TEATRAL MİSSİYA

Abdulla Şaiq adına Azərbaycan Dövlət Kukla Teatrı iyulda 93-cü  mövsümünü başa vurub. 1931-ci ildə ən gənc tamaşaçılar üçün maarifləndirmə, tərbiyə və təhsil məqsədilə yaradılmış teatr indi də bu funksiyalarını itirməyib. Teatrın repertuarında 44 tamaşa var. Bu tamaşalar uşaqların başa düşə və qavraya biləcəyi bir dildə kiçik izləyicilərinə nəyin ağlabatan, xeyirxah və əbədi olduğunu öyrədir, onlara nəyin “yaxşı” və “pis” olduğunu anlamaq imkanı verir. Teatrın missiyası kifayət qədər yüksək və nəcibdir. Balaca tamaşaçılarını “teatr” adlı sənət sevgisinə “yoluxdurmaq” amilini də nəzərə alsaq, bu missiyanın əhəmiyyəti yüz dəfələrlə artır!

Bu mövsümdə teatrın repertuarına “Dovşanın ad günü”, “Ələddinin sehrli çırağı”, “Sağ qalmaq”, “Melisa”, “Lokomotiv və vaqonlar” premyera tamaşaları daxil edilib. Əslində, teatr uşaqlar və onların valideynləri ilə daim dialoqdadır. Həm də təkcə doğma şəhərimizdə deyil. Belə ki, Azərbaycan Mədəniyyət Nazirliyinin qastrol proqramı çərçivəsində Şuşa, Füzuli, Laçın, Zəngilan və Hadrutda Kukla Teatrının tamaşalarına uşaqlar və onların valideynləri baxıblar. Ən gənc tamaşaçılar üçün sənət vasitəsilə xalqımıza xidmət etmək missiyası təkcə vacib deyil, həm də çox məsuliyyətlidir. Bu məqamda qeyd edək ki, teatrda tamamilə hər kəs onlara həvalə edilmiş missiyanın əhəmiyyətini dərk edir. Onlar əsl sənət ideyasına xidmət edirlər. Söhbət teatr nağıl personajlarının obrazlarında əks olunan uşaqların dünyanı araşdırmaq istəyini təmin edən sənətdən gedir.

Teatrın direktoru – Azərbaycanın Əməkdar mədəniyyət işçisi Rəşad Əhmədzadə ilə bu nadir sənət növünün bütün incəlikləri və xüsusiyyətləri haqqında söhbətləşdik.

Qeyd edək ki, o, Bakıda doğulub boya-başa çatıb. Teatr istehsalının sirlərini Musiqili Komediya Teatrında öyrənib. Burada R.Əhmədzadə texnik-radist, işıqçı, işıqlandırma üzrə rəssam, səs rejissoru, inzibatçı, bədii quruluş hissə müdirindən tutmuş direktorunun müavininə qədər praktiki peşəkar inkişafın bütün mərhələlərindən keçib. 2010-cu ildə Abdulla Şaiq adına Azərbaycan Kukla Teatrının direktoru, 2011-ci ildən isə UNIMA Azərbaycan Milli Mərkəzinin rəhbəri vəzifəsinə təyin edilib. 2017-ci ildə Azərbaycanın Əməkdar mədəniyyət işçisi fəxri adına layiq görülüb, Yaxın və Uzaq Xarici Ölkələr Teatrları Assosiasiyasının üzvüdür (2024, Sankt-Peterburq).

- Teatrın repertuarında 44 tamaşa var. Onlardan neçəsi rus dilindədir?

- On iki. Cümə, şənbə və bazar günləri tamaşalar qoyuruq. Onlardan biri rus dilindədir.

- Demək, teatrda iki truppa var: azərbaycandilli və rusdilli?

- Teatrımızın aktyorları iki dildə oynayırlar.

- Bəs teatra aktyor qəbulu üçün iki dil bilmək əvəzolunmaz şərtdirmi?

- Xeyr. Vacib şərt odur ki, aktyor çevik olmalıdır. Xüsusilə fiziki olaraq. Bu, mühüm keyfiyyətdir.

- Niyə?

- Çünki aktyorun bədəninin plastik azadlığı ona səhnədə elə inandırıcı nağıl personajları yaratmağa imkan verir ki, uşaqlar inandırıcı aktyorluğa qərq olaraq bu kuklanı idarə edən, onu peşəkar ifası ilə canlandıran aktyorun fərqinə varmırlar. Yəni onlar yalnız kukla görür və onu canlı kimi qəbul edirlər.

- Teatr truppasına yeni əməkdaşlar necə cəlb olunurlar?

- Yaxşı sualdır! Təəssüf ki, Azərbaycan Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində hələ də kukla teatrı üçün aktyor hazırlığı fakültəsi açılmayıb. Bizə Dram teatr və kino aktyoru fakültəsinin məzunları müraciət edirlər.

- Bu, pisdir?

- Belə deməzdim. Bizim teatrda çox yaxşı aktyor və aktrisalarımız çalışır. Onların hamısı universitetimizin məzunlarıdır. Amma bizə gələndə onları kukla teatrının tarixi, kukla teatrının növləri ilə tanış etmək üçün tam bir il vaxt lazımdır. Onlara həm kukla, həm də tamaşaçı ilə verbal və qeyri-verbal ünsiyyət növlərini, ən sadə teatr kuklalarının yaradılması üzrə işin əsas mərhələlərini öyrədir və bunu aydın şəkildə nümayiş etdiririk. Onlara kukla tamaşası və rolu üzərində işləməyin əsas mərhələlərini mənimsəməyi də öyrədirik. Bir sözlə, əgər aktyorlar barmaq, çubuqla idarə olunan, ölçülü kuklalar və marionet kuklaları ilə işləmək vərdişlərinə universitetdə yiyələnsələr, Kukla Teatrının aktyoru ixtisasına keçmək prosesi daha məhsuldar ola bilər.

- Bəlkə bu, ixtisaslı pedaqoqların olmaması ilə bağlıdır?

- Xeyr. Ölkəmizdə bu sahə ilə bağlı mütəxəssislər var.

- Bəlkə müvafiq qurumlara bununla bağlı müraciət etmək lazımdır?

- Teatrın bədii şurası belə bir fakültənin açılması ilə bağlı həm Təhsil Nazirliyinə, həm də Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinə müraciət etmək variantını nəzərdən keçirir.

- Kollektivin qastrol və festival həyatı haqqında bizə məlumat verərdiniz. Axı, teatrınız Kukla Teatrının təbliğində çox fəal rol oynayır...

- Bəli, bu belədir. 2010-cu ildən biz Avropa və Asiya ölkələrinə səfərlər edir, qastrollarda olur və beynəlxalq festivallarda iştirak edirik.

- 2023-cü ilin dekabrında teatrınız aktyorları XX Beynəlxalq Bursa Qaragöz Kukla və Kölgə Oyunları Festivalında “Məlikməmməd” tamaşası ilə iştirak edərək, mədəni sensasiya yaratdılar. Bəs ötən teatr mövsümündə sizin teatr hansı ölkəyə səfər edib?

- Bursada keçirilən festivalla bağlı bir məsələni əlavə etmək istərdim. Orada Türkiyə kukla və uşaq teatrlarından başqa, Azərbaycan, Qazaxıstan, Özbəkistan, Türkmənistan və Qırğızıstandan olan kuklaçılar iştirak ediblər. Bundan başqa, festivalda Beynəlxalq Kukla Teatrları Assosiasiyası çalışıb. Onlar bu bayramda iştirak edən aparıcı mütəxəssislər idilər. Festivalda tamaşaların müzakirəsi ilə yanaşı, yaradıcılıq müzakirələri və peşəkar təcrübə mübadiləsi aparılıb. Festivalda iştirak edən ölkələr müxtəlif teatr və mədəniyyət mərkəzlərində öz kukla tamaşalarını nümayiş etdiriblər. Biz isə “Məlikməmməd” tamaşasını türkiyəli tamaşaçılara təqdim etdik.

- Tbilisidə keçirilən Uşaq və Gənclər üçün Beynəlxalq Teatr Festivalında teatr kollektivinin iştirakı sizi hansı məqamlarla sevindirib?

- Bu yaradıcılıq forumu çərçivəsində teatr kukla sənətinin müxtəlif istiqamətləri üzrə kurslar və qısamüddətli treninqlərlə yanaşı, aktyor-kuklaçı olmaq istəyənlər üçün dərslər, peşəkar təcrübə mübadiləsi, ustad dərslərinin təşkili də keçirilib.

- Teatrın kollektivi rəhbərliyiniz altında dünyanın mədəni məkanına fəal inteqrasiya edir, Azərbaycan kukla teatrı yaradıcılıq uğurlarını təbliğ edir. Yəni siz boş oturmursunuz. Siz hər zaman yeni yaradıcılıq üfüqləri axtarışındasınız. Bəs yeni perspektivlər varmı?

- Bəli. İyun ayında Qaraqalpaq Dövlət Kukla Teatrı ölkəmizdə səfərdə olub. Kollektivin ölkəmizdə olduğu müddətdə teatrlarımız arasında əməkdaşlıq haqqında müqavilənin imzalanması mərasimi keçirilib. Bu sənəddə mübadilə turlarının, ustad dərslərinin təşkili, birgə istehsalın hazırlanması kimi məsələlər öz əksini tapıb.

- Demək, bu hadisə ötən teatr mövsümünün sonunda ən mühüm hadisə olub?

- Bunu ən mühüm haidsələrdən biri kimi xarakterizə edərdim. Bədii Şuranın fikrincə, bu il də yüksək yaradıcılıq və peşəkar nəticələr əldə etmiş aktyorları və əməkdaşlarını hər zaman olduğu kimi diplomlarla təltif etməklə mövsümü bağladıq.

- Bu, artıq ənənə halını alıb?

- Bəli, artıq uzun müddətdir ki, bunu həyata keçiririk.

- Demək istəyirsiniz ki, həm siz, həm də Bədii Şura üzvləri qiymətləndirmə  meyarlarında tamamilə qərəzsizdir?

- Əminliklə söyləyə bilərəm ki, bu belədir. Bizim teatrda başqa cür ola bilməz. Əgər yaradıcılıq prosesinə obyektiv qiymət verilməsə, aktyorlara tam yaradıcılıq və peşəkar fəaliyyət üçün heç bir motivasiya olmayacaq. Axı, biz paytaxt teatrı olsaq da, hələ 1997-ci ildə verilən “Aparıcı teatr”dan yüksək statusa layiq görülməmişik. Bizim peşəkar potensialımızın səviyyəsi ildən-ilə artır və bunu başqa ölkələrdə görür və qeyd edirlər. O cümlədən bütün beynəlxalq festivallarda.

- Bəlkə bu sualları Mədəniyyət Nazirliyinə ünvanlamağa dəyər?

- Ola bilər! Bu arada, icazənizlə, mövsümün yekunlarına görə diplom şəklində daxili teatr mükafatı əldə edən əməkdaşlarımızın adlarını açıqlamaq istərdim...

- Əlbəttə! Əminəm ki, jurnalımızın oxucularına bu barədə məlumat əldə etmək maraqlı olacaq.

- Əla! Səmərəli yaradıcılıq fəaliyyətinə görə diplomla təltif olunan əməkdaşlar teatrın baş rejissoru Anar Məmmədov, baş rəssamı İqbal Əliyev və rəssam Rəna Abbasova, dram aktyorları Səriyyə Mansurova, Aygül Ağayeva, Araz Həsənli, Cavid İbrahimov, Elgün Həmidov, Səbinə Məmmədova, həmçinin Cavid Hüseynov, Dilşad Cəfərli və Tural Həsənovdur.

- Biz də öz növbəmizdə diplom sahiblərini təbrik edir, kollektivə milli teatr sənəti naminə yeni yaradıcılıq və peşəkar uğurlar arzulayırıq. Növbəti teatr mövsümündə teatrın akademik status qazanmasını arzu edirik.