MUĞAM OKEANINDA TƏK

Xa­nən­də Fər­qa­nə Qa­sı­mo­va ilə görüşüm so­lo-kon­ser­ti­nə ha­zır­laş­dığı vax­ta tə­sadüf et­di. Xa­nən­də­nin da­nı­şığı ilə ya­na­şı, kon­sert məş­qin­də ifa­sı, im­pro­vi­zə­lə­ri, ye­ni­lik­lə­ri fi­k­rim­dən hər sa­niy­ə­si üçün yal­nız bu söz­lə­ri ke­çirt­di: "Ot kökü üstündə  bi­tər".

Bu fi­kir mə­nim dünya şöh­rət­li muğam ifa­çı­sı, Xalq ar­ti­s­ti Alim Qa­sı­mo­vun qı­zı, Azər­bayca­nın Əmək­dar ar­ti­s­ti Fər­qa­nə Qa­sı­mo­vaya ver­diy­im su­al­la­rın əsa­sı­nı təş­kil edib.

- Bu ya­xın­lar­da si­zin "Yal­nız ona doğru" ad­lı ilk so­lo-al­bo­mu­nu­zun tə­q­di­ma­tı ol­du, fe­v­ra­lın 28-də isə Hey­dər Əliy­ev sa­rayın­da so­lo-kon­sert ve­rəcək­si­niz. Bir ay­da iki böyük lay­i­hə tə­q­dim et­mək fi­k­ri ha­ra­dan qay­naq­lan­dı? İdeya ki­min­dir və nə ilə bağlı­dır?

- Al­bom 2013-cü il­dən ha­zır­dır. Sa­dəcə, bə­zi ma­liyyə mə­sə­lə­lə­rin­dən do­layı tə­q­di­mat bu ilə qal­dı. Elə al­bo­mun ar­xa­sın­da da çı­xa­rıl­ma ili 2013-cü il ki­mi gö­s­tə­ri­lib. Çünki di­s­­kin tə­q­di­ma­tı­nı ke­çi­rən şir­kət tə­q­di­ma­tı öz iş­lə­ri­nə uyğun ola­raq, fe­v­ral ayı­na sal­dı. Kon­ser­tə gə­lincə isə, ha­zır­lıq­la­ra  ke­çən il­dən atam­la bi­rgə baş­la­mış­dıq. Bi­zim ya­ra­dıcı­lıq hə­və­si­miz so­nra­dan bu kon­ser­ti baş­qa üslu­b­da ya­rat­mağa is­ti­qa­mət­lən­dir­di. Bu kon­sert pro­qra­mın­da çox böyük dəy­i­şik­lik­lər et­dik, əla­və alət­lər gə­tir­dik. Atam da bir gün gə­lib de­di ki, ma­dam, be­lə hə­vəs­li­si­niz, on­da də­fi­ni də götür get. Səh­nəyə tək çı­xacaq­san. Və elə o vaxtdan qə­rar ve­ril­di ki, so­lo-kon­ser­tim olacaq. Əs­lin­də, iki lay­i­hə­nin ey­ni ay­da ol­ma­sı plan­laş­dı­rı­lan bir şey dey­il­di.  edim. Bu disk­də muğam­la­ra özüm yer ver­mə­dim. Çünki muğam həd­din­dən ağır mu­si­qi­dir. Onu ha­zır­la­maq, oxu­maq və disk ha­lın­da tə­q­dim et­mək da­ha böyük mə­su­liyyət tə­ləb edir. Biz aran­jman­çı Rüstəm Zey­nal­lı ilə "Dur­na­lar" mah­nı­sı­nı bə­ra­bər ha­zır­la­dıq, bun­dan baş­qa, hə­min al­bom­da iki öz bə­s­tə­lə­diy­im mah­nı ilə ya­na­şı, bir türk ila­hi­si, "Oxu, Alim" mah­nı­sı, bir xa­rici mah­nı da var. Bütün mah­nı­lar ha­zır ol­du­q­dan so­nra isə atam­dan xa­hiş et­dim ki, bu disk­də onun da sə­si ol­sun. Ona gö­rə də Ca­ha­ng­ir Ca­ha­ng­i­ro­vun "Se­vg­i­lim" mah­nı­sı­nı "Na­tiq" ritm qru­pu­nun müşay­i­ə­ti ilə ha­zır­la­dıq və bə­ra­bər ifa et­dik.

- Bəs bu so­lo-lay­i­hə­lər­dən so­n­ra necə olacaq? Ar­tıq ata­nız si­zi muğam ki­mi oke­a­na tək üzməyə bu­ra­xıb deyə bi­lə­rik­mi? Bun­dan so­nra Alim müəl­lim səh­nə­də si­zin ya­nı­nız­da dey­il, biz ta­ma­şa­çı­la­rın ya­nın­da­mı ot­uracaq?

- Hə­qi­qə­tən, muğam oke­an­dır. Am­ma tək üzsəm be­lə, ya­nım­da qo­ruy­ucu atam olacaq. Hər za­man ya­nım­da olacaq, mə­ni müşa­hi­də edə­cək və is­ti­qa­mət ve­rəcək. O ki qal­dı hə­mi­şə tək ifa edəcəy­əm fi­k­ri­nə, bu, be­lə ol­may­acaq. Bu, sa­dəcə ki­çik bir lay­i­hə­dir. Əs­lin­də, atam hə­mi­şə mə­nə dey­ib ki, çıx tək ifa elə. Olub ki, te­le­ka­nal­lar­da çı­xıb tək­ba­şı­na "Ca­-ha­r­g­ah", "Ma­hur-Hin­di" də­sg­ah­la­rı­nı ifa et­mi­şəm. Xa­rici öl­kə­lər­də də so­lo-ifa ilə kon­ser­t­lər­də ol­mu­şam. Am­ma düşünürdüm, yə­qin ki, so­lo ifa la­zım dey­il. Çünki bi­zim  ge­də­cə­y­i­miz bu yo­lu hə­mi­şə bir gör­mü­şəm. Hiss et­mi­şəm ki, bu yo­lu iki­miz bə­ra­bər, çiy­in-çiy­i­nə ge­dən­də da­ha böyük zir­və­lər fəth edə bil­mi­şik. İçim­də tək ye­ri­mək is­təyi yox­dur. Bəl­kə də bir baş­qa­sı ol­say­dı dü­şü­nər­dim ki,  ar­tıq özümü gö­s­tər­mə­liy­əm, am­ma bu yol­da məq­səd özü­nü gö­s­tər­mək dey­il; məq­səd mu­ğam­­dan bir dünya ya­rat­maq, muğa­mı in­san­la­ra çat­dır­maq və bu yol­da uğur­la ad­dım­la­ma­q­dır. Əg­ər nə vaxt­sa, ata­mın be­lə bir məq­sə­di ol­say­dı ki, tək ad­dım­la­sın, on­da heç bir za­man mə­ni öz ya­nı­na qoy­maz­dı, öz şa­nı­na, şöh­rə­ti­nə, uğu­ru­na şə­rik qoş­maz­dı. Bu yol­da bi­zim üçün "MƏN" sözü yox­dur, yal­nız "BİZ" va­rıq. İn­di so­lo-kon­sert ver­məy­im mə­nim Alim Qa­sı­mov­dan ay­rıl­mağım dey­il; bir us­ta­dım ki­mi onun tə­rə­fin­dən hə­vəs­lən­di­rici bir ad­dım ki­mi qiy­mət­lən­dir­mək də olar. Hər za­man mə­nə dey­ir­di ki, sən də bu yo­lu get, gör nə, necə­dir. Mə­ni göy­ər­çin ki­mi sə­ma­la­ra bu­rax­dı və de­di ki, get görüm, ha­ra­la­ra uçub gə­lə bi­lir­sən.

- Müsa­hi­bə­lə­ri­ni­zin bi­rin­də de­miş­di­niz ki, "Mə­nim rə­qi­bim Alim  Qa­sı­mov­dur" və Alim müəl­lim də bu­nu in­ki­şa­fa xid­mət edən bir ad­dım ki­mi qiy­mət­lən­dir­miş­di.  Niyə məhz Alim Qa­sı­mov? Axı ha­mı si­zi onun rə­qi­bi dey­il, qı­zı, şa­g­ir­di, tə­rəf-müqa­bi­li ki­mi ta­nıyır. Bu rə­qa­bət sə­nin üçün çə­tin ol­maz ki? Uduz­ma­q­dan qor­x­mur­su­nuz?

- Özüm də bu sözü eşit­mi­şəm, am­ma heç vaxt be­lə şey de­mə­mi­şəm. Ək­si­nə, atam hə­mi­şə dey­ir ki, Fər­qa­nə mə­nim tə­rəf-müqa­bi­lim yox, rə­qi­bim­dir.  Mən isə be­lə şeyi heç ağlım­dan da ke­çir­mə­mi­şəm. Atam mə­nim ca­nım­dır, be­lə şey ola bil­məz. Onun qayğı­sın çə­ki­rəm, o da mə­nim. Nə vaxtsa ata­ma ça­ta bi­lə­rəm, han­sı ki, de­sin­lər: necə də Alim Qa­sı­mov ki­mi ifa edir?! Alim Qa­sı­mov döyünən ürəy­im, nə­fəs al­dığım ha­va­dır. Am­ma rə­qi­bim heç vaxt, ola bil­məz. Ata ilə ba­la ara­sın­da­kı mə­qam - ta­mam baş­qa bir dünya­dır.

- Bir halda ki, Alim Qasımov zir­və­si­ni özünüzə hə­dəf se­ç­mi­si­niz, de­mək olar­mı ki, Fər­qa­nə Qa­sı­mo­va qa­dın muğam ifa­çı­la­rı ara­sın­da "Alim Qa­sı­mov" ol­maq is­təy­ir?

- Bə­li, o zir­və mə­nim üçün hə­dəf­dir. Çünki görüb-götürdüyüm in­san elə mə­nim atam­dır. Ki­min muğam yo­lu­nu götürə bi­lər­dim ki? Tə­bii ki, Alim Qa­sı­mo­vun. Əg­ər muğam zir­və­si dey­i­lən­də Alim Qa­sı­mov ya­da düşürsə, is­tər ifa­sı, is­tər ye­ni­liyi, is­tər ener­ji­si, is­tər qey­ri-adi­liyi ilə onun adı çə­ki­lir­sə, de­mək, on­dan so­nra da ki­şi, ya qa­dın fərq et­məz, bu yol­la onun öv­la­dı ge­dəcək. Çünki onun ya­nın­da olan, onun ya­ra­dıcı­lığı­nı ca­nı­na süng­ər ki­mi çə­kən bir nə­fər var - o da mə­nəm. Ona gö­rə də bu yol­da ki­şi, ya qa­dın mə­sə­lə­lə­ri­ni bir qı­rağa qoy­ub, hə­də­fi­miz yal­nız muğam, muğa­mı sev­mək, muğa­mı oxu­maq, muğa­mı təb­liğ et­mək, muğa­ma xid­mət et­mək ol­sun.

- Azər­baycan­da muğam ifa­çı­la­rı çox­dur, la­kin Alim Qa­sı­mov qey­ri-adi ifa tər­zi ilə bey­nəl­xalq aləm­də, de­mək olar ki, in­qi­lab et­di. Siz­də necə, hə­dəf bey­nəl­xalq aləm­dir, yox­sa da­xi­li au­di­to­riya?

- Tə­bii  ki, da­xi­li au­di­to­riya. Atam muğam ifa edər­kən au­di­to­ri- y­a­­dan əv­vəl öz da­xi­li alə­mi­nə xid­mət edir. Da­xi­lin­dən gə­lən muğa­mı so­nra au­di­to­riy­aya tə­q­dim edir. Onun öz əha­tə­sin­də isə əl­bət­tə ki, hə­mi­şə Azər­baycan du­rur. O öz se­vg­i­si­ni Azər­bayca­nın se­vg­i­si ilə üst-üstə qoy­ub, da­ha so­nra xa­ricə çı­xa­rır. Hər ba­rə­də ol­duğu ki­mi, bu ba­rə­də də ona ox­şa­mı­şam.

- Müsa­hi­bə­lə­ri­ni­zin bi­rin­də de­mi­si­niz ki, ata­nı­zın uğur­la­rı­nı həzm edə bil­məy­ən­lər si­zə də sədd ol­mağa ça­lı­şır. So­lo-kon­ser­ti­ni­zi həm də hə­min in­san­la­ra me­saj ola­raq dəy­ər­lən­dir­mək mümkün­dür­mü?

- Ata­mı sev­məy­ən­lər, bu o de­mək dey­il ki, on­lar ata­mın ifa­sı­nı bəy­ən­mə­di­lər. Sa­dəcə, atam­da ya­ra­dıcı­lıq ba­xı­mın­dan ta­mam baş­qa şey­lər var. O, bə­zi səd­lə­ri aşır­dı, muğa­ma çox ye­ni­lik gə­tir­di. Bu­nun üçün də ona qar­şı qıs­qanclıq­lar var idi. Mən bu mə­qam haq­qın­da da­nı­şan­da atam so­nra­dan ba­şa sal­dı ki, on­la­rı da an­la­maq la­zım­dır. On­lar öz dövr­lə­ri­nin böyük sə­nət­kar­la­rı olub­lar. So­nra­dan ki­min­sə gə­lib on­la­rın qoy­duq­la­rı­nı aşır­ma­sı, ola bil­sin, on­lar­da han­sı­sa sı­xın­tı­lar ya­ra­dıb. Bu­na pa­xıl­lıq da de­mək ol­maz. Bu, həy­a­tın ge­di­şi­dir. Am­ma in­di mə­nə qar­şı be­lə prob­lem ola bil­məz. Çünki mə­nə dey­i­ləcək söz­lər ar­tıq ata­ma dey­i­lib, dey­i­lə­si qə­dər. O dey­i­lən­lər də ar­tıq unu­du­lub, hə­min tor­pağa yağış­lar çox­­dan yağıb, ar­tıq ora­da ya­şıl çə­mən­lik­lər var. İn­di bu so­lo-kon­sert mə­nim üçün çox böyük mə­su­liyyət­dir.

- Olub­mu ki, səh­nə­də han­sı­sa mə­qam­da “atam da ya­nım­da­dı” dey­ib, nəy­in­sə üstündən ke­çə­si­niz? Ona ar­xayın ola­sı­nız ki, si­zi və­ziyyət­dən çı­xa­racaq?

- Yox, əg­ər səh­nə­dəy­ik­sə, iki­miz də nə gücümüz var­sa, onu da edi­rik. Am­ma atam­la olan­da çox ar­xayın olu­ram. Atam bə­zən bu ar­xan­lığa əsə­bi­lə­şir. Dey­i­rəm, sən var­san, mə­nə yol gö­s­tə­rəcək­sən. O, bu­nun­la ra­zı­laş­mır. O is­təy­ir ki, mən onun va­ri­si olum. Ona gö­rə də mən­dən çox şey tə­ləb edir. Al­lah ata­ma 100 il ömür ver­sin. Am­ma bu bir mər­hə­lə­dir. Atam is­təy­ir bil­sin ki, onun muğa­mı, onun yo­lu eti­bar­lı əl­lər­də­dir­mi? Atam muğa­mın üstündə çox əsir.

- Axı, Alim müəl­li­min baş­qa tə­lə­bə­lə­ri də var. Niyə ümi­di tək si­zə­dir?

- Düzdür, var, mə­sə­lən, Za­bit Nə­bi­za­də. Am­ma Za­bit Nə­bi­za­də onun ke­ç­mi­şi­ni öy­rən­di, onun­la da qal­dı. Mə­nim atam el şən­lik­lə­rin­dən uzaq­la­şan­da Za­bit müəl­li­mə "ba­la Alim" dey­ir­di­lər. Am­ma mə­nim atam day­an­ma­dı, irə­li get­di, in­ki­şaf et­di. Ona gö­rə, bu ba­xım­dan hə­mi­şə onun ya­nın­da ol­mu­şam, mə­ni o aləm ov­sun­layıb.

- Kon­sert pro­qra­mın­da nə­lər ifa edəcək­si­niz? Ta­ma­şa­çı­lar siz­dən nə­lə­ri göz­ləy­ir?

- Bu ba­rə­də ata­ma ox­şa­mı­şam. Əv­vəlcə­dən çox şeyi da­nış­mağa qor­xu­ram. Am­ma kon­sert­dən so­nra ürək­lə da­nı­şa­ram nə ol­duğu­nu və ne­cə ol­duğu­nu. Bircə onu dey­im ki, bu kon­sert­də muğam­la­rı­mız­la ya­na­şı, bə­s­tə­kar mah­nı­la­rı, öz bə­s­tə­lə­diy­im mah­nı­lar, türkülər və ey­ni za­man­da, kom­po­zi­siy­a­la­rı­mız­da qa­ba­rıq şə­kil­də ol­ma­sa da, caz  olacaq. Çünki ca­zı uşaq vax­tın­dan çox se­vi­rəm.