"GƏLİN SAKİTLƏŞƏK"

Mos­k­va sa­ki­ni Ye­qor Şer­ba­ko­vun Ru­siya pay­tax­tı ya­xın­lığın­da­kı Biryu­levo­da qət­lə ye­ti­ril­mə­si həm Ru­siy­a­da, həm də qətldə şübhə­li bi­li­nən Or­xan Zey­na­lo­vun və­tə­ni Azər­bay­can­da böyük aji­o­taj ya­ra­dıb. Qətldən dər­hal so­nra ru­siy­a­lı mil­lət­çi­lə­rin ak­siy­a­la­ra baş­la­ma­sı, ək­sə­riyyə­ti azər­baycan­lı olan min­lər­lə mi­q­ran­tın ça­lış­dığı "Po­krov­" mey­və-tə­rə­vəz ba­za­rı­nın bağla­nıl­ma­sı, Ru­siya xüsu­si təy­i­­nat­lı­la­rı­nın şübhə­li Zey­na­lo­vun ələ ke­çi­ril­mə­si üçün ke­çir­diyi "xüsu­si əmə­liyyat" or­taya bir sı­ra su­al­lar çı­xa­rıb. San­ki han­sı­sa qüvvə­lər gə­rg­in­liy­in ar­tı­rıl­ma­sın­da, mə­i­şət ci­nay­ə­ti­nə mil­li, siy­a­si ça­lar ver­mək­də ma­raq­lı­dır. Ya­ran­mış və­ziyyə­ti şərh et­mə­si üçün Ru­siy­a­nın "Şi­mal-Cə­nub" po­li­to­lo­g­iya mər­kə­zi­nin icra­çı di­rek­to­ru Alek­sey Vla­so­va müraci­ət et­dik.

- Alek­sey, Şer­ba­ko­vun eh­ti­mal olu­nan qa­ti­li Or­xan Zey­na­lo­vun həb­si­lə bağlı və­ziyyə­ti necə qiy­mət­lən­­di­rir­si­niz? Fi­k­ri­nizcə, mə­sə­lə həd­­din­dən ar­tıq siy­a­si­ləş­di­ril­mir­mi?

 - Hə­qi­qə­tən də, hər iki tə­rəf­də mə­sə­lə­nin siy­a­si­ləş­di­ril­mə­si hal­la­rı­na rast gə­li­nir. Həm Ru­siya, həm də Azər­baycan mət­bu­a­tın­da çox­lu say­da ma­te­ri­al­lar yer alır. Fi­k­rimcə, hə­min ma­te­ri­al­lar­da yer alan mə­sə­lə­lə­ri in­di­ki şə­ra­it­də icti­mai müza­ki­rəyə çı­xar­maq la­zım dey­il­di. Əl­bət­tə ki, həm Mos­k­va­da, həm də Ba­kı­da müəyyən eti­kaya ri­ay­ət olun­ma­lı­dır. Bu­ra­da ki­min­sə da­ha çox, ki­min­sə da­ha az gü­nah­kar ol­duğu­nu düşün­mürəm. Sa­də­cə KİV özünə nə­za­rə­ti bir qə­dər sərt həy­a­ta ke­çir­mə­li­dir.

- Vi­deo­kadrlar­dan göründüyü ki­mi, şübhə­li Or­xan Zey­na­lo­vu xüsu­si­lə təhlükə­li ci­nay­ət­kar, ter­ror­çu ki­mi həbs edib­lər. Üstə­lik, onun sax­la­nıl­ma­sı pro­se­si həm bey­nəl­xalq kon­ven­siy­a­la­rın, həm də Ru­­siya qa­nun­ve­rici­liy­i­nin, təq­sir­siz­­lik pre­zump­siy­a­sı­nın və sa­i­rin po­zul­ma­sı yo­lu ilə həy­a­ta ke­çi­ri­lib. Di­g­ər yan­dan, nə vaxtdan qətldə şübhə­li bi­li­nən şəx­si şəx­sən da­xi­li iş­lər na­zi­ri­nin qar­şı­sı­na gə­ti­rir­lər? Fi­k­ri­nizcə, eh­ti­ras­la­rı coş­dur­maq, adi mə­i­şət kri­mi­na­lı ət­ra­fın­da şou ya­rat­maq ki­mə gə­rək idi?

 - Ci­nay­ət­kar Mər­kə­zi Asiya, Ya­xın Şərq təm­sil­çi­si və ya af­ro­a­me­ri­ka­lı ol­say­dı, ye­nə də ey­ni şey­lər baş ve­rəcək­di. Hüquq müha­fi­zə or­qan­la­rı­na sax­la­nı­lan şəx­sin mil­liyyə­ti­ni gö­s­­tər­mək yox, eh­ti­mal olu­nan ci­nay­ət­ka­rı tez bir za­man­da və ef­fek­tiv şə­kil­də ələ ke­çi­rə bil­dik­lə­ri­ni nümay­iş et­dir­mək la­zım idi. Düşünürəm ki, Azər­baycan­da bə­zi­lə­ri bu­nu səhv an­layıb­lar. Bir da­ha qeyd edi­rəm ki, o, Azər­baycan­la yox, po­li­sin necə yax­şı, ef­fek­tiv iş­lə­dik­lə­ri­ni nümay­iş et­dir­mək is­təy­i­lə bağlı idi. Sa­dəcə bu qə­dər.

- Be­lə bir ver­siya var ki, bu nümay­iş­ka­ra­nə "ope­ra­tiv­lik" da­xi­li au­di­to­riy­aya he­sab­la­nıb. Məq­səd ru­siy­a­lı mil­lət­çi­lə­rin bir qə­dər sa­kit­ləş­mə­si­nə na­il ol­ma­q­dır.

- Xeyr, bu, be­lə dey­il. Biz­də bü­tün şübhə­li­lər bu re­jim­də həbs olun­say­dı, xoş­bəxt olar­dıq. Ay­dın­dır ki, po­lis hər za­man be­lə iş­lə­mə­li­dir. Əg­ər in­san qət­lə ye­ti­ri­lib­sə, ci­nay­ət­kar ta­pıl­ma­lı­dır. Məncə, bu mə­sə­lə­də mil­­liyyət ən so­nuncu yer­də­dir. Çünki in­san­lar, ilk növ­bə­də, öz kürsülə­ri­ni qo­ruy­ub sax­la­mağı düşünürlər. Mə­sə­ləyə icti­mai diq­qə­tin bu qə­dər böyük ol­duğu şə­ra­it­də isə ay­dın­dır ki, "iş qa­bi­liyyət­li ol­duğu­nu" ha­mıya nüma­y­iş et­dir­mə­li­sən. Vəs­sa­lam. Qa­lan­la­rı kon­spi­ro­lo­g­iy­a­dır və mən onun­la mə­ş­ğ­ul ol­maq is­tə­məz­dim. Nə eh­tiy­ac var?...

- İn­san qət­lə ye­ti­ri­lib, şübhə­li sax­la­nı­lıb. Bəs, şə­hər rəh­bər­liy­i­nin bağla­dığı tə­rə­vəz ba­za­rın­da ça­lı­şan di­g­ər in­san­la­rın nə gü­na­hı var? Bəl­kə, söh­bət biz­ne­sin bölüşdürül­mə­­sin­dən ge­dir? Ye­ri gəl­miş­kən, Mos­k­va me­ri Sobya­nin ar­tıq pay­taxtda­kı bütün ba­zar­la­rın qa­pa­dı­lacağı­nı, on­la­rın ye­rin­də ye­ni lo­g­i­s­tik mər­kəz­lə­rin ya­ra­dı­lacağı­nı bə-y­an edib...

- Məş­hur ru­siy­a­lı ek­s­pert Mak­sim Şev­çen­ko he­sab edir ki, bu iş­də mül­kiyyət bölüşdürülmə­si ami­li də var. Mən­də bu­nu sübut edəcək bir­ba­şa də­­lil­lər yox­dur. Ola bil­sin ki, bə­zi ek­s­­per­t­lə­ri­miz da­ha yax­şı mə­lu­mat­la­nıb­lar. Mən fa­la bax­maq is­tə­məz­dim. Hər han­sı bir id­dia irə­li sürmək üçün kon­kret in­for­ma­siy­aya ma­lik ol­ma­lı­san. Mən­də be­lə in­for­ma­siy­a­lar yox­dur.

- Zey­na­lov­la bağlı in­si­dent­dən dər­hal so­nra Mos­k­va­da azər­bay­can­lı qət­lə ye­ti­ri­lib...

- Bu ha­di­sə­lə­rin əla­qə­li ol­duğu­nu düşünmürəm. Mil­lət­çi­lər, hət­ta ko­bud de­sək, xu­li­qan­lar hər bir me­qa­po­li­sdə var. İn­di baş ve­rən­lə­rin ha­mı­sın­da mil­liyyət­lə bağlı mə­qa­mın ax­ta­rıl­ma­sı­nın sə­bə­bi Şer­ba­ko­vun səs-küylü qət­li­dir. Xa­tır­layır­sı­nız­sa, bun­dan əv­vəl er­mə­ni sürücünün ida­rə et­diyi yük ma­şı­nı av­to­bu­sa çır­pıl­dı­q­da da mil­liyyət mə­sə­lə­si or­taya atıl­mış­dı. Bir da­ha söh­bə­ti­mi­zin əv­və­li­nə qayıt­maq is­təy­i­rəm: gə­lin, ha­mı­mız sa­kit­lə­şək. Xal­qla­rı­mız və döv­lət­lə­ri­miz ara­sın­da nor­mal müna­si­bət­lə­rin ol­ma­sı­nı is­təy­i­rik­sə, bu möv­zu­nu da­ha eh­tiy­at­la işıq­lan­dır­maq, ona mil­li xa­rak­ter, siy­a­si ça­lar ver­mək­dən qa­ç­maq la­zım­dır.

Ye­ri gəl­miş­kən, bütün bun­lar me­dia­nın icti­mai rəy­in for­ma­laş­ma­sın­da han­sı ro­lu oy­na­dığı­nı bir da­ha əy­a­ni şə­kil­də nümay­iş et­dir­di.

- De­mək, siz Ru­siy­a­dan mi­q­ran­t­­la­rın, xüsu­si­lə azər­baycan­lı­la­rın küt­lə­vi de­por­ta­siya olu­na bi­ləcəy­i­nə inan­mır­sı­nız?

- Əl­bət­tə. Söh­bət mi­q­ran­t­lar­dan get­dik­də bu­ra­da da­ha çox zə­rər gö­rən azər­baycan­lı­lar yox, so­si­al hüquq­la­rı qo­run­may­an Mər­kə­zi Asiya təm­sil­çi­lə­ri olur. Çünki, bil­diy­i­niz ki­mi, on­la­rın Ru­siy­a­da be­lə güclü di­a­s­po­ru yox­dur. Azər­baycan­lı­lar rus di­li­ni Öz­­bə­ki­s­tan və Taci­ki­s­tan­dan olan ək­sər in­san­lar­dan da­ha yax­şı bi­lir­lər. Bu sə­bə­b­dən, kim­sə qey­ri-le­qal mi­q­ran­t­la­rı öl­kə­lə­ri­nə gön­dər­mək qə­ra­rı­na gə­lər­sə, bu, heç də ilk ola­raq Cə­nu­bi Qaf­qaz sa­kin­lə­ri­nə şa­mil olun­may­acaq. Sə­bəb­sə heç də biz­də bə­zi­lə­ri­nin tez-tez iş­lət­diyi bir fi­kir - ki­min­sə ki­mi­sə sa­tın al­ma­sı dey­il. Sa­dəcə, baş­qa­la­rın­da güclü di­a­s­por və öz ara­la­rın­da bir­lik da­ha zə­if­dir. Odur ki, bi­rinci­si de­por­ta­siy­aya, ikinci­si bun­dan azər­baycan­lı­la­rın di­g­ər qey­ri-le­qal mi­q­ran­t­lar­dan da­ha çox əziyyət çə­kəcəy­i­nə inan­mı­ram.

- Biryu­lev­oda baş ver­miş in­si­den­tin Ba­kı ilə Mos­k­va­nın müna­si­bət­lə­ri­nə mən­fi tə­sir gö­s­tər­məy­əcəy­i­nə ümid et­mək olar­mı?

 - Ha­di­sə­nin bu müna­si­bət­lə­rə tə­sir gö­s­tər­məy­əcəy­i­nə əmi­nəm. Siy­a­sət­çi­lər ol­ma­sa da, ilk növ­bə­də, icti­mai xa­dim­lər, ziy­a­lı­lar hər kə­si ağıl­lı ol­mağa, sa­kit­liyə çağı­racaq, on­lar alo­vun üzə­ri­nə yağ tök­məy­əcək­lər. Do­stluq müna­si­bət­lə­ri­ni bir an­lıq ha­di­sə­lə­rə gö­rə po­zmaq ol­maz. Bu, yol­ve­ril­məz­dir.

- Ru­siy­a­nın bə­zi nümay­ən­də­lə­ri Cə­nu­bi Qaf­qaz və Mər­kə­zi Asiya öl­kə­lə­ri­lə vi­za re­ji­mi­nə ke­çi­din va­cib­liy­in­dən da­nı­şır­lar. Bu cür tək­li­f­­lə­rin re­al­laş­ma eh­ti­ma­lı nə qə­dər­dir?

- Biz in­di də Azər­bayca­na Ru­siya pa­s­por­tu ilə yox, ümum­və­tən­daş pa­s­por­tu ilə uçu­ruq. Düşünürəm ki, bu, in­di­dən so­nra da be­lə qa­lacaq. Me­xa­nizm dəy­iş­məy­əcək. Vi­zaya gə­lincə, bu, Av­ra­siya İq­ti­sa­di İt­ti­fa­qı əra­zi­sin­də va­hid əmək ba­za­rı­nın ya­ra­dıl­ma­sı idey­a­sı­na mən­fi tə­sir gö­s­tə­rər­di. Odur ki, qeyd et­diy­i­niz fi­kir­lər ol­sa da, on­la­rı ha­kim möv­qeyə ma­lik fi­kir­lər say­maq ol­maz.