QEYRİ-ADİ TANDEM

Artıq bir neÇƏ ildir ki, AzƏrbayjan Rusiya ilə təkjə dövlətlərarası münasibətlər formatında deyil, ikitərəfli hökumətlərarası Azərbayjan-Moskva komissiyası çərçivəsində də əməkdaşlıq edir. Həmin illərin təjrübəsi bu əməkdaşlığın özünü tamamilə doğrultduğunu göstərir; çünki iki ölkənin tijarət-iqtisadi və humanitar münasibətlərində meydana çıxan bir sıra problemlərin həllinə məhz o kömək edir. 

Məsələn, Moskvada Azərbayjanın kənd təsərrüfatı məhsullarına böyük tələbat var. Həm də Moskva vitse-meri Lüdmila Şvetsovanın sözlərinə görə, Rusiya paytaxtının tijarət meydançası Rusiyanın pərakəndə tijarətinin 25%-ni, topdansatış tijarətinin isə, demək olar ki, üçdəbir hissəsini təşkil etdiyindən, "Bizə bu meydançanı əməlli-başlı işlətmək lazımdır". Azərbayjan-Moskva hökumətlərarası komissiyası da təkjə ölkə-paytaxt deyil, həm də ölkə-ölkə formatı çərçivəsində mal dövriyyəsini artırmaq üçün bu meydançanı "işlətmək" yolunda problemlərin ləğvinə çalışırr. 

Moskvaya Azərbayjanın meyvə-tərəvəzi lazımdır  

Yeri gəlmişkən, hələlik  mal dövriyyəsi ilə bağlı hər şey qaydasındadır. Belə ki, 2006-jı ildə Moskva ilə Azərbayjan arasında mal dövriyyəsi 50%, 2007-ji ildə isə 70% təşkil edib. Ötən illərdə onun həjmi  $44,1 mln, Rusiya ilə ümumi mal dövriyyəsi isə $1,6 mlrd olub.

Azərbayjandan Moskvaya məhsul ixrajının strukturunda meyvələr, tərəvəzlər, alkoqollu və alkoqolsuz içkilər var. "Azərbayjandan Moskvaya göndərilən meyvə-tərəvəz məhsulları çox yüksək keyfiyyətə malik olduğundan, moskvalıların onlara böyük tələbatı var. Bundan başqa, Azərbayjandan alkoqollu məhsullar tədarükünün artması da müşahidə olunmaqdadır. 2006-jı ildə 295 min tondan artıq belə məhsul gətirilib ki, bu da 2005-ji ilin göstərijisindən 3 dəfə çoxdur. 2007-ji ilin I rübündə artım, demək olar ki, 16% təşkil edib", - deyə L.Şvetsova bildirib.  

Azərbayjandan gətirilən meyvə-tərəvəzə maraq Moskvada satış yarmarkalarının keçirilməsini şərtləndirdi. 2005-ji ildən bəri artıq 37 belə yarmarka baş tutub, amma bu, heç də son nətijə deyil. Bütün bunlara baxmayaraq, Azərbayjanla tijarət-iqtisadi münasibətlərdə  tərəflər arasında bəzi mürəkkəb məqamlar hələ də qalmaqdadır. Onlar  tərəflər arasında münasibətlərdə1990-jı ildə yaranmış müvəffəqiyyətsizlik nətijəsində yaranmışdır. 

L.Şvetsova etiraf edir: "İqtisadiyyatlarımızın vəhdət təşkil etdiyi dövrdəki səviyyəyə hələ indi yaxınlaşırıq. Tijarət əməkdaşlığı sahəsində indikindən daha çox iş görməliyik: Azərbayjanın bağ və bostanlarından təzə məhsulların Moskvaya çatdırılması üçün müəssisələr və operativ vasitələr yaradılması zəruridir" ("İnterfaks-Azərbayjan"). 

Onu da demək lazımdır ki, tez xarab olan kənd təsərrüfatı məhsullarının Azərbayjandan Moskvaya göndərilməsinin təsirli vasitələrinin işlənib hazırlanması problemi birinji il deyil ki, mövjuddur. Onun həllinə çoxdan jan atılsa da, vəziyətdən xilas olmaq üçün əvvəlki illərdə bir neçə variant təklif olunsa da, görünür, hələlik bir şey alınmır. Güman ki, tijarət münasibətlərində bu və digər problemlərdən iki ölkənin işgüzar dairələrilə iş aparmaq məqsədilə Bakı və Moskvada xüsusi mərkəzlər yaradıldıqdan sonra qurtulmaq mümkün olajaq. Azərbayjanın mədəniyyət və turizm naziri Ə.Qarayevin bildirdiyi kimi, Azərbayjan artıq Moskvada Azərbayjan evinin layihəsinin texniki tapşırığını da hazırlayıb. O deyib: "10 min kv m sahədə Azərbayjan evi yaratmaq çox jiddi təklifdir  Biz işimizi davam etdirmək üçün onun olajağı yeri indidən müəyyənləşdirməliyik".

Skinhedlər  jəmiyyəti  rüsvayçılığa sürükləyir

Azərbayjanla Moskvanı  iqtisadi münasibətlərdən savayı humanitar və sosial sahələrdə  çox sayda maraqlar da mövjuddur. Məsələn, elə səhiyyə sahəsini götürək: təkjə 2006-jı ildə Moskvada Azərbayjandan gəlmiş 5000 nəfər insan müalijə olunub. 

"Azərbayjan tərəfinin bütün mürajiətləri həmişə Moskva həkimləri tərəfindən diqqətlə qarşılanıb və qarşılanajaq. Hazırda Moskvada 8 azərbayjanlı həkim təhsil alır, onlar həm də  namizədlik, doktorluq dissertasiyalarını hazırlayırlar", - deyə L.Şvetsova bildirib. Yeri gəlmişkən, indi Moskvada şəhər səhiyyə idarələrində yerlərin təxminən 18%-i gəlmələr üçün ayrılıb. Başqa sözlə, müalijə olunanların hər beş nəfərindən biri gəlmələrdir. Həm də onlar şəhər büdjəsinin hesabına müalijə olunurlar. Bu adamların arasında müvəqqəti iş tapmaq üçün gələnlərin, müəssisələrdə qeydiyyatdan keçən və işləyənlərin, başqa ölkələrdən razılaşma əsasında göndərilənlərin sayı da çoxdur. 

L.Şvetsovanın dediklərindən: "Moskvada yüksək tibb texnologiyaları fəal inkişaf edir və biz  sizə bu texnologi-yalardan həkimlərinizi öyrətməkdə və xəstələrinizi müalijə etmədə yararlanmağı  təklif edirik. Həmçinin təhsil sahəsində əməkdaşlığı təkjə məktəblər səviyyəsində deyil, pedaqoqların öyrədilməsi  sahəsində, ali təhsil müəssisələri səviyyəsində əməkdaşlıq etmək təklifini də irəli sürmüşük və i. a.".

Lakin tərəflərin planları nə qədər gözəl görünsə də, Moskvadakı azərbayjanlı miqrantların güzəranının bir o qədər də yaxşı olmaması və onların iş tapmaqda çətinlik çəkmələri məlum faktdır. Belə ki, sentyabrın 15-nə olan məlumata görə, Moskvada işləmək ijazəsi alan 14 684 azərbayjanlıdan yalnız 2 838 nəfəri işə düzələ bilib. "İş tapa bilməyənlər paytaxt hakimiyyəti üçün böyük problemdir, çünki onların heysiyyətinə möhkəm toxunulub. Mən onları qanuna tabe olmağa çağırıram və əgər Moskvaya işləməyə gəliblərsə, başqa işlərlə məşğul olmaq yox, işləmək lazımdır", - deyə L.Şvetsova bəyan edib.

Əlbəttə, qanuna tabe olmaq müsbət keyfiyyətdir. Bəs bütün insani qanunlara rəğmən, başqa millətə  mənsub istənilən adamı öldürməyə hazır olan yüzlərlə, bəlkə də, minlərlə Rusiya vətəndaşı ilə nə etməli?  Bəli, Moskva hakimiyyəti belə bir problemin mövjudluğunu inkar etmir, hətta skinhedlərin digər millətlərin əleyhinə yönəldilən istənilən hərəkətlərini birmənalı şəkildə pisləyən bəyanatlar da verir. L.Şvetsova: "Belə gənjlərin olması istənilən jəmiyyət üçün biabırçılıqdır. Bu, hüquq-mühafizə orqanları tərəfindən ən jiddi tədbirlər görülməsini tələb edir. Hüquq-mühafizə orqanlarında hər belə halla bağlı ən jiddi araşdırmalar aparılmalıdır", - deyir. Bəs skinhedlərin basqınlarının qarşısını almaq üçün  hansı konkret tədbirlər həyata keçirilir? Məlum olub ki, Moskva hakimiyyəti mübarizənin tərbiyəvi üsullarına üstünlük verir: "İndi biz ijtimai şüurda tolerantlıq tərbiyə etməliyik. Moskva hakimiyyəti şəhər əhalisində sülh və tolerantlıq mədəniyyətinin formalaşdırılmasına yönəldilən tədbirlərin həyata keçirilməsinə çoxlu vəsait ayırır. Moskva 140 millətin və 13 əsas konfessiyanın olduğu şəhərdir. Tolerantlıq prinsipindən geri çəkiliriksə, deməli, şəhərin həyatında partlayış təhlükəsi yaradırıq və şəhərimizin əhalisi bunu başa düşməlidir", -  L.Şvetsova belə deyir. Bizə isə Moskva hakimiyyətinin skinhedləri tərbiyələndirməyə nail olajağına və onların daha azərbayjanlılara hüjumlar etməyəjəklərinə ümid bəsləmək qalır. Onda sakitjə əməkdaşlıq da etmək olar…