İNTELLEKTUAL MƏZMUNLU ZARAFAT

Roman Orkodaşvili, şübhəsiz ki, Azərbaycan intellektual mühitində əlamətdar şəxsiyyətdir. “Nə? Harada? Nə zaman?” proqramında bilici komandanın üzvü olaraq, o, tezliklə iti zəkası və suallara qeyri-adi yanaşması ilə tanınan bir oyunçu kimi özünü təsdiqləyib. O vaxtdan bəri onun televiziya oyunlarında iştirakı, həqiqətən də, kulta çevrilib. Sosial şəbəkələrdə qeyri-adi yumor hissi və ən ciddi vəziyyətlərdə belə gülməli məqamları tapa bilmək qabiliyyəti ilə tanınan Roman, onun paylaşımlarını və şərhlərini izləyən auditoriyasının əsl favoritinə çevrilib. Son zamanlarda isə Orkodaşvilinin intellektual nailiyyətlərinə daha bir amplua əlavə olunub - o, müşahidələrinin gözlənilməz tərəflərini tamaşaçılara açaraq stendap-komediyada özünü sınayır. Gülməli və ciddi məsələlər, suallar və cavablar, özünə ironiya və qadağan olunmuş mövzular haqqında - Roman ORKODAŞVİLİ ilə söhbətimizdə.

- “Bu barədə zarafat etmək dəbdir” kimi bir ifadə var - dəbli zarafat, dəbli mövzu və s. Lakin əbədi olan mövzular da var: ailə, qayınata-qayınana, milli münasibətlər, yəhudi məsələsi və başqaları. Bu mövzularda zarafat edirdilər, edirlər və yəqin ki, həmişə edəcəklər. Azərbaycanda nə barədə zarafat etmək dəbdir və azərbaycanlılar üçün əbədi mövzu nədir?

- “Dəbli mövzu”lar hər zaman ani, aktual hadisələrin təsiri altında yaranır. Bu mövzular mənbəyi ilə birlikdə yaranır və yox olur. Bu gün Azərbaycanda diqqət mərkəzində, əlbəttə ki, qarşıdan gələn COP29 iqlim sammitidir. Bu hadisəyə hazırlıq gündəlik həyatımıza elə dəyişikliklər gətirib ki, o, sadəcə yumorun obyektinə çevrilməyə bilməzdi.

Lakin Azərbaycanda əbədi mövzulara, ilk növbədə, “valideyn və övladlar arasında münasibətlər”i aid edərdim. Nəsillər arasındakı fərq, baxışların müxtəlifliyi, böyüklərin kiçikləri düz yola yönəltmək cəhdləri - bütün bunlar aktuallığını itirmir.

- İntellektual oyunlarda iştirakınız hər kəsə məlumdur. Belə yarışlarda qələbə üçün nə lazımdır? Yaxşı təhsil, dünyagörüşü, mütaliə, sürətli reaksiya... Lakin proqramı nə qədər çox izləsən, bir o qədər də bu qənaətə gəlirsən ki, bu kifayət deyil. Başqa bir düşüncə tərzi, məsələyə heç kimin ağlına gəlməyən, bəlkə də, məntiqsiz və absurd tərzdə nəzər yetirmək bacarığı lazımdır.

- Məni intellektual oyunların başqa tərəfi daha çox cəlb edir - prosesə artıq daxil olanda üzə çıxan tərəf. Bu oyunlar hər hansı bir sualın cavabının haradasa yaxında olduğuna təəccüblü bir inam formalaşdırır. Axı, sual verilibsə, deməli, cavabı var, o, həmin vərəqdə yazılıb. Bəzən bizə bir dəqiqə ərzində hər hansı bir ixtiranı “yenidən yaratmaq” kimi tapşırıqlar verilirdi. Təsəvvür edirsiniz? Altı qeyri-mütəxəssis altmış saniyə ərzində ixtiraçının düşüncə prosesini təkrarlamalıdır! Və biz bunu bacarırdıq. Amma fərq ondadır ki, ixtiraçı yolsuzluqla gedirdi, yəni “cığır açırdı”, biz isə təyinat məntəqəsinin artıq mövcud olması fikri ilə başlayırdıq (yoxsa sual da olmazdı).

Həyatda bu düşüncə tərzi də tez-tez kömək edir, amma yadda saxlamaq lazımdır ki, reallıqda hər şey oyun suallarındakı kimi məntiqə malik deyil. Bəzən II Antiox I Antioxun deyil, hansısa XII Amvrosinin oğlu ola bilər.

- Yalnız intellektlə varlı olmaq mümkündürmü?

- Bütün böyük sərvətlər intellekt sayəsində qazanılıb, məsələ sadəcə onu necə tətbiq etməkdədir. Bir sistemdə siz faydalı tətbiq yarada və ya kitab yaza və pul qazana bilərsiniz, digərində - öz sisteminizi, bəlkə də daha mürəkkəb sistem yarada bilərsiniz. Amma hər halda təməldə yenə də intellekt durur.

- Azərbaycanda intellektual şoularla bağlı vəziyyət necədir? Onlar sizin iştirakınızla və ya iştirakınız olmadan televiziyaya və ya “YouTube”a qayıda bilərmi?

- İctimai TV-də hələ də intellektual oyunlar yayımlanır. O cümlədən televiziyamızda yeganə rus dilindəki veriliş olan “Nə? Harada? Nə zaman?”. Həmçinin “Game TV” prodüser mərkəzi “Breyn-rinq”, “Əlaçı”, “61”, “Milyonların şousu” verilişlərini hazırlayır. Bunlar məşhur bilici və İTV-nin direktoru Balaş Qasımovun şəxsi təşəbbüsüdür. Bu layihələrin həmişə auditoriyası olub və olacaq, çünki “sual-cavab” formatı həm gənclər, həm də yaşlı nəsil üçün maraqlıdır.

- Bəs niyə stendapla məşğul olmağa başladınız?

- Əla sualdır, bu sualı iki ildir ki, özümə verirəm. Mənim üçün stendap daha çox hər kəsin başa düşə biləcəyi ardıcıl mətn tərtib etməli olduğum zaman “sifariş üçün” mətn yazmaq bacarığımı “cilalamaq” üsuludur. Bundan əlavə, səhnədə çıxış təcrübəm, demək olar ki, yox idi və stendap bir növ çağırış olub.

- Sizcə, Azərbaycan tamaşaçısı yumoru necə qəbul edir? Canlı, açıq, yoxsa bir az qapalı, çəkingəndir?

- Xüsusilə zarafat zaldan kənara çıxıb internetə düşəndən sonra ​​publikanın reaksiyasını başa düşmək olur. “Titullu millətdən olmayan” nümayəndənin rus dilində zarafatları, xüsusilə “hədəfə dəyəndə” qıcıq yarada bilər. Amma təkcə heyran olduğumuz məsələlər haqqında bəhs etmək olmaz. Çətin məsələlər haqqında da danışmaq lazım gəlir.

- Rusdilli stendapçıların, doğrudan da, daha əlverişli vəziyyəti var - onların böyük tamaşaçı bazarı var. Bəs azərbaycandilli komediya ustaları nə etməlidir? Böyük auditoriyaya çıxmaq mümkündürmü?

- Rusdilli stendapçılar və rus dilində kontent yaradanların hamısı tədricən keçmişdə qalır. Gələcək Azərbaycan və türkdili daşıyıcılarındır. Axı, stendap təkcə dil deyil, həm də mövzudur. Burada dilemma yaranır: əgər rusdilli auditoriyaya yönəlsən, qaçılmaz olaraq rus komikləri ilə rəqabət başlayır və Moskva və ya Kiyev tamaşaçısı üçün aktual olan mövzular Bakı tamaşaçısına yad ola bilər. Lakin əksi də doğrudur: format və mövzunu dəyişsən, yerli tamaşaçını itirəcəksən.

- Deyirlər ki, gülməli olan hər şeyə gülmək olar. Qara yumor, ədəbsiz zarafatlar - əsas odur ki, gülməli olsun. Qadağan olunmuş mövzuların olmadığı ilə razısınızmı?

- Bəli, əsas meyar gülməli olub-olmamasıdır, amma bir başqa vacib meyar da var - ölçü hissi. Biri üçün zərərsiz olan zarafatlar başqasını incidə bilər. Bu təbiidir, çünki hamının sərhədləri fərqlidir. Əminəm ki, kimsə mənim “qırmızı xətləri”mi riyakarlıq hesab edə bilər, amma bu, həmişə belə olub.

- “Şəkərbura Şou” layihəsi özünü doğrultdumu?

- Rövşən Əsgərovla başladığımız bu layihə özünü tam doğruldub. Müxtəlif peşələrdən olan həvəsli insanlar toplumu yarada bildik və bu, bizi sevindirir. Xüsusilə fəxr edirik ki, artıq bu yarışlarda iştirak edənlərin üç toyu olub - insanlar oyunlarda tanış olub və həyatda birlikdə getməyə qərar veriblər. Çox vaxt oyunlar həyatın təqlididir: insanlar komanda ilə işləyir, sevinc və məyusluq yaşayır, tərəf müqabillərinin streslə necə başa çıxdığını görürlər - bunların hamısı həyatda olduğu kimidir.

Buna görə də mən üç oyun aparıram: klassik “Nə? Harada? Nə zaman?” formatında “Club 22”, Rövşən Əsgərovla keçirdiyimiz müəllif raundları olan “Şəkərbura Şou” və Cavid Qurbanovla “Comedy Quiz”. “Comedy Quiz”də erudisiyadan daha çox yumor hissinə diqqət yetirilir.

- Belə bir fikir var ki, iti yumor hissi olan ziyalılar təkəbbürlü, gülməyən və bəzən hətta qəddar insanlardır. Deyirlər ki, peşəkar komiklər işi həyatla qarışdırır və hamıya gülürlər. Bütün bu istedadlar sizə istehzalı və hətta bir az da amansız olmaq hüququ verirmi?

- Acılıq və yersiz sarkazm özünə ironiyadan başqa heç nəyi əsaslandıra bilməz. Özünə ironiya nadir keyfiyyətdir və o, almaz kimidir: özünə gülməyi bacaran, başqalarının istehzasından qorxmaz.