DÜNYANIN SƏKKİZİNCİ MÖCÜZƏSİNƏ DOĞRU

İordaniyanı “görməli yerlərlə zəngin ölkə” adlandırmaq olar. Burada təkcə möhtəşəm təbiət deyil, həm də UNESCO-nun mühafizəsi altında olan bir çox tarixi binalar var. Digər tərəfdən bir çox turist ölkədəki xidmət səviyyəsindən narazı qalır. Həqiqətən də, buradakı xidmət səviyyəsini ideal adlandırmaq olmaz. Lakin onun təbiətin və tarixin əzəmətli abidələrinə baxdıqdan, mehriban qonaqpərvərlik və təsvirolunmaz təəssüratlardan sonra bütün bu narahatlıqlar arxa plana keçir.

Vadi Ramdakı “Mars dəvələri”ndə

Əgər Akabada səfər etmisinizsə, ən yaxın istiqamət Vadi Ram səhrasıdır. Buranı Vadi Rum səhrası da adlandırırlar.

Vadi Rum səhrası sahil şəhəri olan Akabadan 66 kilometr şimalda yerləşir. Qırmızı dəniz sahilindən səyahət avtomobillə bir saatdan az, Petradan 1,5 saat, paytaxt Əmmandan isə 3,5 saat çəkir. Burada cip-safariləri, dəvə ekskursiyaları və hətta hava şarları ilə uçuşlar təşkil edilir.

Turist saytlarında bu səhra belə təsvir olunub: “Vadi Rum Yerdən ayrılmadan özünüzü başqa planetdə tapmaq imkanıdır. Zaman və məkan anlayışdan uzaq bir yerdir. Aydakı vadilər, Mars mənzərələri - bu da onun, yəni Vadi Rum səhrası haqqındadır. Bura dünyanın ən fantastik yerlərindən biridir”. Məhz buna görə də burada “Marslı”, “Ulduz müharibələri”, “Ələddin”, “Dyun”, “Ərəbistanlı Lourens” və bir çox başqa filmlər çəkilib.

Ümumiyyətlə, Vadi Rum qoruğunun ərazisi 740 kvadrat kilometrdən çoxdur. Bura İordaniyanın cənubundakı Hisma səhrasının bir hissəsidir. Bu, minlərlə petroqliflər və yazılar daxil olmaqla, ən qəribə formalı və çalarlı qayaların və arxeoloji ərazilərin unikal birləşməsinə malik müstəsna gözəlliyin mürəkkəb ekosistemidir. Vadi Rumdakı petroqliflər, yazılar və arxeoloji tapıntılar 12 min il bundan əvvəlki insan həyatının və onun ətraf mühitlə qarşılıqlı əlaqəsinin sübutudur.

Bu məqamda qeyd edək ki, Vadi Rum, adətən, “Ay vadisi” adlandırılır. Onu amerikalı astronavt Ceyms İrvin belə adlandırıb. Ayda gəzdikdən və sonra Vadi Rumu gördükdən sonra C.İrvin İordaniyanın mərhum Kralı Hüseynə deyib: “Bura Ayda olarkən gördüklərimə Yer kürəsində ən çox bənzəyən yerdir”.

Bəs burada turizm xidmətlərinin qiymətləri nə qədərdir? İordaniyada turizm xidmətlərinin qiymətləri kifayət qədər bahadır. Üstəlik, ölkə hökumətinin süni şəkildə saxladığı yerli valyutanın məzənnəsi uzun illərdir ki, dəyişməz qalır: 1 dinar 1,41 dollardır. Yəni o, funt-sterlinqdən belə dəyərlidir. Bu, turpaketlərin və istənilən xidmətin qiymətlərinin kifayət qədər baha olmasına səbəb olur. Məsələn, ən ucuz gediş-gəliş taksisi ilə Akabadan Vadi Ruma bir saatlıq gedişin minimum qiyməti (əlbəttə ki, tapa bilsəniz) 50 dinardır. Buna taksi sürücüsünü gözləmək üçün müəyyən məbləğ əlavə etmək lazımdır (səhrada taksi tapmaq asan məsələ deyil, xüsusən axşam saatlarında). Üstəlik, səhrada cip turu üçün minimum 30-40 dinar ödəmək lazımdır. “Bədəvi şam yeməyi” adambaşına təxminən 15 dinara başa gələcək. Yemək (Azərbaycan plovuna bənzəyir) köhnə reseptlər ilə azı 3 saat qumda basdırılmış şəkildə hazırlanır.

Hələ tanışlar sayəsində bu qiymətlərlə xidmət göstərilsə, bunlar aşağı qiymət hesab olunur. Akabadakı turizm agentlikləri indi yalnız şəxsi turlarla işləyir - kütləvi, hazır turlar yoxdur. Hər şey fərdi hesablanır. Məsələn, Vadi Ruma 6 saatlıq tur adambaşına 180 dinara başa gələcək.

Vadi Ruma giriş 7 dinardır. Əgər sizdə “Jordanpass” (viza rüsumu və 40-dan çox turistik məkanı ziyarət etmək üçün ödənişi özündə birləşdirir) varsa, bu pulsuzdur. Ancaq ziyarət etməzdən əvvəl, səhra ziyarətçi mərkəzinə bir neçə kilometr getməlisiniz, burada onlar “Jordanpass”ı aktivləşdirmək üçün sizə möhür vuracaqlar.

Vadi Rumu kəşf etməyə başlamazdan əvvəl, Əl Hicazdakı parovoza baş çəkin. Hicaz dəmir yolunun kiçik bir hissəsində işləyən orijinal qatara (30 dinar) minə bilərsiniz. Bu dəmir yolu xətti bir vaxtlar, yəni 20-ci əsrin əvvəllərində Osmanlı imperiyası tərəfindən müqəddəs Məkkəyə zəvvarların səfərlərini təşkil etmək üçün tikilib. Bələdçilər deyirlər ki, burada turist özünü həm də 1917-ci ildəki ərəb qiyamından bəhs edən filmdəki köməkçi aktyor kimi hiss edə bilər.

Səhrada ekskursiya zamanı bədəvi çadır mağazalarına baş çəkə bilərsiniz, burada ədviyyatlarla çay içə, yerli suvenirlər və müxtəlif ətirlər ala bilərsiniz. Ən sadə suvenir və ya zinət əşyası sizə nə az, nə çox 5-10 dinara başa gələcək. Eyni zamanda sizi əmin edəcəklər ki, “gəldiyiniz ölkəyə aşiqdirlər” deyə böyük endirim ediblər. Pulun qalığı verilən zaman, eləcə də hesablamalar zamanı aldadıla biləcəyinizə də hazır olmalısınız.

Vadi Rumda təbiət həvəskarları çadır düşərgələrindən birində bir gecə və ya bir neçə gün keçirə bilərlər. Düşərgələr, evlər, müxtəlif kateqoriyalı kapsullar var: ən sadədən (11 dollar) lüksə qədər (300-350 dollar). Gəzərkən diqqətli olmalısınız, çünki burada ilanlar, qara əqrəblər və digər ənənəvi səhra canlıları var. Bədəvilərin əmin olduğu kimi, təhlükə minimaldır - səhraların bu olduqca təhlükəli “sakinlər”i adətən insanlardan uzaq durmağa üstünlük verirlər.

Batmağın mümkün olmadığı dəniz

Ölü dəniz (uzunluğu - 67 kilometr, eni - maksimum 18 kilometr) planetin ən unikal yerlərindən biri hesab olunur. Onun qərb hissəsi İsrail və Fələstinə, şərq hissəsi İordaniyaya aiddir. Ölkələr arasındakı sərhəd onu uzununa demək olar ki, yarıya bölür. Ölü dəniz İordan çayının suları ilə qidalanan Xəzər dənizi kimi böyük daxili qapalı göldür.

Bu qeyri-adi ad Ölü dənizə suyun tərkibindəki mineralların çoxluğuna görə verilib. Orada nə balıq, nə bitki, nə də hər hansı böyük canlı orqanizm yoxdur - yeganə istisna bakteriyalardır. Hava allergenlərdən tamamilə azaddır, lakin dünyanın istənilən yerindən 10-11% daha çox oksigen olan rahatlaşdırıcı və sakitləşdirici brom var. Ölü dənizin sularında iyirmi bir növdən təxminən 50 milyard ton təbii mineral həll olunur. Üstəlik, bu mineralların konsentrasiyası çox yüksəkdir: 1 litr suya 280 ilə 420 q duz. Buna görə Ölü dənizdə batmaq mümkün deyil - duzların konsentrasiyası çox yüksəkdir, buna görə də insan bədəni sudan sanki dənizdəki üzücü nişan kimi “qalxıb-düşür”.

Burada bir çox dəri xəstəliklərindən əlavə, xroniki yorğunluq sindromu, yuxu problemləri, nevrozlar müalicə oluna bilər. Mütəxəssislərin fikrincə, Ölü dənizdə müalicəvi effekt əldə etmək üçün azı 14 gün istirahət etmək lazımdır, baxmayaraq ki, 21 gün optimal hesab olunur. Bilməlisiniz ki, bu suda gündə iki, maksimum üç dəfə və 20 dəqiqədən çox olmayaraq üzmək olar. Suya arxası ilə girmək və arxası üstə uzanaraq çox yavaş-yavaş suya dalmaq məsləhətdir. Suda mineralların böyük konsentrasiyası sizi boğulmağınızın qarşısını alacaq. Məhz buna görə də Ölü dənizdə su üzərində uzanaraq şəkil çəkdirmək və qəzet oxumaq artıq “memə” çevrilib, turistlərin çoxu bunu edir.

Eyni zamanda Ölü dəniz yer üzündə uzun müddət günəş vannası qəbul edə biləcəyiniz və sağlam qaralmaq üçün yeganə yerdir, çünki sahildə günəşin ultrabənövşəyi radiasiyasının zərərli təsiri hava qatının əlavə qalınlığı ilə azalır, çünki dəniz okean səviyyəsindən 436 metr aşağıdadır. Ancaq suya hər girdikdən sonra mütləq duş qəbul etməlisiniz, əks halda dəridə xoşagəlməz hisslər və hətta qızartı ola bilər.

Ölü dənizin sahillərinə çatmağın ən sürətli yolu Əmmandandır: 65 kilometr. Turistlərin xeyli hissəsinin uçduğu Akaba kurortundan təxminən 200 kilometr, yəni təxminən 3 saat yol qət etmək lazımdır. Artıq qeyd edildiyi kimi, Akaba turizm agentlikləri ölkənin turistik yerlərini ziyarət etmək istəyən qonaqlar üçün əsasən fərdi, bahalı turların (bir günlük və ya çoxgünlük) seçimi ilə məşğul olurlar. Belə ki, üç nəfərlik turist qrupu üçün Ölü dənizə bir günlük turun qiyməti transfer, bələdçi, nahar və çimərliyə səfər daxil olmaqla 300-350 dinara çata bilər. Ancaq sadəcə taksi ilə Ölü dəniz ərazisini ziyarət etmək hər avtomobil üçün azı 180 dollara başa gələcək. Bu halda çimərliklərə giriş (15-20 dinar), yemək və s. üçün ayrıca ödəniş etməli olacaqsınız. Sahildə üzmək üçün pulsuz yerlər də tapa bilərsiniz, lakin orada rahat şərait olmayacaq.

Akabadan Ölü dənizə uzanan yol İordaniyada ən yaxşı təchiz olunmuş marşrut hesab olunur. Bu marşrut Arava səhrasının təpələrindən, İordaniya vadisinin xurma və banan plantasiyalarının yanından keçir. Yol boyu əsasən ənənəvi köçəri daxmalarda deyil, nisbətən müasir, lakin birmərtəbəli evlərdə yaşayan bədəvilərin xaotik yaşayış məntəqələrini görmək olar. Bədəvilər heyvandarlıqla, o cümlədən dəvə, qoç, ev heyvanları, eləcə də əkinçiliklə məşğul olurlar. Onların məhsullarını yolun kənarında almaq olar. Mövsümdən asılı olaraq burada, məsələn, xurma, pomidor, banan, kartofu ucuz almaq olar. Belə ki, 10 kiloqram pomidor üçün 1,5 dinar (3,6 manat) istəyə bilərlər ki, bu da təkcə İordaniya deyil, dünya standartlarına görə də çox ucuzdur. Dəvələrə gəlincə, onlar kifayət qədər bahalı heyvanlardır. Bir yetkinin qiyməti orta hesabla 4 min dinardır. Dəvə südü və əti təbii olaraq daha baha satılır. 1 litr südün qiyməti 5, ətin 1 kiloqramı isə 7 dinardır.

Ölü dəniz regionuna ən çox tələbat sentyabrın sonundan may ayına qədər olur. Yayda orada müalicəyə də tələbat var, lakin havanın temperaturu 50 dərəcəni keçə bilər (eyni zamanda hotel qiymətləri xeyli aşağı düşür). Ölü dəniz ərazisinin özü olduqca böyükdür və əslində İsrail və İordaniya arasında bölünür. Burada spa prosedurlarını təklif edildiyi onlarla bahalı kurort hotel var. Eyni zamanda səhər yeməyi ilə birlikdə iki nəfərlik çimərlik hotelinin orta qiyməti mövsümdən asılı olaraq 220 dollara çatır, baxmayaraq ki, onu 120-140 dollara tapmaq olar.

Mikroelementlərin yüksək konsentrasiyasına görə Ölü dəniz duzları və palçığı kosmetologiyada, dəri xəstəliklərinin, oynaqların müalicəsində, balneologiyada, dərman preparatlarının və qida əlavələrinin istehsalında istifadə olunur.

Yol boyu və kurort ərazisində çoxlu suvenir və kosmetika mağazaları var. Əsasən avtobus və avtomobillə gələn turistlərə çox şişirdilmiş qiymətlərlə mal təklif edirlər. Belə ki, sabun 5, kremlər və losyonlar 35-90, adi Çin istehsallı maqnitlər isə 5 dinara təklif olunur. Belə yerlərdən uzaq durmağınız yaxşı olardı. İlk növbədə, qiymətləri araşdırın və ilk rastlaşdığınız mağazada nəsə almağınız məsləhət görülmür. Xüsusilə də əgər onlar ciddi səylə bələdçilər tərəfindən “tövsiyə olunursa”. Bələdçilər bu məhsulların satışından faiz götürürlər.

Yeri gəlmişkən, Ölü dənizə nisbi yaxınlıqda bir neçə olduqca əhəmiyyətli və məşhur turistik yerlər var. Əvvəla, bu, xristianlıqda üçüncü müqəddəs yer sayılan İordan çayı üzərində İsa Məsihin vəftiz olunduğu yerdir. Bu siyahıda Bibliyada təbii termal bulaqlar kimi təsvir olunan Hammamat Main var. Siz, həmçinin Musa peyğəmbərin memorialını (Nebo dağı), Vəftizçi İoanın başının kəsildiyi yeri (Mkavir dağı) ziyarət edə bilərsiniz. Yaxınlıqda yer üzündəki ən alçaq məkanda yerləşən muzey (dəniz səviyyəsindən 298 metr aşağıda) və İordaniyanın ən məşhur kanyonu - Vadi əl-Mucib var.

Ən qəribə möcüzə - Petra

İordaniyaya səfər edən istənilən turist Petranı bu ölkənin əsas cazibəsi adlandırır. Petra itirilmiş şəhər adlanır və o, qayalara həkk olunur və günün vaxtından asılı olaraq rəngini yumşaq çəhrayıdan tünd qırmızıya dəyişir. 1985-ci ildə şəhər UNESCO-nun Ümumdünya İrs Siyahısına daxil edilib. 2007-ci ildə Lissabonda keçirilən turizm sammitində Petra dünyanın yeni möcüzələrindən biri elan olunub. İndi onu tez-tez dünyanın səkkizinci möcüzəsi adlandırırlar.

Petranın içərisindəki qayaların yamacında qəribə Nabat qəbirləri oyulub. Onun küçələrində Roma imperiyası dövründə şəhərin həyatının izləri var: məbədlər, sütunlu küçə, teatr, nimfeum. Petra həmçinin Bizans irsini - mozaika döşəmələri olan bir kilsəni qoruyub. Bura bir vaxtlar ticarət yolları arasında mühüm karvan mərkəzi idi: Ərəbistandan ətir, Çindən ipək və Hindistandan ədviyyatlar gətirilirdi. Ərəbistan, Misir və Suriya-Finikiya arasında kəsişən şəhər idi. “İndiana Cons və Son Səlib yürüşü” və “Mumiya qayıdır” kimi Hollivud filmləri burada çəkildikdən sonra Petra xüsusi populyarlıq qazanıb.

Bir çox insanlar Petranın vizit kartı kimi hər yerdə istifadə olunan “Əl-Xəznə”nin (“Xəzinə” kimi tərcümə olunur) Petranın özü olduğuna inanırlar, lakin bu, belə deyil. Petra 264 kvadrat kilometr sahəsi olan nəhəng bir şəhərdir: təxminən 50 min futbol sahəsi. “Əl-Xəznə”yə piyada 1 saata rahat çata bilərsiniz, “itirilmiş şəhəri” kəşf etmək isə iki gün çəkə bilər. Məhz buna görə də təşkilatçılar Petraya həm bir günlük (50 dinar), həm də 2 günlük (55 dinar) və hətta daha çox qiymətə bilet satırlar. “Jordanpass” varsa, bu dövlət qoruğuna giriş pulsuz olacaq. Sadəcə olaraq girişdəki kassaya getmək, bu aktivləşdirilmiş turist xəritəsini göstərmək və maraqlı yerlərin xəritəsi ilə birlikdə pulsuz bilet əldə etmək kifayətdir. O, bir neçə dildədir və 15-ə yaxın görməli yeri əhatə edir. Bunda, həmçinin görməli yerlər haqqında qısa məlumat, qaydalar və xidmətlərin siyahısı, “Wi-Fi” giriş nöqtələri, bankomatlar, kafelər və s. var.

İordaniyanın paytaxtından Petraya 3,5 saata, Akabadan avtomobillə 1,5-2 saata (hər iki istiqamətdə 80 dinar) çata bilərsiniz. Petra, paytaxt Əmman kimi, şimalda yerləşir, buna görə də qışda burada kifayət qədər soyuq ola bilər. Petraya gedən yol dağ serpantinləri (hündürlük 1500 metr) boyu uzanır. Bu yol Azərbaycanda Ağsu aşırımına bənzəyir. Xüsusilə davamlı duman olanda burada avtomobillər sürəti azaltmağa məcbur olurlar. Petrada yay rahatdırsa (35 dərəcədən çox deyil), qış olduqca soyuqdur. Odur ki, özünüzlə isti paltar götürməyi unutmayın.

Qoruğun girişində çoxlu suvenir dükanları və kiçik kafe tapa bilərsiniz. Qiymətlər, əlbəttə ki, çox yüksəkdir. Satıcılarla mütləq şəkildə bazarlıq edin və ünsiyyət zamanı qiymət möcüzəvi şəkildə iki və ya hətta üç dəfə aşağı düşə bilər. Görüşəndə və müsəlman ölkəsindən olduğunuzu qeyd edəndə “Salam aleykum” deməyi unutmayın. Bu, müəyyən bir xidmət üçün son qiymətə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərə bilər.

Qoruğun ərazisinə daxil olduqdan sonra sizə bələdçi xidməti, həmçinin elektromobil və ya atla gedəcəyiniz yerə qədər səyahət təklif olunacaq. Üstəlik, at sahibləri “pulsuzdur və bilet qiymətinə daxildir” ifadəsi ilə potensial müştəriləri cəlb edir. Bununla belə, təyinat yerinə çatanda sizdən böyük məbləğdə bəxşiş tələb olunacaq. Odur ki, bu mənada ayıq olun.

Qoruğun çıxışında Petranın tarixindən bəhs edən kiçik pulsuz dövlət muzeyinə baş çəkə bilərsiniz. Ümumiyyətlə, İordaniyada 40-dan çox maraqlı turistik yer var ki, onları araşdırmaq bir neçə həftə çəkə bilər. Beləliklə, siz İordaniyaya tətilinizi daha uzun müddətə planlaşdıra bilərsiniz. Xoş səyahətlər!