TƏBİƏTİN PİS HAVASI OLMUR

Hələ­lik me­te­o­ro­loq­lar bu qı­şın nə qə­dər so-y­uq olacağı­na da­ir qə­rar üzə­rin­də müza­ki­rə­lər apa­rar­kən, kom­mu­nal xid­­mət­lər soy­uq­la­rın gəl­mə­si ilə əla­q­ədar ha­zır­lıq iş­lə­ri­ni ye­kun­laş­dı­rır. Bu il on­lar şax­ta­nın "də­rə­cə"­sin­dən ası­lı ol­may­a­raq, fun­k­siy­a­la­rı­nı də­qiq ye­ri­nə ye­ti­rəcək­lə­ri­nə söz ve­rir­lər.

Bu vəd­lər azər­baycan­lı­la­rın ev­lə­ri­ni "isi­də" və on­la­rı mən­zil­lə­ri­mi­zə işıq, qaz və is­ti­liy­in ve­ril­mə­sin­də  fa­si­lə­lər­lə bağlı prob­lem­lər­dən  qur­ta­ra bi­ləcək­mi? Bu su­al­la­ra ilk ca­va­bı tez­lik­lə öy­rə­nəcəy­ik - noy­a­b­rın 15-də öl­kə­nin kom­mu­nal xid­mət­lə­ri üçün rə­s­mi ola­raq payız-qış isit­mə mövsümü baş­layır.  

Ef­fek­t­li və qə­na­ət­li 

Tə­əssüf ki, hə­lə Azər­bayca­nın bir çox sa­kin­lə­ri üçün "ev" ifa­də­si onun hər­fi mə­na­sın­da elek­trik və qaz qız­dı­rıcı­la­rı, split kon­di­si­o­ner­lər və bəd ay­a­q­da "bur­juy­ka" (ki­çik də­mir so­ba) ilə as­so­si­a­siya olu­nur. Tə­bii ki, bütün bu həz­lər "ucuz ol­ma-y­an­lar" se­riy­a­sın­dan­dır, kom­mu­nal xid­mət­lər ta­ri­fi­nin mümkün ar­tı­mı­na da­ir pro­qnoz­la­rı isə nə­zə­rə al­saq, payız-qış mövsümü əha­li­nin bə­zi his­­sə­si­nin şüu­run­da son də­rəcə tut­qun ton­lar­da görünür.

Mə­lum ol­duğu ki­mi, is­teh­lak­çı­la­rın böyük ək­sə­riyyə­ti çox­mər­tə­bə­li ev­lər­də ya­şayır. Köh­nə bi­na­la­rın bər­pa­sı və ye­ni­lə­ri­nin ti­kin­ti­si za­ma­nı tə­bii şə­kil­də ef­fek­t­li və qə­na­ət­li isit­mə si­s­tem­lə­ri­nin ya­ra­dıl­ma­sı mə­sə­lə­si du­rur.

Bu hal­da da­ha ucuz va­ri­ant, xü­su­­si­lə də çox­mər­tə­bə­li ev­lər və so­si­al obyek­t­lər­də mər­kəz­ləş­di­ril­miş isit­mə si­s­tem­lə­ri­ni he­sab et­mək olar - bu, iri ya­şayış mas­siv­lə­ri, şə­hər­lər, qə­sə­bə­lər və sə­naye müəs­si­sə­lə­ri­nin is­ti­lik­lə təchiz olun­ma­sı­nın da­ha op­ti­mal va­ri­an­tı­dır. İs­ti­lik mən­bəyi bu­ra­da ener­ji sen­t­ra­lı və ya yüksək FİƏ-yə (fay­da­lı iş əm­sa­lı) ma­lik, is­ti­liyi tə­ləb olu­nan mi­q­dar­da və la­zı­mi pa­ra­metrlər­lə şə­bə­kə­lər üzrə nəql edən və pay­lay­an iri qa­zan­xa­na­lar xid­mət edir.

Ta­ri­xə müraci­ət edə­rək gör­mək olar ki, şə­hər mə­həl­lə­lə­ri­nin mər­kə­zi isit­mə si­s­te­mi­nin təş­kil edil­mə­si­nə cəh­dlə­ri hə­lə XIX əs­rdə müxtə­lif öl­kə­lər­də tə­şəbbüs gö­s­tə­ri­lib. On­lar is­tər ən vacib zə­ru­rət, is­tər­sə də tex­ni­ki tə­rəq­qi­nin im­kan­la­rı­na sə­bəb ol­muş­du­lar. Hər şey mən­tiq­li­dir: bir böyük qız­dırcı qa­zan­xa­naya xid­mət gö­s­tər­mək, bir baca tik­mək və s. da­ha asan­dır. Elek­trik şə­bə­kə­lə­ri və qay­nar suyu böyük həcmdə çə­kib-vur­maq üçün möh­kəm, eti­bar­lı na­so­slar ya­ra­nan ki­mi mər­kəz­ləş­di­ril­miş is­ti­lik təchi­za­tı­nın iri şə­bə­kə­lə­ri də mey­da­na gəl­di. Mər­kəz­ləş­di­ril­miş isit­mə si­s­te­mi Azər­bay­can­da da, SSRİ-nin tər­ki­bin­də ol­duğu vaxtda ge­niş in­ki­şaf et­miş­di.

La­kin de­mək olar ki, bütün kom­mu­nal tə­sərrüfat­lar ki­mi İt­ti­fa­qın da­ğıl­ma­sın­dan so­nra - 1990-cı il­lə­rin əv­və­lin­də, öl­kə­də mər­kəz­ləş­di­ril­miş isit­mə si­s­te­mi tə­nəzzül et­di. İs­ti­lik­pay­layıcı in­fra­struk­tu­run pis və­ziy­yət­də ol­ma­sı və köh­nəl­miş qa­zan­xa­na­lar ev­lə­ri is­ti­lik­dən məh­rum et­di. Bu­nun nə­ticə­sin­də çox­mər­tə­bə­li bi­na­la­rın sa­kin­lə­ri qay­nar suy­un pay­lan­dığı ra­di­a­tor və bo­ru­la­rı çı­xar­dı­lar.

Mö­vcud mər­kəz­ləş­di­ril­miş is­ti­lik təchi­zet­mə si­s­tem­lə­ri­nin tək­mil­ləş­di­ril­mə­si, in­ki­şa­fı və ya on­la­rın av­to­mat is­ti­lik mən­tə­qə­lə­ri və hər mən­zil­də is­ti­lik si­s­te­mi ilə ümu­mi ola­raq dəy­iş­di­ril­mə­si­nin məq­sə­də­uyğun­luğu ha­q­da di­s­kus­siy­a­lar­da diq­qə­ti in­ki­şaf et­miş öl­kə­lə­rin təc­rü­bə­­si­nə yö­nəl­tmək da­ha yax­şı olar. O isə gö­s­tə­rir ki, ya­şayış-kom­mu­nal tə­sərrüfa­tı­nın mürək­kəb kom­plek­sin­də həy­a­tın bütün mə­qam­la­rı üçün va­hid qə­rar­lar mö­vcud dey­il və də­bin ye­ni­lik­lə­ri­nə ta­be ola­raq, za­man­la və təcrübə ilə çox­dan sı­nan­mış­lar­­dan im­ti­na et­məyə dəy­məz. Bu hal­­da par­laq nümu­nə ki­mi Da­ni­mar­ka çı­xış edə bi­lər. Müxtə­lif öl­kə­lə­rin təcrübə­si araş­dı­rıl­dı­q­dan so­nra, bu öl­kə­nin mo­de­li mər­kəz­ləş­di­ril­miş is­ti­lik si­s­te­mi və is­ti­lik elek­trik stan­siy­a­la­rı­nın iri­ləş­di­ril­mə­si ilə əsas götürüldü. Be­lə­lik­lə, bu Şi­ma­li Av­ro­pa öl­kə­si ener­ji ef­fek­tiv­liy­i­nin və eko­lo­ji mühi­tin yax­şı­laş­dı­rıl­ma­sı­nın yüksək gö­s­tə­rici­lə­ri­nə na­il ol­du. 

Ye­ni­lik - unu­dul­muş yax­şı köh­nə­lik­dir 

Əv­vəl­lər çox­la­rı köh­nə isit­mə si­s­tem­lə­ri­ni çı­xa­rır­dı­sa, son vax­tlar mər­­kəz­ləş­di­ril­miş isit­mə si­s­te­mi­ni bər­pa et­mək is­təy­ən abo­nen­t­lə­rin sayı ar­tıb. Bu­nun­la bə­ra­bər, "Azə­ri­s­ti­lik­təc­hi­zat" SC-nin mütə­xəs­sis­lə­ri­nin fi­k­rincə, bu si­s­te­minn qu­raş­dı­rıl­ma­sı Azər­baycan­da in­şa olu­nan çox­mər­tə­bə­li ev­lə­rin ar­tıq lay­i­hə­lən­dir­mə mər­hə­lə­sin­də nə­zə­rə alın­ma­lı­dır. Ey­­ni za­man­da ye­ni çox­mər­tə­bə­li ev­lər­də mər­kəz­ləş­di­ril­miş isit­mə si­s­­tem­lə­ri­nin qu­raş­dı­rıl­ma­sı üçün şər­t­lər olar­kən, av­to­nom si­s­te­min tət­biq olun­ma­sı is­tər es­te­tik nöq­teyi-nə­zər­dən, is­tər­sə də təhlükə­siz­lik ba­xı­mın­dan məq­sə­də­uyğun dey­il. Ha­zır­kı şər­t­lər­də mər­kəz­ləş­di­ril­miş isit­mə si­s­tem­lə­ri­nin ya­ra­dıl­ma­sı za­ma­nın tə­lə­bi və ya­şayış bi­na­la­rı in­şa edən şir­kət­lə­rin tə­q­dim et­dik­lə­ri xidmətlə­rin yüksək gö­s­tə­rici­si­dir.

Təcrübə gö­s­tə­rir ki, müa­sir avan­dan­lıq və ma­te­ri­al­la­rın is­ti­fa­də­si za­ma­nı di­g­ər tex­ni­ki həl­lol­ma­lar kom­p­lek­sin­də ye­ni­dən qu­rul­muş mər­kəz­ləş­di­ril­miş isit­mə si­s­tem­lə­ri ye­ni ener­ji sax­lay­an tex­no­lo­g­iy­a­la­rın in­ki­şa­fı üçün açar ola bi­lər. Xüsu­sən o, isit­mə mövsümü za­ma­nı fa­si­lə­siz ener­ji təchi­za­tı­nın tə­min olun­ma­sı­na və is­teh­lak sə­viyyə­sin­də əl­çat­maz olan ko­g­e­ne­ra­siya tip­li yüksə­kef­fek­t­­li is­ti­lik  tex­no­lo­g­iy­a­la­rın­dan is­ti­fa­də edil­mə­si­nə im­kan ve­rir. Bu si­s­tem is­teh­lak­çı­nın bə­sit da­v­ra­nış­la­rı­nı nə­zər­də tu­tur; mə­sə­lən, on­la­rın  tex­ni­ki xid­mət, nə­za­rət, ya­nacaq­la təchi­za­tın­da iş­ti­ra­kı­nı is­tis­na edir, isit­mə si­s­tem­lə­ri­nin fər­di mən­bə­lə­ri ilə müqay­i­sə­də is­teh­lak­çı üçün ri­s­k­lə­ri azal­dır, hə­m­çi­nin də ət­raf mühi­tə mən­fi tə­sir­lə­ri aşağı sa­lır. 

Son il­lər mər­kəz­ləş­di­ril­miş isit­mə si­s­tem­lə­ri­nin bər­pa­sı üzrə böyük iş­lər apa­ra­raq, Azər­bayca­nın ye­g­a­nə is­ti­lik ope­ra­to­ru "Azə­ri­s­ti­lik­təchi­zat" ASC  noy­a­b­rın 15-i, 2013-2014-cü il­lər isit­mə mövsümünün baş­lan­ma­sı­na ar­tıq ha­zır­dır. Mütə­ma­di ola­raq, is­tər isit­mə mövsümünə ha­zır­lıq, is­tər­sə də öl­kə əra­zi­sin­də mər­kəz­ləş­di­ril­miş isit­mə si­s­te­mi­nin in­ki­şaf et­di­ril­mə­si çər­çi­və­sin­də SC isit­mə xət­­lə­­ri­nin çə­kil­mə­si, tə­mi­ri və dəy­iş­di­ril­mə­si, qa­zan­xa­na­la­rın ti­kin­ti­si və tə­mi­ri, eləcə də na­so­sla­rın qu­raş­dı­rıl­ma­sı və tə­mi­ri üzrə iş­lər apa­rı­lır. İs­ti­lik is­teh­sa­lı za­ma­nı qaz sər­fiyya­tı­nı azal­tmağa im­kan ve­rən ye­ni və müa­sir, ey­ni za­man­da xa­ricdə is­teh­sal olu­nan av­to­mat­laş­dı­rıl­mış ava­dan­lı­q­dan  is­ti­fa­də olu­nur. Hə­m­çi­nin "Azə­ri­s­ti­lik­təchi­zat" li­sen­ziy­aya ma­lik­dir və is­ti­fa­də­də ol­duqca ra­hat, mo­dul tip­li da­şı­na bi­lən qa­zan­xa­na­lar is­teh­sal edir.

Bu il mər­kəz­ləş­di­ril­miş is­ti­lik təc­hi­za­tı ilə tə­min olu­nacaq ya­şayış bi­na­la­rı­nın ümu­mi həcmi­nin 2780-ni Ba­kı­nın payı­na düşür. Pay­taxtda 328 qa­zan­xa­na və 115 is­ti­lik­pay­layıcı mən­tə­qə var.

Qeyd edi­lən müsbət cə­hət­lər­lə ya­na­şı, mər­kəz­ləş­di­ril­miş si­s­tem, hə­m­­çi­nin iq­ti­sa­di əl­ve­riş­li­lik ba­xı­mın­dan ef­fek­t­li­dir ki, ha­zır­kı mö­v­cud qaz və elek­trik ener­ji­si (qaz - 1 min kub­metr qa­za gö­rə 100 ma­nat, 1 kVt/s elek­trik ener­ji­si­nə gö­rə 0,06 ma­nat) ta­ri­f­lə­ri­nə gö­rə də bu­nu de­mək olar.  

Bir söz­lə, mər­kəz­ləş­di­ril­miş isit­mə si­s­te­mi bir çox ba­kı­lı­lar, ələl­xü­sus da Azər­baycan re­g­i­on­la­rı­nın sa­kin­lə­ri üçün hə­lə də ar­zu ol­ma­sı­na bax­ma­y­a­raq, o, ar­tıq bir ne­çə il bun­dan əv­vəl ol­duğu ki­mi, amorf və müm­kün­süz ar­zu dey­il. "Azə­ri­s­ti­lik­təc­hi­zat" SC-nin söz ver­diyi iş­lə­rin həc­mi­ni ye­­ri­nə ye­tir­sə və ha­zır­kı tem­p­lə­ri sax­­laya bil­sə, "yu­xu çin olacaq".

Ənənələr ləğv olunmur 

Mən­zil­lər­də da­ha ənə­nə­vi olan is­­ti­lik mən­bə­lə­ri­nə qayı­daq - elek­t­rik ener­ji­si və qaz. Bu gü­nə bu sa­həyə ca­vab ve­rən müəs­si­sə­lər bil­di­rir­lər ki, payız-qış müddə­ti­nə güc­lən­­di­ril­miş ha­zır­lıq ye­kun­la­şıb və so­y­uq­la­rın gəl­mə­si­nə on­lar ar­tıq ha­zır­dır­lar. 

Be­lə ki, "Azə­re­ner­ji" ASC-dən (Azər­baycan­da elek­trik ener­ji­si­nin is­teh­sal­çı­sı və pay­layıcı­sı)  bil­di­rib­lər ki, is­teh­lak­çı­la­rın fa­si­lə­siz və key­fiyyət­li elek­trik ener­ji­si ilə tə­mi­na­tın­da prob­lem ol­ma­ma­lı­dır. SC-də dey­il­diyi ki­mi, is­tər elek­trik ener­ji­si­nin  is­teh­sa­lın­da, is­tər­sə də onun nəq­lin­də hər han­sı bir ne­qa­tiv hal­la­rın qar­şı­sı­nın alın­ma­sı üçün bütün la­zı­mi təd­bir­lər görülüb. "Ha­zır­da payız-qış mövsümünə ha­zır­lıq çər­çi­və­sin­də bütün stan­siy­a­lar, ya­rım­stan­siy­a­lar və ötürücü xət­lər­də əsas iş­lər ye­kun­laş­maq mər­hə­lə­sin­də­dir", - deyə SC-də bil­di­rib­lər.

Elek­tro­s­tan­siy­a­la­rın ava­dan­lıq­la­rı­nın işin­də ras­io­nal­lığa na­il ol­maq üçün əsas­lı tə­mir, hə­m­çi­nin tex­ni­ki yox­la­nış iş­lə­ri apa­rı­lıb. Elek­trik ve­ri­li­şi və pay­layıcı şə­bə­kə­lə­rin möh­kəm və sta­bil iş­lə­mə­si­ni tə­min et­mək və on­la­rın is­ti­s­mar sə­viyyə­si­nin ar­tı­rıl­ma­sı üçün ye­ni xət­lə­rin çə­kil­mə­si, trans­for­ma­tor və ötürücü xət­lə­rin əsas­lı və ca­ri tə­mi­ri üzrə təd­bir­lər həy­a­ta ke­çi­ri­lib.

Abo­nen­t­lə­rin fa­si­lə­siz və key­fiy­yət­li elek­trik ener­ji­si ilə tə­min edil­mə­si məq­sə­di­lə, hə­m­çi­nin müva­fiq iş­lə­ri "Ba­kı­e­lek­trik­şə­bə­kə" ASC (Ba­­kı­nın ener­ji ope­ra­to­ru) da­vam et­di­rir. Xüsu­sən, ha­zır­lan­mış təd­bir­lər pla­nı çər­çi­və­sin­də təy­in olun­muş müddə­tə uyğun ola­raq, şə­bə­kə­lə­rin ca­ri və əsas­lı tə­mi­ri üzrə iş­lər re­al­laş­dı­rı­lacaq. 

Bu­nun üçün ye­ni­lə­ri­nin ti­kin­ti­si və köh­nə ya­rım­stan­siy­a­la­rın bər­pa­sı, müva­fiq ava­dan­lıq­la­rın na­saz­lığı­nın aş­kar edil­mə­si və kə­nar­laş­dı­rıl­ma­sı, me­xa­nizmlə­rin iş qa­bi­liyyə­ti və­ziyyə­ti­nə gə­ti­ril­mə­si, zə­ru­ri ma­te­ri­al­lar və eh­tiy­at his­sə­lə­ri və s. eh­tiy­a­­tı­nın ya­ra­dıl­ma­sı iş­lə­ri apa­rı­lır. 

SOCAR-ın "Azə­ri­qaz" QSC əmin edir ki, abo­nen­t­lə­ri­ni is­teh­la­kın tə­ləb olu­nan həcmin­dən ası­lı ol­may­a­raq, qaz­la tə­min edəcək. İs­teh­sa­lat Bir­liy­in­də bil­di­ril­diyi ki­mi, is­teh­lak­çı­la­ra qa­zın nəql olun­ma­sın­da prob­lem yox­dur və "Azə­ri­qaz" abo­nen­t­lə­ri la­zı­mi həcmdə qaz nəq­li ilə mövsümdən ası­lı ol­may­a­raq, tə­min et­­məyə ha­zır­dır.

"Qa­zın ve­ril­mə­si öl­kə­də fak­ti­ki ola­­raq ha­va şər­t­lə­ri ilə müəyyən­ləş­di­ri­lir, yə­ni payız-qış dövründə qa­za tə­lə­bat ar­tır ki, is­teh­la­kın ar­t­ma­sı­na uyğun ola­raq da abo­nen­t­lə­rə qa­zın ve­­ril­mə­si ar­tı­rı­lır", - deyə İB-də qeyd edib­lər. 

Payız-qış mövsümünə tex­ni­ki ha­zır­lı­q­dan da­nı­şar­kən, "Azə­ri­qaz"da bil­di­rib­lər ki, bu is­ti­qa­mət­də qaz-nəq­­­liyyat in­fra­struk­tu­ru və bütün zə­­ru­ri ava­dan­lıq iş­lə­ri da­vam et­di­ri­lir və tam ola­raq bu ilin noy­abr ayı­nın 15-ə qə­dər ye­kun­la­şacaq. 

Öl­kə əra­zi­sin­də qa­zın ve­ril­mə­sin­də vax­ta­şı­rı fa­si­lə­lə­rə to­xu­na­raq, QSC-dən bil­di­rib­lər ki, Ba­kı və re­s­pub­li­ka­nın ray­on­la­rı­na qa­zın ve­ril­mə­sin­də məh­du­diyyət­lər Azər­bayca­nın bütün hər ye­rin­də qaz­laş­dır­ma­nın sə­viyyə­si­nin ar­tı­rıl­ma­sı və qaz təchi­za­tı­nın yax­şı­laş­dı­rıl­ma­sı­na da­ir iş­lə­rin apa­rıl­ma­sı ilə bağlı­dır.

Qeyd edək ki, 2013-cü ilin nə­ticə­lə­ri­nə gö­rə, öl­kə­də qaz­laş­dır­ma­nın sə­viyyə­si­nin 90%-ə qə­dər çat­dı­rıl­ma­sı göz­lə­ni­lir. Be­lə­lik­lə, hər şey ha­zır­dır. Əsas odur ki, Av­ro­pa­da son 100 ilin ən soy­uq qı­şı olacaq ki­mi qor­xunc pro­qnoz­lar şək­lin­də tə­bii föv­qə­la­də və­ziyyət ol­ma­sın. Hər­çənd, necə dey­ər­lər, tə­bi­ə­tin pis ha­va­sı ol­mur, xüsu­sən də ev­də is­ti­dir­sə.