ÜRƏYİN SƏSİ

Ana­tol­lu Qə­niy­e­vin tə­k­rar­sız sə­si­ni min­lər­lə sə­sin ara­sın­dan ta­nıyı­rıq. Onun ifa­sın­da də­rin sə­mi­mi­lik, incə li­rizm və tə­sir­li­lik var. Azər­baycan Döv­lət Fi­lar­mo­niy­a­sı­nın so­li­s­ti, ötən il­lə­rin ən se­vim­li müğən­ni­lə­rin­dən ol­muş Ana­tol­lu Qə­niy­e­vin ifa­sın­da "Ayqız", "Qonaqgəlbizə" ("Kor­oğlu" fil­min­dən), "Naz-naz", "Pən­cərəmə qondu zizək", "Reyhan", "Teymurunmahnısı" ("Yenilməzba­tal­yon" fil­min­dən), "Badamlı" və s. mah­nı­lar hə­lə də xa­tır­la­nır və se­vi­lir. Oğlu Hey­dər Anatollu onun ne­cə ata ol­duğu, ta­leyüklü görüşlə­ri və s. ha­q­da "R+" jur­na­lı­na da­nı­şıb.

- Ata­nı­zın Azər­baycan üçün qey­­ri-adi sayı­lacaq adı var idi - Ana­tol­lu. Bu, nə ilə bağlı idi?

- Ba­bam, ata­mın ata­sı Mir­zə-Hey­­dər vax­ti­lə Azər­bayca­na Türki­y­ə­nin Ana­do­lu əy­a­lə­tin­dən köçmüş­dü. Bu, ötən əs­rin 20-ci il­lə­ri­nin son­la­rı idi. Onu Neftça­la­da mək­təb di­rek­to­ru təy­in et­miş­di­lər. 1931-ci il fe­v­ra­lın 10-da atam dünyaya gə­lir və ona ba­bam Mir­zə-Hey­dər və nə­nəm To­fa­nın və­tə­ni­nin şə­rə­fi­nə Ana­­tol­lu adı­nı ve­rir­lər. Atam ana­sı­nı iti­rən­də heç 1 ya­şı ol­mayıbmış. Böyük Və­tən müha­ri­bə­si­nin baş­lan­ma­sın­dan 8 il əv­vəl ba­bam da dün­ya­sı­nı dəy­i­şib. Ata­mın böyük qar­da­şı Sa­bir or­duya yol­lan­maz­dan əv­vəl ba­laca Ana­tol­lu­nu Ba­kı­da­kı qo­hum­la­rı­g­i­lə gə­ti­rib. Ye­tim uşağa məhz qo­hum­la­rı­mız ba­xıb. Atam Çəm­bə­rə­kən­din en­siz da­lan­la­rın­da böyü­yüb. O, zi­rək və şu­luq uşaq imiş. Hə­y­ət­də uşaq­lar­la fut­bol oy­na­mağı çox se­vər­miş.

- Və mu­si­qi haq­qın­da qə­tiyyən düşünməz­miş?

- Atam da­nı­şır­dı ki, uşaq­lı­q­da səh­nə haqqında düşünməy­ib. Sa­də­cə, oxu­mağı xoş­layır­mış. Qon­şu­lar həy­ə­tə top­laş­dı­q­da atam­dan nə­sə oxu­ma­sı­nı is­təy­ir­lər­miş. 1953-cü il­də atam or­du­dan qayıt­dı­q­dan so­nra, Ba­kı Mu­si­qi Kon­ser­va­to­riy­a­sı­nın həy­ə­tin­də tə­sadüfən Mu­si­qi­li Ko­me­diya Te­a­t­rı­nın gə­ləcək aktyo­ru Mo­bil Əh­mə­dov­la ras­tla­şır. O za­man Mo­bil ar­tıq kon­ser­va­to­riy­a­nın tə­lə­bə­si idi və Bülbülün sin­fin­də oxuy­ur­du. Atam ye­ni ta­nı­şı­na oxu­maq ar­zu­sun­da ol­duğu­nu bil­di­rir. Mo­bil Əh­mə­dov böyük us­tad olan müəl­li­mi ilə da­nı­şır və Ana­tol­lu­nu Bülbülün sin­fi­nə apa­rır. Ma­e­s­t­ro ata­mı diq­qət­lə din­ləy­ir və dey­ir: "Sən öz-özünə ye­tiş­miş is­te­dad­san!  Al­lah sə­nə səs ve­rib. Sən on­dan is­ti­fa­də et­məyi öy­rən­mə­li­sən". Bülbül ata­mı Asəf Zey­nal­lı adı­na Ba­kı Mu­si­qi Mək­tə­bi­nə gön­də­rir. Ora­da ata­mın ifa­sı­nı din­ləy­ir və onu Fi­ru­din Meh­diy­e­vin sin­fi­nə qə­bul edir­lər. Ye­ri gəl­miş­kən, Meh­diy­ev özü Bül­bülün tə­lə­bə­si idi. Azər­bayca­nın gə­ləcək xalq ar­tist­lə­ri Zey­nəb Xan­la­ro­va və İs­lam Rzay­ev atam­la bir­lik­də oxuy­ub­lar. Oq­tay Ağay­ev onun qrup yol­da­şı idi. On­lar so­na­dək do­st­luq  et­di­lər. Azər­bayca­nın əmək­dar ar­ti­s­ti Mə­həm­məd Sə­mə­dov da atam­la ya­xın dost idi. On­lar ay­rıl­maz do­stlar idi­lər. Ömrümboyu Mə­həm­məd Sə­mə­do­vu özümə əmi he­sab et­mi­şəm. Ye­ri gəl­mişkən, in­di də onun oğulları ilə dostluq edirəm. Atam Müslüm Mə­həm­mə­do­viç­lə də dost idi. O, ata­ma də­rin hör­mət bəs­ləy­ir­di. Atam və­fat et­dik­dən so­nra, Ma­qo­may­e­vin Ba­kı­da­kı kon­ser­t­lə­rinin bi­rin­də necə ol­du­sa, ku­lis ar­xa­sı­na ge­dib çıx­dım. Müslüm Ma­qo­may­ev pə­rə­s­tiş­kar­la­rı ilə şə­kil çək­di­rir, av­to­qraf pay­layır­dı. Ona ya­xın­laş­mağa uta­nır­dım. Ümu­mi ta­nı­şı­mız mə­ni onun ya­nı­na apar­dı və de­di: "Müslüm, ta­nış ol, Ana­tol­lu Qə­­niy­e­vin oğlu­dur". Müslüm Ma­qo­may­ev mə­ni diq­qət­lə süzdü və de­di: "Atan Ana­tol­lu əsl ki­şi idi...". Ma­qo­may­ev ən çox hör­mət et­diyi in­san­lar haqqında be­lə dey­ir­di...

- Bəs mu­si­qi mək­tə­bin­də oxu­du­q­dan so­nra, Ana­tol­lu Qə­niy­e­vin həy­a­tı necə ol­du?

- Mək­tə­bi bi­tir­dik­dən so­nra AzSSR-in Te­le­ra­dio Yayım Ko­mi­tə­si ya­nın­da xo­run so­li­s­ti ol­du. 60-cı il­lə­rin əv­vəl­lə­ri­nə­dək ora­da ça­lış­dı. İl­lər so­nra mə­nim də bi­rgə ça­lış­dığım həm­kar­la­rı və do­stla­rı da­nı­şır­dı­lar ki, ata­mı heç bir sı­naq müddə­ti ol­ma­dan so­list götürmüşdülər. O za­man xo­ra da­hi bə­s­tə­kar, di­ri­jor və xor­mey­ster Ca­ha­ng­ir Ca­ha­ng­i­rov rəh­bər­lik edir­di. Ca­ha­ng­i­rov bütün gənc musi­qi­çi­lə­rə, ifa­çı­la­ra ata ki­mi ya­na­şır­dı. Bir müddət so­nra atam Azər­baycan Döv­lət Fi­lar­mo­niy­a­sı­nın so­li­s­ti ol­du. O, ey­ni za­man­da Döv­lət Te­le­ra­dio Yayı­mı­nın es­t­ra­da or­ke­s­­t­rin­də də çı­xış edir­di. Atam bütün Av­ro­pa­nı və So­vet İt­ti­fa­qı­nı gə­zib, öl­kə­nin bir çox zal­la­rın­da çı­xış edib. O, ta­ma­şa­çı­la­rın se­vim­li­si idi. Küçə­də in­san­lar ata­mı ta­nıyır, ya­xın­la­şa­raq on­dan av­to­qraf is­təy­ir­di­lər.

- Fi­k­ri­nizcə, Ana­tol­lu Qə­niy­e­vin məş­hur­luğu­nun sir­ri nə­də idi?

- Sir­ri nə­də idi? Düşünürəm ki, mə­sə­lə heç də yal­nız yad­da­qa­lan sə­s­­də dey­il­di. Ata­mın sə­mi­mi, ürək­dən gə­lən ifa tər­zi var idi. Hər də­fə onun sə­si­ni eşit­dik­də in­sa­nın ürəy­in­də bir ra­hat­lıq ya­ra­nır. Ata­mın və­fa­tın­dan, təx­mi­nən, 30 il ke­çir. Am­ma onun mah­nı­la­rı­nı hə­lə də xa­tır­layır və se­vir­lər. Qə­ri­bə­dir ki, Ana­tol­lu Qə­niy­e­vi, əs­lin­də, fər­q­li mu­si­qi sə­da­la­rı al­tın­da böyümüş gənc nə­sil də din­ləy­ir.

- Bəs ata­nız səh­nə­dən kə­nar­da necə idi?

- Za­ra­fat­cıl və yu­mo­rist. O, do­st­la­rı ilə za­ra­fat­laş­mağı se­vir­di. Am­ma onun "sancma­la­rı" zə­rər­siz idi və in­san­la­rın əh­va­lı­nı yüksəl­dir­di. O, əla ata idi! Mən və nə­nə­min şə­rə­fi­nə ad­lan­dı­rıl­mış ki­çik bacım To­fanı lap ki­çik olar­kən atam daim əziz­ləy­ir­di: şir­niyyat və oy­uncaq­lar alır, bul­va­ra gəz­məyə apa­rır, ana­mız şu­luq­luğu­muz­dan əsəbiləş­dik­də bi­zi onun qə­zə­bin­dən qo­ruy­ur­du. Va­li­deyn­lə­ri­miz bi­zi heç za­man döy­məy­ib, cə­za ola­raq küncə qoy­mayıb­lar. Biz bir qə­dər böyüdükdən so­nra, atam bi­zə xey­li cid­di ya­naş­mağa baş­la­dı. Xüsu­si­lə mə­nə. O əmin idi ki, oğlan uşağı­na gəncliy­in­­dən cə­sa­rət, ira­də və müstə­qil­lik öy­rə­dil­mə­li­dir. Mə­nə azad­lıq ve­rir­di. Am­ma həm də hiss et­mə­diy­im şə­kil­də mə­ni nə­za­rət­də sax­layır­dı. Ata­mın mən­dən əsas tə­lə­bi hə­mi­şə düz ol­maq, söz­lə­ri­nin, əməl­lə­ri­nin mə­su­liyyə­ti­ni hiss et­mək idi.

- Bildiyimizə görə, atanız döv­rünün ən populyar müğənnisi olub və onu məmnuniyyətlə toylara dəvət edirmişər...

- Həqiqətən elədir. Əvvəllər Ba­kıda və ətrafda toylar, əsasən, ev­lər­də və ya çadırlarda qurulurdu. Dövr fərqli idi,  restoranlar indiki qədər çox dey­il­di, şad­lıq sa­ray­la­rı isə ümu­miyyət­lə yox idi. Ma­sa­la­rı ot­aq­lar­da, dəh­liz­lər­də qu­rur, qa­pı­la­rı, pəncə­rə­lə­ri tay­ba­tay açır, gə­zir, rəqs edir, şad­la­nır­dı­lar. Be­lə toy­lar­da bir mə­qam var idi: adə­tə gö­rə, qa­dın­lar­la ki­şi­lər ay­rı-ay­rı ot­aq­lar­da əy­lə­şir­di­lər. Toy­la­ra tez-tez də­vət alan atam bu ay­rı-seç­ki­liyi bəy­ən­mir­di. Be­lə mə­ra­sim­lə­rin bi­rin­də o, toy sa­hi­bi­nə qo­naq­la­rı bir araya gə­tir­məyi, ha­mı­nın bir yer­də əy­ləş­di­ril­mə­si­ni tək­lif edib. Toy sa­hi­bi ata­ma olan hör­mə­ti­nə gö­rə onun sö­zünü ye­rə sal­mayıb. Toy yüksək sə­viyyə­də keç­di! Ata­mın çıxış et­diyi növ­bə­ti ai­lə təd­bi­rin­də ar­tıq ha­mı bir yer­də ot­ur­muş­du. Be­lə­lik­lə, atam Ba­kı­da­kı toy ənə­nə­si­ni dəy­iş­məyə na­il olub. O, toy­la­ra ən çox də­vət olu­nan ifa­çı idi. Ata­mın toy­da çı­xış edə bil­mə­si üçün bir sı­ra hal­lar­da, hət­ta toy­un vax­tı­nı dəy­i­şir­di­lər. Bəzən o mə­ni də özü ilə apa­rır­dı və bir kə­nar­da əy­lə­şə­rək, ata­mın ifa­sı­na ta­ma­şa edir­dim. O, heç za­man xal­tu­ra et­mir­di. Ha­ra­da çı­xış et­mə­sin­dən ası­lı ol­may­a­raq, ba­ca­rığı­nı 100% or­taya qoy­ur­du - is­tər adi toy ol­sun, is­tər döv­lət kon­ser­ti.

- Ana­tol­lu Qə­niy­e­vin ifa­sın­da ən çox bəy­ən­diy­i­niz mah­nı han­sı­dır?

- Se­çim edib 1-2 mah­nı­nı fər­q­lən­dir­mək çə­tin­dir. Onun bütün mah­nı­la­rı­nı se­vir və on­la­rın in­san­la­rın ya­nın­da ifa et­mək ki­mi ri­s­kə get­mi­rəm. Doğru­dur, do­stla­rım bu ya­xın­lar­da mə­ni ata­mın bə­zi mah­nı­la­rı­nı yaz­dır­mağa məcbur et­di­lər. On­la­rın xa­hi­şi­ni ye­ri­nə ye­tir­dim, am­ma nə­ticə­dən ra­zı qal­ma­dım. Mə­nim ata­mın ifa sə­viyyə­si­nə çat­mağı­ma çox var... Tez-tez onun səs ya­zı­la­rı­nı din­ləy­i­rəm. Ar­xi­vim­də Ana­tol­lu Qə­niy­e­vin mah­nı­la­rın­dan iba­rət di­s­k­lər var. Hə­min mah­nı­la­rın ori­ji­na­lı Azər­baycan Döv­lət Te­le­ra­dio Şir­kə­ti­nin fon­dun­da sax­la­nı­lır. Hər də­fə mah­nı­la­rın ara­sın­da əv­­vəl­lər eşit­mə­diy­im ifa­lar ta­pı­ram. Onun re­per­tu­a­rı çox ge­niş olub. Ana­tol­lu Qə­niy­ev 54 ya­şın­da və­fat edib. Qə­f­lə­tən ürəyi day­an­dı. O, sağlam, gü­lərüz in­san idi. Na­dir hal­lar­da xə­s­tə­lə­nər­di. Birdən özünü pis hiss edib və evə qayı­dıb. Blo­kun qar­şı­sın­da­kı skamya­da əy­lə­şib və... "Təci­li yar­dım" gə­lən­də ar­tıq gec idi. Pencəy­i­nin ci­bin­dən oza­man­kı Kras­no­vod­ska ge­dən bə­rəyə bi­let tap­mış­dım. Bir ne­çə gün so­nra ora­da do­stu­nun toy­un­da iş­ti­rak et­mə­li idi. Qismət ol­ma­dı. Həy­a­tın öz qa­nun­la­rı var...