"GÖY FREDRİK" "QIRMIZI YORAN"I ƏVƏZLƏYİR

Sentyabrın 18-də bazar ertəsi gejəsi "sosialist İsveçi"ndə hakimiyyət müxalifətçi sağ-mərkəzçi koalisiyanın əlinə keçdi. 2%-dən bir qədər artıq fərqlə Fredrik Reynfeldtın (Mötədil Koalisiya Partiyasının (MKP) lideri) "göy alyans"ı (qələbə qazanan alyansın emblemində göy rəng dominantlıq edir) son 12 il ərzində ölkəyə rəhbərliyi əldə saxla-yan hakim İsveç Sosial-Demokrat Partiyasını (İSDP) üstələdi. Bazar günü baş tutan parlament seçkilərinin nətijələrinin elan edilməsindən sonra, partiyasının məğlub olduğunu bilən sosial-demokratların lideri, 10 ildən artıqdır ölkəyə rəhbərlik edən Yoran Person Baş nazir postundan getdiyini bəyan etdi və bununla da sosial-demokratlar sərt müxalifətə keçdi. Ölkənin kasıb hissəsi isə artıq İsveç sosializminin nailiyyətləri ilə vidalaşmağa hazırdır.

Qeyd edək ki, İsveçdə sosial-demokratlar 1921-ji ildən indiyədək belə məğlubiyyətə uğramamışdılar. Son 89 ildə sosial-demokratlar İsveçdə jəmi 10 il hakimiyyətdə olmayıblar. Toplanılmış səslərin miqdarına görə, "göy Fredrik"in partiyasının   "qırmızı Yoran"ın partiyasından geri qalmasına baxmayaraq (sosial-demokratlara seçijilərin 35%-i, MKP-yə isə 26,2%-i səs verib), İsveç seçijilərinin jiddi irəliləyişə nail olmasından danışmaq mümkündür. Xüsusilə də, nəzərə alsaq ki, Avropa ölçülərinə görə, İsveçdə seçijilərin ən böyük fəallığı qeydə alınıb (2002-ji ildə bu göstəriji 80,11%, son seçkidə isə 81,99% olub).

Moderatların (MKP-çilər özlərni belə adlandırır) qələbəsində onların ənənəvi müttəfiqləri olan "sağ alyans" böyük rol oynayıb. Hakimiyyət uğrunda mübarizə İsveçin dörd burcua partiyasını bir araya gəlməyə məjbur etdi. Moderatlara liberallar (Xalq Partiyası), Kəndli Mərkəz Partiyası və xristian-demokratlar birləşərək, seçkiyə "göy alyans"da getmək qərarına gəldi. 

"Qırmızı blok"da isə sosial-demokratlarla yanaşı, "solçular" və "yaşıllar" birləşmişdilər. Nətijədə, qələbə qazanan alyansa seçijilərin 48,24%-i (Rikstaqda - İsveç parlamentində 178 yer), İSDP və onun müttəfiqlərinə isə 46,08%-i səs verdi (171 yer). Maraqlıdır ki, İsveç Rikstaqında son seçkinin nətijələrinə görə, daha çox qadın təmsil olundu. İndi parlamentdə 349 deputatdan 164-ü qadındır ki, bununla da İsveç özünəməxsus rekord əldə etdi - gender göstərijilərinə görə, onun nəinki Avropada, hətta dünyada rəqibi yoxdur.

Y.Persson seçkidən sonra təmsil etdiyi alyansın kiçik üstünlüklə qələbə qazandığını etiraf etdi. Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, alyansa daxil olan iki partiya əvvəlki seçki ilə müqayisədə böyük sayda səs itirdi. "Biz seçkidə məğlub olsaq da, məğlub partiya deyilik və hakimiyyətə qayıtmaq uğrunda mübarizə aparajağıq", - deyə o, seçkinin nətijələrinin elan olunmasından sonra bildirib. Y.Persson, həmçinin, öz opponentlərini iş yerlərinin qorunması sistemini dağıtmağa çalışmaqda və sosial sahədə təhlükəli ixtisarlar həyata keçirməkdə günahlandırıb. Baş nazir hesab edir ki, bütün bunlar nadir İsveç modelini dağıdajaq. O bildirib ki, seçkilərdə qələbə qazanmış koalisiya səriştəsizdir və onların büdjənin formalaşdırılması işində təjrübəsi yoxdur: "Bu səbəbdən də bu koalisiya dörd il ərzində parçalanajaq". Buna görə də o öz partiyadaşlarını 2010-ju ildə yenidən hakimiyyətə qayıtmağa hazır olmağa çağırıb. Bununla yanaşı, artıq eks-baş nazir bildirib ki, 2007-ji ildə partiya lideri postundan da gedəjək və onun vəzifəsini digər, gənj bir lider davam etdirəjək.

Amma İSDP lideri üçün real həqiqət ondan ibarətdir ki, məhz onun partiyası seçiji səsi uğrunda mübarizədə məğlub olub və əvvəlki seçki ilə müqayisədə, təxminən, 5% az səs toplayıb. Moderatlar isə öz göstərijilərinə 2002-ji ildəki seçki ilə müqayisədə, təxminən, 11% səs əlavə edib. Onların lideri Reynfeldtin seçkinin nətijələri ilə bağlı açıqlamasında İsveç tarixində ilk dəfədir ki, səslərin bu dərəjədə artdığını bəyan etməsi təsadüf deyil.

İsveçli analitiklər də müxalifətin inadlı qələbəsinin nətijələri haqqında müzakirələr aparırlar. İsveçin Japtus Analitik Mərkəzinin rəhbəri Nima Sanandaci qeyd edir ki, sağ-mərkəzçi alyansın inamlı qələbəsi İsveçin siyasi xəritəsində jiddi dəyişikliklərə səbəb olajaq. İSDP-nin topladığı 35% səsin 1914-jü ildən bu yana partiyanın göstərdiyi ən zəif nətijə olduğunu, eyni zamanda, moderatların 1928-ji ildən bəri ən yüksək nətijəyə nail olaraq, 26% səs qazandığını xatırladan analitik, ilk baxışdan təəjjüblü görünən bu nətijəni şərh edərkən, İsveçin iqtisadi inkişafda olduğunu nəzərə alaraq deyir: "Baş verənlərin ilk səbəbi hökumətin işsizliklə mübarizədə qeyri-effektiv fəaliyyətidir. Hökumət bu problemin aradan qaldırılması üçün lazımi dərəjədə mübarizə aparmırdı. O, ölkədə işsizliyin səviyyəsinin 6% olduğunu bəyan etsə də, sağ-mərkəzçilər buraya xəstə və hazırlıq kurslarında olanları da əlavə edərək, göstərijinin 10%-ə çatdığını bildirirdi. Digər tərəfdənsə,  zaman ötdükjə, sosial-demokratlar jəmiyyətdə artıq imtiyazlı zadəgan təbəqəsi kimi qəbul olunmağa başlayırdılar. İSDP-nin rəhbər orqanlarına gedib çıxa bilən şəxslər dövlət agentlikləri və şirkətlərinin rəhbərliyində yüksəkmaaşlı işlə təmin olunurdu. Baxmarayaq ki, onların bir qisminin həmin vəzifələrdə işləmək üçün heç lazımi təhsili və təjrübəsi də yox idi. İş o yerə gəlib çatmışdı ki, hökumət başçısı öz həyat yoldaşını İsveç ərazisində spirtli içkilərin satışını həyata keçirmək hüququna malik olan Systembolaget şərab-araq mağazaları şəbəkəsinin prezidenti vəzifəsinə qoymuşdu. Nəhayət, uzun illər həyata keçirilən "ümumi rifah" siyasəti ona gətirib çıxardı ki, jəmiyyətdə  isveçlilərin ənənəvi güjlü "fəhlə etikası" və onların əməyə motivasiyası dağılmağa başladı. Artıq əksər isveçlilər əziyyət çəkməkdənsə, evdə oturaraq güjlü təzminatlar almağa üstünlük verdi".

Ekspertlər seçkinin "göylər"in qələbəsi və "qırmızılar"ın məğlubiyyəti ilə nətijələnməsinin başqa səbəblərini də göstərir. Hər şeydən əvvəl bu, seçijilərin hakim koalisiyanın siyasətindən məyusluğu ilə bağlıdır. İqtisadiyyatın yüksək templərlə inkişaf edərək, İsveçi Avropada lider mövqeyə çıxarmasına baxmayaraq, əhali yalnız işsizliklə bağlı deyil, həm də yüksək həddə müəyyənləşdirilən vergilərdən narazı idi. Bundan başqa, İsveç modelinin özü son illər jiddi dəyişikliklərə məruz qalmışdı - səhiyyə pullu olmuş, 90-jı illərin əvvəllərində həyata keçirilən özəlləşdirmə bir tərəfdən, iqtisadiyyatda janlanma yaratsa da, digər yandan, iş yerlərinin azalmasına səbəb olmuşdu. İsveç sosializminin kapitalizmə doğru dəyişməsinin bariz nümunəsi sosial-demokratların lideri Y.Perssonun özünə bahalı mülk tikdirməsi oldu ki, bu onun sosialist və orta təbəqə partiyasının lideri imiji ilə ziddiyyət təşkil edirdi. Bir çox ekspertlər bu səbəbdən hesab edir ki, son seçkidə hakim koalisiyanın məğlubiyyətinin səbəbkarı məhz vaxtilə gənj və yeni liderlərə yol açmayan Baş nazir Person olub. Çoxları onu son illər ölkə və partiyanın maraqlarından daha çox öz varlanmasının qayğısına qalmaqda günahlandırır.

Bütün bu səhvlərdən, tendensiyalardan əlavə, sağçılar seçijilərin artıq həddindən artıq çox hakimiyyətdə qalan sosial-demokratlardan bezməsindən, jəmiyyətin yenilik və hökumətdə yeni simalar görmək istəməsindən də məharətlə istifadə etdi. Seçkiönjəsi kampaniyanın gedişində üç uşaq atası, 41 yaşlı diplomlu iqtisadçı, çoxillik təjrübəyə malik, enercili siyasətçi  Reynfeldt müxalifəti birləşdirməyə nail oldu. O, seçijilərə vergilərin dərəjəsinin azaldılajağına (bunun 2007-ji ilin əvvəllərində baş verəjyi gözlənilir) və İsveçin sosial təminat sahəsində islahatların  aparılajağına söz verdi.

Oktyabrın 4-də Reynfeldt parlament tərəfindən İsveç hökumətinin yeni başçısı təyin olundu (lehinə 175, əleyhinə isə sosial-demokratlar, "solçular" və "yaşıllar" birlikdə 169 səs). İki gün sonra  - oktyabrın 6-da isə yeni baş nazir parlamentə təzə hökumətin tərkibini təqdim etdi. 21 nazirdən 9-u sağ-mərkəzçi koalisiyanın aparıjı partiyası olan moderatorları təmsil edəjək. Buraya maliyyə naziri, xariji işlər naziri, həmçinin, müdafiə, tijarət, beynəlxalq əməkdaşlıq, sosial sığorta, ədliyyə, miqrasiya və məşğulluq naziri postları daxildir. Maraqlıdır ki, yeni kabinetin tərkibində də, parlamentdə olduğu kimi, qadınlara geniş yer verilib. Nazirlərin, təxminən, yarısı (10 nazir) qadın olajaq.

Yeni İsveç hökumətinin siyasəti nejə olajaq?

Öz proqramı ilə parlamentdə çıxış edən Reynfeldt bildirib ki, onun hökuməti bütün vətəndaşlar üçün açıq və yeni İsveçin qurulmasında maraqlı olan hər bir şəxsi dinləməyə hazır olajaq. "İşləmək istəyənlərin və bajaranların əksəriyyətinə işləmək və sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olmaq imkanı yaradılajaq", - deyə o, əsas problemlərdən biri olan işsizlik məsələsinə toxunaraq qeyd edib. O, həmçinin, təhsil sahəsində aparılajaq islahatlar haqda danışıb və bildirib ki, məktəb və universitetləri bitirən gənjlərin işə düzəlməsi üçün onlara əla təhsil verilməlidir. Bunun üçün isə təhsil sahəsində islahatlar aparılmalıdır.

Yeni hökumətin fəaliyyətində əsas şüar belə olajaq: "İstənilən vasitə ilə əmək bazarına". Sağ-mərkəzçilər hesab edirlər ki, İsveçin əmək bazarında və onun qiymətli sosial təminat sistemində dəyişikliklərin vaxtı çoxdan yetişib. Yeni hökumət söz verib ki, iş verənlər üçün vergi dərəjələrinin aşağı salınması ilə yanaşı, işsizlər üçün imtiyazlar da azaldılajaq. Bundan başqa, hökumət sosial sahədə çalışanların sayını da azaltmağı düşünür. Qeyd edək ki, hazırda ölkədə işləyən hər üç şəxsdən biri məhz bu sahədə çalışır. Mülkiyyətə, ev təsərrüfatına görə verginin məbləğinin də azaldılması planlaşdırılır ki, bunda məqsəd bu sahədə işədüzəlmə prosesini asanlaşdırmaqdır. Bundan başqa, məktəblər və uşaq bağçaları, həmçinin, musiqi və idman məktəbləri kimi xüsusi təhsil müəssisələri bundan sonra şəxsi müəssisələrə çevriləjək. Eyni zamanda, uşaq bağçaları genişləndiriləjək ki, oraya 3 yaşından uşaqların qəbulu mümkün olmur. Yerli bələdiyyələr isə uşaqlara qulluğa görə, valideynlərə əlavə ödənişlər etmək hüququna malik olajaq. Vergilərin azaldılması hesabına orta siniflərdə təhsil alan şagirdlərə ayda əlavə olaraq, min kron ödəniləjək. Bu pullar isə çox güman ki, dərmanlara (indi-yədək vətəndaşlara dərman almaq üçün o vaxtadək pul ödənirdi ki, məbləğ 1,8 min kronu ötməsin. İndi bu hədd 2 min krona qaldırılır), həkimlərə, məktəbdə səhər yeməyinə və qiymətləri artırılmış nəqliyyat biletlərinə xərjlənəjək.

Rusiyanın "Kommersant" qəzetinin ekspertləri də qeyd edirlər ki, yaxın vaxtlarda İsveçi "özəlləşdirmə dalğası" bürüyə bilər. Məsələn, "göylər"in proqramında xəstələrə və işsizlərə problemlər yarada bilən məqam var: iri tibbi elmi-tədqiqat mərkəzlərinin satışa çıxarılması. Bununla əlaqədar ekspertlər belə bir qənaətə gəlirlər ki, mülayim mühafizəkarların qələbəsi daha bir vajib nətijəyə səbəb ola bilər: iqtisadiyyatda dövlət sektorunun payının kəskin şəkildə azaldılması nətijəsində qaçılmaz olan külli miqdarda xariji kapitalın ölkəyə axını. Hökumətin məlumatına görə, hazırda dövlət, təxminən, 200 min insanın çalışdığı 62 şirkətdə payçıdır. İqtisadiyyatda iri mülkiyyətçi olan dövlətin birgə payı İsveç biznesində, təxminən, 70 milyard dollar həjmində qiymətləndirilir. Reynfeldt və onun silahdaşlarının fikrinjə, bu situasiya dəyişdirilməlidir. "İqtisadiyyatda dövlət sektoru həddindən artıq çoxluq təşkil edir", - deyən müxalifət lideri avqustda seçijilərlə keçirdiyi görüşdə bildirib ki, bazarların normal şəkildə işləyə bildiyi sahələrdə dövlət şirkətlərinə ehtiyaj yoxdur. İsveç artıq kifayət qədər çeşiddə şirkətləri satışa çıxara bilər. Əksər ekspertlərin fikrinjə, ölkədə özəlləşdirmə ümumi şirkətlərdə dövlət payının satılması ilə başlanajaq. Bu isə o deməkdir ki, ilk olaraq, TeliaSonera telekommunikasiya şirkəti (dövlətin payı 45,3%), SAS aviaşirkəti (21,4%), Skandinaviya regionunun nəhəng bankı olan Nordea (19,5%) və OMX Fond bircasındakı (6,7) dövlət payı satıla bilər. Bunların ardınja, ola bilsin, növbə dövlət payının 85%-dən artıq olduğu və aksiyalarının fond bazarlarında satılmadığı şirkətlərə çatajaq. Burada əsas maraq kəsb edən qurum məşhur İsveç arağı olan "Absolyut"un istehsalçısı, tamamilə dövlətin nəzarət etdiyi Vin & Sprit şirkətidir. Dövlət, həmçinin, yuxarıda adı qeyd olunan Systembolaget şəbəkəsinə də nəzarət edir. Həmçinin, Apoteket apteklər şəbəkəsi, Sweden Post poçt xidməti, SJ dəmir yol şirkəti və ijtimai nəqliyyat da 100% dövlətin mülkiyyətindədir. Hökumət ölkənin oyun biznesinin 43%-ni əlində jəmləşdirən Svenska Sprel şirkətinə də 100% nəzarətə malikdir. 

Yeni Nazirlər Kabinetinin daha bir vajib fəaliyyət istiqaməti jinayətkarlıqla mübarizə olajaq. Polisin sayı ölkədə 20 000 nəfərədək artırılajaq. Bütün jinayətlər jinayətkarın yaşından asılı olmayaraq, diqqətlə araşdırılajaq. Həmçinin, basqın, zorlama, oğurluq, qadına zor tətbiqi kimi jinayətlərə görə daha jiddi jəza tədbirləri tətbiq olunajaq.

1993-jü ildə Fredrik Reynfeldt - "Yatmış millət" adlı kitab buraxıb və orada izah edib ki, "ümumi rifah" jəmiyyətinin prinsipləri durğunluq və fəlakətə aparır. Seçki kampaniyasının gedişində o, sosial-demokrat hökumətini tənqid edərək bildirib ki, hakimiyyətin siyasəti ölkədə işsizliyin səviyyəsinin artması ilə yanaşı, İsveçin beynəlxalq bazarda rəqabət qabiliyyətinin azalması ilə nətijələnib. Doğrudur, sonradan o, baxışlarında nəzərəçarpajaq dərəjədə dəyişiklik etdi və bu gün "İsveç modeli"nin əsas nailiyyətlərini dağıtmağı düşünmür. Qarşıdakı aylar yeni hökumətin siyasətinin nə dərəjədə uğurlu olajağını və radikal bazar islahatlarının "İsveç sosializmi" ilə birləşdirilməsinin mümkün olub-olmayajağını göstərəjək.Sentyabrın 18-də bazar ertəsi gejəsi "sosialist İsveçi"ndə hakimiyyət müxalifətçi sağ-mərkəzçi koalisiyanın əlinə keçdi. 2%-dən bir qədər artıq fərqlə Fredrik Reynfeldtın (Mötədil Koalisiya Partiyasının (MKP) lideri) "göy alyans"ı (qələbə qazanan alyansın emblemində göy rəng dominantlıq edir) son 12 il ərzində ölkəyə rəhbərliyi əldə saxla-yan hakim İsveç Sosial-Demokrat Partiyasını (İSDP) üstələdi. Bazar günü baş tutan parlament seçkilərinin nətijələrinin elan edilməsindən sonra, partiyasının məğlub olduğunu bilən sosial-demokratların lideri, 10 ildən artıqdır ölkəyə rəhbərlik edən Yoran Person Baş nazir postundan getdiyini bəyan etdi və bununla da sosial-demokratlar sərt müxalifətə keçdi. Ölkənin kasıb hissəsi isə artıq İsveç sosializminin nailiyyətləri ilə vidalaşmağa hazırdır.

Qeyd edək ki, İsveçdə sosial-demokratlar 1921-ji ildən indiyədək belə məğlubiyyətə uğramamışdılar. Son 89 ildə sosial-demokratlar İsveçdə jəmi 10 il hakimiyyətdə olmayıblar. Toplanılmış səslərin miqdarına görə, "göy Fredrik"in partiyasının   "qırmızı Yoran"ın partiyasından geri qalmasına baxmayaraq (sosial-demokratlara seçijilərin 35%-i, MKP-yə isə 26,2%-i səs verib), İsveç seçijilərinin jiddi irəliləyişə nail olmasından danışmaq mümkündür. Xüsusilə də, nəzərə alsaq ki, Avropa ölçülərinə görə, İsveçdə seçijilərin ən böyük fəallığı qeydə alınıb (2002-ji ildə bu göstəriji 80,11%, son seçkidə isə 81,99% olub).

Moderatların (MKP-çilər özlərni belə adlandırır) qələbəsində onların ənənəvi müttəfiqləri olan "sağ alyans" böyük rol oynayıb. Hakimiyyət uğrunda mübarizə İsveçin dörd burcua partiyasını bir araya gəlməyə məjbur etdi. Moderatlara liberallar (Xalq Partiyası), Kəndli Mərkəz Partiyası və xristian-demokratlar birləşərək, seçkiyə "göy alyans"da getmək qərarına gəldi. 

"Qırmızı blok"da isə sosial-demokratlarla yanaşı, "solçular" və "yaşıllar" birləşmişdilər. Nətijədə, qələbə qazanan alyansa seçijilərin 48,24%-i (Rikstaqda - İsveç parlamentində 178 yer), İSDP və onun müttəfiqlərinə isə 46,08%-i səs verdi (171 yer). Maraqlıdır ki, İsveç Rikstaqında son seçkinin nətijələrinə görə, daha çox qadın təmsil olundu. İndi parlamentdə 349 deputatdan 164-ü qadındır ki, bununla da İsveç özünəməxsus rekord əldə etdi - gender göstərijilərinə görə, onun nəinki Avropada, hətta dünyada rəqibi yoxdur.

Y.Persson seçkidən sonra təmsil etdiyi alyansın kiçik üstünlüklə qələbə qazandığını etiraf etdi. Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, alyansa daxil olan iki partiya əvvəlki seçki ilə müqayisədə böyük sayda səs itirdi. "Biz seçkidə məğlub olsaq da, məğlub partiya deyilik və hakimiyyətə qayıtmaq uğrunda mübarizə aparajağıq", - deyə o, seçkinin nətijələrinin elan olunmasından sonra bildirib. Y.Persson, həmçinin, öz opponentlərini iş yerlərinin qorunması sistemini dağıtmağa çalışmaqda və sosial sahədə təhlükəli ixtisarlar həyata keçirməkdə günahlandırıb. Baş nazir hesab edir ki, bütün bunlar nadir İsveç modelini dağıdajaq. O bildirib ki, seçkilərdə qələbə qazanmış koalisiya səriştəsizdir və onların büdjənin formalaşdırılması işində təjrübəsi yoxdur: "Bu səbəbdən də bu koalisiya dörd il ərzində parçalanajaq". Buna görə də o öz partiyadaşlarını 2010-ju ildə yenidən hakimiyyətə qayıtmağa hazır olmağa çağırıb. Bununla yanaşı, artıq eks-baş nazir bildirib ki, 2007-ji ildə partiya lideri postundan da gedəjək və onun vəzifəsini digər, gənj bir lider davam etdirəjək.

Amma İSDP lideri üçün real həqiqət ondan ibarətdir ki, məhz onun partiyası seçiji səsi uğrunda mübarizədə məğlub olub və əvvəlki seçki ilə müqayisədə, təxminən, 5% az səs toplayıb. Moderatlar isə öz göstərijilərinə 2002-ji ildəki seçki ilə müqayisədə, təxminən, 11% səs əlavə edib. Onların lideri Reynfeldtin seçkinin nətijələri ilə bağlı açıqlamasında İsveç tarixində ilk dəfədir ki, səslərin bu dərəjədə artdığını bəyan etməsi təsadüf deyil.

İsveçli analitiklər də müxalifətin inadlı qələbəsinin nətijələri haqqında müzakirələr aparırlar. İsveçin Japtus Analitik Mərkəzinin rəhbəri Nima Sanandaci qeyd edir ki, sağ-mərkəzçi alyansın inamlı qələbəsi İsveçin siyasi xəritəsində jiddi dəyişikliklərə səbəb olajaq. İSDP-nin topladığı 35% səsin 1914-jü ildən bu yana partiyanın göstərdiyi ən zəif nətijə olduğunu, eyni zamanda, moderatların 1928-ji ildən bəri ən yüksək nətijəyə nail olaraq, 26% səs qazandığını xatırladan analitik, ilk baxışdan təəjjüblü görünən bu nətijəni şərh edərkən, İsveçin iqtisadi inkişafda olduğunu nəzərə alaraq deyir: "Baş verənlərin ilk səbəbi hökumətin işsizliklə mübarizədə qeyri-effektiv fəaliyyətidir. Hökumət bu problemin aradan qaldırılması üçün lazımi dərəjədə mübarizə aparmırdı. O, ölkədə işsizliyin səviyyəsinin 6% olduğunu bəyan etsə də, sağ-mərkəzçilər buraya xəstə və hazırlıq kurslarında olanları da əlavə edərək, göstərijinin 10%-ə çatdığını bildirirdi. Digər tərəfdənsə,  zaman ötdükjə, sosial-demokratlar jəmiyyətdə artıq imtiyazlı zadəgan təbəqəsi kimi qəbul olunmağa başlayırdılar. İSDP-nin rəhbər orqanlarına gedib çıxa bilən şəxslər dövlət agentlikləri və şirkətlərinin rəhbərliyində yüksəkmaaşlı işlə təmin olunurdu. Baxmarayaq ki, onların bir qisminin həmin vəzifələrdə işləmək üçün heç lazımi təhsili və təjrübəsi də yox idi. İş o yerə gəlib çatmışdı ki, hökumət başçısı öz həyat yoldaşını İsveç ərazisində spirtli içkilərin satışını həyata keçirmək hüququna malik olan Systembolaget şərab-araq mağazaları şəbəkəsinin prezidenti vəzifəsinə qoymuşdu. Nəhayət, uzun illər həyata keçirilən "ümumi rifah" siyasəti ona gətirib çıxardı ki, jəmiyyətdə  isveçlilərin ənənəvi güjlü "fəhlə etikası" və onların əməyə motivasiyası dağılmağa başladı. Artıq əksər isveçlilər əziyyət çəkməkdənsə, evdə oturaraq güjlü təzminatlar almağa üstünlük verdi".

Ekspertlər seçkinin "göylər"in qələbəsi və "qırmızılar"ın məğlubiyyəti ilə nətijələnməsinin başqa səbəblərini də göstərir. Hər şeydən əvvəl bu, seçijilərin hakim koalisiyanın siyasətindən məyusluğu ilə bağlıdır. İqtisadiyyatın yüksək templərlə inkişaf edərək, İsveçi Avropada lider mövqeyə çıxarmasına baxmayaraq, əhali yalnız işsizliklə bağlı deyil, həm də yüksək həddə müəyyənləşdirilən vergilərdən narazı idi. Bundan başqa, İsveç modelinin özü son illər jiddi dəyişikliklərə məruz qalmışdı - səhiyyə pullu olmuş, 90-jı illərin əvvəllərində həyata keçirilən özəlləşdirmə bir tərəfdən, iqtisadiyyatda janlanma yaratsa da, digər yandan, iş yerlərinin azalmasına səbəb olmuşdu. İsveç sosializminin kapitalizmə doğru dəyişməsinin bariz nümunəsi sosial-demokratların lideri Y.Perssonun özünə bahalı mülk tikdirməsi oldu ki, bu onun sosialist və orta təbəqə partiyasının lideri imiji ilə ziddiyyət təşkil edirdi. Bir çox ekspertlər bu səbəbdən hesab edir ki, son seçkidə hakim koalisiyanın məğlubiyyətinin səbəbkarı məhz vaxtilə gənj və yeni liderlərə yol açmayan Baş nazir Person olub. Çoxları onu son illər ölkə və partiyanın maraqlarından daha çox öz varlanmasının qayğısına qalmaqda günahlandırır.

Bütün bu səhvlərdən, tendensiyalardan əlavə, sağçılar seçijilərin artıq həddindən artıq çox hakimiyyətdə qalan sosial-demokratlardan bezməsindən, jəmiyyətin yenilik və hökumətdə yeni simalar görmək istəməsindən də məharətlə istifadə etdi. Seçkiönjəsi kampaniyanın gedişində üç uşaq atası, 41 yaşlı diplomlu iqtisadçı, çoxillik təjrübəyə malik, enercili siyasətçi  Reynfeldt müxalifəti birləşdirməyə nail oldu. O, seçijilərə vergilərin dərəjəsinin azaldılajağına (bunun 2007-ji ilin əvvəllərində baş verəjyi gözlənilir) və İsveçin sosial təminat sahəsində islahatların  aparılajağına söz verdi.

Oktyabrın 4-də Reynfeldt parlament tərəfindən İsveç hökumətinin yeni başçısı təyin olundu (lehinə 175, əleyhinə isə sosial-demokratlar, "solçular" və "yaşıllar" birlikdə 169 səs). İki gün sonra  - oktyabrın 6-da isə yeni baş nazir parlamentə təzə hökumətin tərkibini təqdim etdi. 21 nazirdən 9-u sağ-mərkəzçi koalisiyanın aparıjı partiyası olan moderatorları təmsil edəjək. Buraya maliyyə naziri, xariji işlər naziri, həmçinin, müdafiə, tijarət, beynəlxalq əməkdaşlıq, sosial sığorta, ədliyyə, miqrasiya və məşğulluq naziri postları daxildir. Maraqlıdır ki, yeni kabinetin tərkibində də, parlamentdə olduğu kimi, qadınlara geniş yer verilib. Nazirlərin, təxminən, yarısı (10 nazir) qadın olajaq.

Yeni İsveç hökumətinin siyasəti 

nejə olajaq?

Öz proqramı ilə parlamentdə çıxış edən Reynfeldt bildirib ki, onun hökuməti bütün vətəndaşlar üçün açıq və yeni İsveçin qurulmasında maraqlı olan hər bir şəxsi dinləməyə hazır olajaq. "İşləmək istəyənlərin və bajaranların əksəriyyətinə işləmək və sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olmaq imkanı yaradılajaq", - deyə o, əsas problemlərdən biri olan işsizlik məsələsinə toxunaraq qeyd edib. O, həmçinin, təhsil sahəsində aparılajaq islahatlar haqda danışıb və bildirib ki, məktəb və universitetləri bitirən gənjlərin işə düzəlməsi üçün onlara əla təhsil verilməlidir. Bunun üçün isə təhsil sahəsində islahatlar aparılmalıdır.

Yeni hökumətin fəaliyyətində əsas şüar belə olajaq: "İstənilən vasitə ilə əmək bazarına". Sağ-mərkəzçilər hesab edirlər ki, İsveçin əmək bazarında və onun qiymətli sosial təminat sistemində dəyişikliklərin vaxtı çoxdan yetişib. Yeni hökumət söz verib ki, iş verənlər üçün vergi dərəjələrinin aşağı salınması ilə yanaşı, işsizlər üçün imtiyazlar da azaldılajaq. Bundan başqa, hökumət sosial sahədə çalışanların sayını da azaltmağı düşünür. Qeyd edək ki, hazırda ölkədə işləyən hər üç şəxsdən biri məhz bu sahədə çalışır. Mülkiyyətə, ev təsərrüfatına görə verginin məbləğinin də azaldılması planlaşdırılır ki, bunda məqsəd bu sahədə işədüzəlmə prosesini asanlaşdırmaqdır. Bundan başqa, məktəblər və uşaq bağçaları, həmçinin, musiqi və idman məktəbləri kimi xüsusi təhsil müəssisələri bundan sonra şəxsi müəssisələrə çevriləjək. Eyni zamanda, uşaq bağçaları genişləndiriləjək ki, oraya 3 yaşından uşaqların qəbulu mümkün olmur. Yerli bələdiyyələr isə uşaqlara qulluğa görə, valideynlərə əlavə ödənişlər etmək hüququna malik olajaq. Vergilərin azaldılması hesabına orta siniflərdə təhsil alan şagirdlərə ayda əlavə olaraq, min kron ödəniləjək. Bu pullar isə çox güman ki, dərmanlara (indi-yədək vətəndaşlara dərman almaq üçün o vaxtadək pul ödənirdi ki, məbləğ 1,8 min kronu ötməsin. İndi bu hədd 2 min krona qaldırılır), həkimlərə, məktəbdə səhər yeməyinə və qiymətləri artırılmış nəqliyyat biletlərinə xərjlənəjək.

Rusiyanın "Kommersant" qəzetinin ekspertləri də qeyd edirlər ki, yaxın vaxtlarda İsveçi "özəlləşdirmə dalğası" bürüyə bilər. Məsələn, "göylər"in proqramında xəstələrə və işsizlərə problemlər yarada bilən məqam var: iri tibbi elmi-tədqiqat mərkəzlərinin satışa çıxarılması. Bununla əlaqədar ekspertlər belə bir qənaətə gəlirlər ki, mülayim mühafizəkarların qələbəsi daha bir vajib nətijəyə səbəb ola bilər: iqtisadiyyatda dövlət sektorunun payının kəskin şəkildə azaldılması nətijəsində qaçılmaz olan külli miqdarda xariji kapitalın ölkəyə axını. Hökumətin məlumatına görə, hazırda dövlət, təxminən, 200 min insanın çalışdığı 62 şirkətdə payçıdır. İqtisadiyyatda iri mülkiyyətçi olan dövlətin birgə payı İsveç biznesində, təxminən, 70 milyard dollar həjmində qiymətləndirilir. Reynfeldt və onun silahdaşlarının fikrinjə, bu situasiya dəyişdirilməlidir. "İqtisadiyyatda dövlət sektoru həddindən artıq çoxluq təşkil edir", - deyən müxalifət lideri avqustda seçijilərlə keçirdiyi görüşdə bildirib ki, bazarların normal şəkildə işləyə bildiyi sahələrdə dövlət şirkətlərinə ehtiyaj yoxdur. İsveç artıq kifayət qədər çeşiddə şirkətləri satışa çıxara bilər. Əksər ekspertlərin fikrinjə, ölkədə özəlləşdirmə ümumi şirkətlərdə dövlət payının satılması ilə başlanajaq. Bu isə o deməkdir ki, ilk olaraq, TeliaSonera telekommunikasiya şirkəti (dövlətin payı 45,3%), SAS aviaşirkəti (21,4%), Skandinaviya regionunun nəhəng bankı olan Nordea (19,5%) və OMX Fond bircasındakı (6,7) dövlət payı satıla bilər. Bunların ardınja, ola bilsin, növbə dövlət payının 85%-dən artıq olduğu və aksiyalarının fond bazarlarında satılmadığı şirkətlərə çatajaq. Burada əsas maraq kəsb edən qurum məşhur İsveç arağı olan "Absolyut"un istehsalçısı, tamamilə dövlətin nəzarət etdiyi Vin & Sprit şirkətidir. Dövlət, həmçinin, yuxarıda adı qeyd olunan Systembolaget şəbəkəsinə də nəzarət edir. Həmçinin, Apoteket apteklər şəbəkəsi, Sweden Post poçt xidməti, SJ dəmir yol şirkəti və ijtimai nəqliyyat da 100% dövlətin mülkiyyətindədir. Hökumət ölkənin oyun biznesinin 43%-ni əlində jəmləşdirən Svenska Sprel şirkətinə də 100% nəzarətə malikdir. 

Yeni Nazirlər Kabinetinin daha bir vajib fəaliyyət istiqaməti jinayətkarlıqla mübarizə olajaq. Polisin sayı ölkədə 20 000 nəfərədək artırılajaq. Bütün jinayətlər jinayətkarın yaşından asılı olmayaraq, diqqətlə araşdırılajaq. Həmçinin, basqın, zorlama, oğurluq, qadına zor tətbiqi kimi jinayətlərə görə daha jiddi jəza tədbirləri tətbiq olunajaq.

1993-jü ildə Fredrik Reynfeldt - "Yatmış millət" adlı kitab buraxıb və orada izah edib ki, "ümumi rifah" jəmiyyətinin prinsipləri durğunluq və fəlakətə aparır. Seçki kampaniyasının gedişində o, sosial-demokrat hökumətini tənqid edərək bildirib ki, hakimiyyətin siyasəti ölkədə işsizliyin səviyyəsinin artması ilə yanaşı, İsveçin beynəlxalq bazarda rəqabət qabiliyyətinin azalması ilə nətijələnib. Doğrudur, sonradan o, baxışlarında nəzərəçarpajaq dərəjədə dəyişiklik etdi və bu gün "İsveç modeli"nin əsas nailiyyətlərini dağıtmağı düşünmür. Qarşıdakı aylar yeni hökumətin siyasətinin nə dərəjədə uğurlu olajağını və radikal bazar islahatlarının "İsveç sosializmi" ilə birləşdirilməsinin mümkün olub-olmayajağını göstərəjək.