QLOBAL MİQYASLI DƏHLİZ

-Bu ya­xın­lar­da Ba­kı­da "Şah­də­niz-2" ya­tağı­nın ikin­ci mər­hə­lə­si­nin real­laş­dı­rıl­ma­sı­na və ye­ni həcmdə Azər­baycan qa­zı­nın ix­racı­na da­ir ra­zı­laş­ma im­za­lan­dı.  Ener­ji re­sur­sla­rı­nın Av­ro­pa ba­zar­la­rı­na nəq­li mə­sə­lə­sin­də Azər­­bayca­nın əsas tə­rəf­daş­la­rın­dan bi­ri Gürcüstan­dır. Öl­kə­niz­də bu ra­zı­laş­ma­nın bütünlükdə re­g­i­o­nu­muz üçün əhə­miyyə­ti necə qiy­mət­lən­di­ri­lir?

- "Şah­də­niz-2" lay­i­hə­si Cə­nu­bi Qaf­qaz re­g­i­o­nu­nun in­ki­şa­fı üçün böyük əhə­miyyə­tə  ma­lik­dir. Tran­zit öl­kə olan Gürcüstan üçün bu lay­i­hə ye­ni böyük per­spek­tiv­lər açır. Bu, ye­ni in­ve­s­ti­siy­a­lar, ye­ni iş yer­lə­ri­nin açıl­ma­sı­dır. Tiflis üçün Gürcüsta­nın yal­nız Azər­baycan neft və qa­zı­nın dey­il, Xə­zə­rin şərq sa­hil­lə­rin­dən də ener­ji da­şıyıcı­la­rı­nın nəq­lin­də tran­zit ro­lu oy­na­mağa ha­zır­laş­ma­sı stra­te­ji əhə­miyyət kəsb edir. Azər­baycan-Gürcüstan-Türkiyə ener­ji dəh­li­zi qlo­­­bal əhə­miyyət da­şıy­acaq. Ar­tıq bu dəh­liz va­si­tə­si­lə dünya­nın bütün nöq­tə­lə­ri­nə neft nəql olu­nur. İn­di onun va­si­tə­si­lə Av­ro­pa öl­kə­lə­ri­nə nə­hə­ng həcmdə qaz da ix­rac olu­nacaq. Gürcüstan Azər­baycan­la lay­i­hə­lə­rin re­al­laş­dı­rıl­ma­sı üçün ən op­ti­mal şər­t­lər or­taya qoy­ma­lı­dır. Azər­baycan­la əmək­daş­lıq həy­a­ti əhə­miyyə­tə ma­lik­dir. Düşünürəm ki, bu lay­i­hə­nin re­al­laş­dı­rıl­ma­sın­dan gə­ləcək gə­lir­lər öl­kə­lə­ri­mi­zin və ümu­mi­lik­də, Qaf­qaz re­g­i­o­nu­nun güclü in­ki­şa­fı­na xid­mət edəcək.

- Ba­kı-Tiflis-Qars də­mir yo­lu­nun Gürcüstan his­sə­si­nin ti­kin­ti­si han­sı mər­hə­lə­də­dir?

- Biz bu lay­i­həyə çox böyük önəm ve­ri­rik. İş­lər tam gücü ilə ge­dir və təx­mi­nən, 1 il­dən so­nra də­mir yo­lu­nun in­şa­sı tam ba­şa çat­dı­rı­lacaq. Ye­ni də­mir yo­lu ilə ilk sı­naq qa­ta­rı təx­mi­nən, 2014-cü ilin oktya­b­rın­da hə­rə­kət et­mə­li­dir. Azər­baycan və Türkiyə tə­rə­fin­dən təf­tiş iş­lə­ri apa­rı­lır. Odur ki, gə­lən ilin payı­zı­na Azər­­­baycan­dan qo­naq­lar göz­ləy­i­rik.

- Azər­baycan­lı­la­rın sıx ya­şa­dıq­la­rı Kve­mo-Kar­t­li re­g­i­o­nun­da, Gürcüstan-Er­mə­ni­s­tan sər­hə­di ya­xın­lığın­da tez-tez er­mə­ni sər­həd­çi­lə­ri  ilə in­si­den­t­lər ya­şa­nır. Er­mə­ni sər­həd­çi­lər Gürcüstan əra­zi­sin­də in­san­la­rı sax­layır, mal-qa­ra­nı oğur­layır­lar. Er­mə­ni­s­tan­la sər­həd­lə­rin de­li­mi­ta­siy­a­sı mə­sə­lə­si nə za­man həll olu­nacaq?

- Bə­li, be­lə prob­lem var. Bu prob­­le­min həl­li  ilə Gürcüstan-Er­mə­ni­s­tan bi­rgə ko­mis­siy­a­sı mə­şğ­ul olur. Ko­mis­siya tə­rə­f­lər­də­ki xə­ri­tə əsa­sın­da sər­həd­lə­rin de­li­mi­ta­siy­a­sı və de­mar­ka­siy­a­sı­nı həy­a­ta ke­çir­mə­li­dir. Gürcüstan­da ya­şay­an et­nik azər­baycan­lı­lar həl­li­vacib prob­lem­lər­lə qar­­şı­la­şır­lar. Mə­sə­lə on­da­dır ki, SSRİ dö­nə­min­də yal­nız it­ti­fa­qın xa­rici sər­həd­lə­ri də­qiq müəyyən edi­lib. Mə­sə­lən, Türkiyə ilə de­li­mi­ta­siya mə­sə­lə­sin­də heç bir prob­lem yox­dur. Re­s­pub­li­ka­lar ara­sın­da­kı da­xi­li sər­həd­lər isə də­qiq müəyyən­ləş­di­ril­mə­miş­di. Onil­lik­lər ər­zin­də sər­həd­lə­ri dəy­i­şir, ye­ni­dən müəyyən­ləş­di­rir­di­lər. Ha­zır­da biz Er­mə­ni­s­tan­la, Azər­baycan­la, Türkiyə ilə sər­həd­lə­ri­mi­zin mö­vcud xə­ri­tə­lər əsa­sın­da də­qiq müəyyən­ləş­di­ril­mə­si üzə­rin­də ça­lı­şı­rıq. Bu za­man qon­şu öl­kə­lə­rin hüquq­la­rı­nın po­zul­ma­ma­sı­na da diq­qət ye­ti­ri­rik. Düşünürəm ki, Er­mə­ni­s­­­tan­la sər­həd­lə­rin de­li­mi­ta­siy­a­sı çox tez za­man­da həl­li­ni ta­pacaq.

- Tifli­sin Aİ ilə As­so­si­a­tiv Sa­zi­şi pa­ra­fla­ma­sı Gürcüsta­nın əra­zi bütövlüyünün bər­pa­sı pro­se­si­nə mən­fi tə­sir gö­s­tər­məy­əcək ki? Bu pa­ra­fla­ma nə­ticə­sin­də Gürcüsta­nın bir, qiy­a­m­çı Ab­xa­ziya və Cə­nu­bi Ose­tiy­a­nın baş­qa ge­o­siy­a­si mə­kan­da qal­ma­la­rı mümkündürmü?

- Ək­si­nə, Aİ ilə ra­zı­laş­ma Gür­cüstan əra­zi­lə­ri­nin işğ­al­dan azad olun­ma­sı­na müsbət tə­sir gö­s­tə­rəcək. Gürcüstan üçün Av­ro­paya in­te­q­ra­si­-y­a­nın al­ter­na­ti­vi yox­dur. Aİ ilə ya­xın­laş­ma Gürcüsta­nın iq­ti­sa­di in­ki­şa­fı­na kö­mək edəcək, so­si­al-iq­ti­sa­di is­la­hat­la­ra cid­di im­puls ve­rəcək, gürcü və Av­ro­pa xal­qla­rı­nı ya­xın­laş­dı­racaq. Gürcüstan heç bir hal­da Gömrük İt­ti­fa­qı­na qo­şul­may­acaq. Öl­kə­də apa­rı­lan so­si­o­lo­ji so­rğu­lar da gö­s­tə­rir ki, əha­li­nin 85%-i Aİ ilə sıx əmək­daş­lığın tə­rəf­da­rı­dır. Gürcüsta­nın işğ­al al­tın­da­kı əra­zi­lə­ri olan Ab­xa­ziya və Cə­nu­bi Ose­tiy­aya gə­lincə, bu bö­lg­ə­lər­də ya­şay­an əha­li bi­zim­lə düşmən­çi­lik­dən, ora­da işğ­al­çı öl­kə­nin hər­bi ba­za­la­rı­nın  yer­ləş­di­ril­mə­sin­dən, gür­cü əha­li­nin qo­vul­ma­sın­dan və s. nə qə­­dər çox şey itir­dik­lə­ri­ni gör­mə­li­dir. Müa­sir dünya­da in­san­lar in­te­q­ra­siya ha­lın­da ya­şa­ma­lı, do­stluq, əmək­­daş­lıq et­mə­li­dir­lər. Gürcüstan hər kə­sə nümay­iş et­dir­mə­li­dir ki, biz­də in­san­lar mil­liyyə­tin­dən və di­nin­dən ası­lı ol­may­a­raq, işğ­al al­tın­da­kı əra­zi­lər­də­kin­dən də­fə­lər­lə yax­şı ya­şayır. Ab­xa­ziy­a­da və Cə­nu­bi Ose­tiy­a­da in­san­lar Gürcüsta­nın heç kim­lə döyüş­mək fi­k­rin­də ol­ma­dığı­nı, gürcülə­rin sülh şə­ra­i­tin­də va­hid döv­lət­də ya­şa­maq is­tə­dik­lə­ri­ni gördükdə, on­lar da fər­q­li düşünməyə baş­lay­acaq­lar. Heç kəs rəh­bər­liyi, iq­ti­sa­di və­ziyyə­ti pis olan öl­kə­də ya­şa­maq is­tə­mir. Bi­zim üçün Av­ro­paya is­ti­qa­mət­lən­mək bö­yük üstünlüklər ve­rir. Mə­sə­lə on­da­dır ki, Ab­xa­ziya və Cə­nu­bi Ose­tiy­a­nın işğ­al­çı hö­ku­mət­lə­ri hər şeyi dağı­dıb­lar, bütün in­fra­struk­tu­ru məhv edib­lər, kənd tə­sərrüfa­tı, təh­sil yox edi­lib. Bu re­g­i­on­lar "qa­ra də­lik"ə çe­v­ri­lib. İn­di bu "də­lik"dən "çir­k­li pul­lar", nar­ko­tik, si­lah al­ve­ri axır.

- NATO-ya üzvlük Gürcüsta­nın ye­ni hö­ku­mə­ti üçün də gündəm­də qa­lacaq­mı?

- NATO-ya üzvlük bir­mə­na­lı ola­raq gündəm­də qa­lır. Gürcüstan ar­tıq il­lər­dir ki, NATO-nun İraq və Əf­qa­nı­s­tan­da­kı sülhmə­ram­lı əmə­liyyat­la­rın­da fə­al iş­ti­rak­çı­dır. NATO tə­rə­fin­dən güclü Gürcüstan or­du­su­nun ya­ra­dıl­ma­sı üçün və­sa­it­lər gə­lir. NATO ilə sıx əmək­daş­lığı da­vam et­di­ri­rik və bu qu­ru­ma üzv ol­maq niyyə­ti­mi­zi giz­lət­mi­rik. Xa­tır­la­dım ki, 4 il əv­vəl ke­çi­ril­miş re­fe­ren­dum­da Gürcüstan əha­li­si­nin 80%-i NATO-ya üzvlüyün le­hi­nə səs ve­rib.