AŞKAR MARAQ

Azərbayjanı Jənubi Koreya kimi bir ölkə ilə nə bağlayır? İlk baxışdan heç nə - nə ümumi sərhədlər var, nə hərbi münaqişə... Lakin bu yaxınlarda məlum oldu ki, bu iki dövlətin iqtisadiyyatın əsas sahələri ilə bağlı birgə maraqları var. Bu, Bakıda keçirilən iqtisadi əməkdaşlıq üzrə Azərbayjan-Koreya birgə işçi qrupunun görüşündə üzə çıxıb.

Bu tədbirin, həmçinin, biznes-forumun təşkili heç də təsadüfi deyil. Koreya nümayəndə heyətinin üzvlərinin fəxrlə qeyd etdikləri kimi, bu ölkənin prezidenti Ro Mu Xyonun Azərbayjana bu ilin mayında etdiyi rəsmi səfərdən sonra, Jənubi Koreya hökuməti məhz iki ölkə arasında yeni, keyfiyyətli iqtisadi əməkdaşlığın qurulması məqsədilə iqtisadi əməkdaşlıq qrupu yaradıb. Qrupun tərkibinə bir sıra aparıjı nazirliklərin nümayəndələri ilə yanaşı, iri tijarət-sənaye qurumlarının təmsilçiləri də aiddir. Bunlar dövlətin neft və qaz qurumlarının rəhbərləri, «Daewoo International Jorporation», «Hyundai Elejtrij & Majhinery», «SK Jorporation» kimi məşhur şirkətlərin rəsmiləri, həmçinin, tikinti, tijarət, energetika, informasiya texnologiyaları, kənd təsərrüfatı sahələrində məşhur olan korporasiyaların təmsilçiləridir. Jənubi Koreyadan olan 61 nəfərlik bu nümayəndə heyətinin səfərinin məqsədi Azərbayjanla Jənubi Koreya arasında iqtisadi-tijarət əməkdaşlıqla bağlı mayda əldə olunan razılaşmalara dair layihələrin razılaşdırılması idi.

Taleyüklü görüşlər

Azərbayjanın Koreya ilə iqtisadi münasibətləri inkişaf etdirməkdə nə dərəjədə maraqlı olduğunu göstərən amil ondan ibarətdir ki, bu ölkənin sənaye, tijarət və energetika nazirinin müavini Li Von Qulun rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyətini Bakıda olduğu üç gün ərzində Azərbayjanın, demək olar,  bütün nazirlik və qurumlarının rəhbərləri qəbul etdilər. İlk növbədə, onlarla iqtisadi inkişaf nazirinin müavini Niyazi Səfərov görüşüb. Bu görüş zamanı tərəflər ikiqat vergiqoymanı aradan qaldırmaq və qarşılıqlı həvəsləndirmə, investisiyaların qorunmasına dair razılaşmanın imzalanması haqda qərar qəbul ediblər.

Əlbəttə ki, bu həmin razılaşmaların günü sabahdan qüvvəyə minəjəyi demək deyil. Bunun üçün müvafiq prosedurlardan keçmək lazımdır.

Lakin maraqlıdır, Jənubi Koreyadan olan nüma-yəndə heyətinin Bakıya gəldiyi ilk gündə əsas müzakirə olunajaq məsələlərin konturları jızılıb. «Biz Azərbayjan Prezidenti İlham Əliyevin bu ilin mayında səsləndirdiyi fikirləri yaxşı xatırlayırıq. Həmin vaxt dövlət başçısı bildirdi ki, gənj, suveren ölkə olan Azərbayjanın Koreyanın yüksək texnoloci fəaliyyətlə bağlı illərdən bəri toplanan təjrübəsinə ehtiyajı var. Jənubi Koreyanın isə öz növbəsində Xəzər dənizinin zəngin resurs-larına ehtiyajı var. Bu baxımdan, bizim ölkələrimiz qarşılıqlı-səmərəli iqtisadi münasibətlər qura bilər», - deyə Koreya nümayəndə heyətinin rəhbəri bildirib.

Bu sözlər Azərbayjanın Sənaye və Energetika Nazirliyində keçirilən enerci resursları sahəsində əməkdaşlığa dair I Azərbayjan-Koreya ijlasında təsdiqini tapdı. Tərəflər bu sahədə əməkdaşlıq məsələlərini fəal şəkildə müzakirə etdilər. Azərbayjanın maye qaz istehsalı sahəsinə investisiya qoyulması, Koreya şirkətlərinin Azərbayjanın enerci resurslarının istehsalında iştirakı məsələləri diqqət mərkəzində oldu. Toplantının sonunda Koreya Milli Neft Şirkəti (Korea National Oil Jorp., KNOJ) Xəzər dənizinin Azərbayjan sektorunda yerləşən «İnam» strukturunda kəşfiyyat işləri və hasilatın pay bölgüsü sazişində 20 faizlik pay sahibi olmaq istəyini bir daha təsdiqlədi və ARDNŞ-ə müvafiq mürajiət etdi. Xatırladaq ki, bu ilin mayında KNOJ ilə ARDNŞ qarşılıqlı anlaşmaya dair memorandum imzalayıb və orada «İnam» strukturunun işlənməsi layihəsi xüsusi qeyd olunub. KNOJ əvvəllər də ARDNŞ-ın bu strukturdakı 50%-lik payının 20%-nə sahib olmağa maraq göstərmişdi. Qeyd edək ki, layihədə «Shell» və bp-nin hərəsinin 25% payı var.

Azərbayjan tərəfi Jənubi Koreyaya «Azərbayjan Respublikasının yanajaq-enerci kompleksinin inkişafı (2005-2015-ji illər) üzrə Dövlət Proqramı»nda nəzərdə tutulan layihələrin reallaşdırılmasında da aktiv iştirakı təklif edib. Bakıda hesab edirlər ki, neft və qaz sahələri ilə yanaşı, Koreya şirkətləri ilə maşınqayırma və kimyəvi müəssisələrin bərpası sahələrində əməkdaşlıq da jəlbedliji və qarşılıqlı səmərəlidir. Yanajaq-enerci kompleksinin inkişafı proqramında «Babək», «Əfşari» və digər yataqların işlənməsi layihəsi, həmçinin, yeni elektrik stansiyaları tikintisi nəzərdə tutulub ki, bu işlərdə Koreya şirkətləri də iştirak edə bilər. 

«Biz Azərbayjanda alternativ enerci mənbələrinin yaradılmasına Koreyadan yüksək texnologiyaların jəlb edilməsində də maraqlıyıq. Konkret layihələr şirkət və qurumların özləri arasında müzakirə olunmalıdır», - deyə işçi qrupunun toplantısında Sənaye və Energetika Nazirliyinin investisiya siyasəti və sənaye müəssisələrinin yenidənqurulması şöbəsinin müdiri Ramiz Rzayev bildirib.

Yekunda tərəflər ildə bir dəfə Sənaye, Energetika və Təbii Sərvətlər Komitəsi yanında ijlasının keçirilməsi haqda razılığa gəliblər. Qeyd edək ki, ikinji toplantı 2007-ji ildə Seulda baş tutajaq.

İnformasiya-kommunikasiya texnologiyaları sahəsinə gəlinjə, burada da məsələ adi bəyanatlarla kifayətlənməyib. Nümayəndə heyətini rabitə və informasiya texnologiyaları naziri Əli Abbasov qəbul edib. «Azərbayjan da, Koreya kimi, texnoparklar və azad iqtisadi zonaların yaradılmasında maraqlıdır və biz bu işdə Koreyanın təjrübəsindən yararlana bilərik», - deyə nazir bildirib. Öz növbəsində, L.V.Qul qeyd edib ki, «Hazırda Koreyanın Tijarət, Sənaye və Energetika Nazirliyində Azərbayjanla əməkdaşlıq üzrə qrup yaradılıb və o, əməkdaşlığın inkişafı perspektivlərini araşdırır». Onun sözlərinə görə, əməkdaşlığın nəzərdə tutulan beş istiqamətindən biri də məhz informasiya kommunikasiya texnologiyalarıdır. «Əminəm ki, belə əməkdaşlıq Azərbayjanda bu sahənin inkişafına təsirini göstərəjək», - deyə nazir müavini qeyd edib.

Qrupdan komissiyaya doğru…

Bakıda keçirilən görüşlərdə konkret rəqəmlər də səsləndirilib. Xüsusilə də nəzərə almaq lazımdır ki, qrupun ijlasının əsas vəzifələrindən biri ölkələr arasında tijarət dövriyyəsinin həjminin artırılması olub.

«1992-ji ildə Koreya ilə Azərbayjan arasında diplomatik əlaqələr qurulduqdan sonra, iki ölkə arasında tijarət dövriyyəsinin həjmi durmadan artır. Lakin bizim böyük potensialımızı nəzərə aldıqda, hazırkı rəqəmlər qənaətbəxş deyil. 2005-ji ildə Jənubi Koreyadan Azərbayjana, əsasən, avtomobil, sintetik qətran, lift və eskalatorlar ixraj edilib. Əsas idxal olunan mallar isə emal edilmiş dəniz məhsulları, oturajaqlar, parça və çap məhsullarıdır. Hazırda müşahidə olunun tendensiya 2007-ji ildə tijarət dövriyyəsinin yüksələjəyini göstərir», - deyə L.V. Qul bildirib.

N.Səfərov da eyni fikirdədir: «2005-ji ilin nətijələrinə əsasən, iki ölkə arasında dövriyyə 42 milyon dolları ötüb. Mövjud potensialı, Azərbayjan iqtisadiyyatının inkişaf tempini, onun ümumi daxili məhsulunu və digər göstərijiləri nəzərə alsaq, hazırkı rəqəmlər tərəfləri, çətin ki, razı salsın».

Ümumiyyətlə, bir çox sahələrdə konkret addımlar atılıb və buraya tikinti sahəsini də aid etmək olar. Koreyalı nazir müavininin bildirdiyi kimi, artıq sentyabrda Jənubi Koreyanın Azərbayjandakı səfirliyində iqtisadi və inşaat atteşesi fəaliyyətə başlayajaq. Onların məqsədi sözügedən sahələrdə inkişafa nail olmaqdır.

Amma Koreya hökuməti hələ də Azərbayjanın yol tikintisini maliyyələşdirməyi və sənaye sektoruna investisiya qoymağı boynuna götürməyib. Həmçinin, ölkədə yeni gəmiqayırma zavodlarının yaradılması istiqamətində də hər hansı müzakirələr aparılmır. «Biz hələ gəmiqayırma sahəsini birbaşa investisiyalaşdırmağa hazır deyilik», - deyə L.V.Qul qeyd edib.

Aydın olub ki, tikinti sahəsində Koreya infrastruktur layihələrinə - yol kəsişmələrindəki körpülərin inşasına və digər iri obyektlərin tikintisinə ehtiyatla maraq göstərir. Amma Koreyanın iri SK şirkəti Azərbayjanda əməliyyatlara başlamağa hazırdır.

Azərbayjanla Koreya arasında iqtisadi əməkdaşlıq qrupunun ijlaslarının birində iqtisadi əməkdaşlığa dair qrupun, hökumətlərarası komissiya statusuna qədər yüksəldilməsi prosesinə başlanılıb. Razılaşın ki, bu kiçik məsələ deyil. 

Bundan başqa, iqtisadi inkişaf nazirinin müavini Niyazi Səfərovla danışıqlarda iqtisadi əməkdaşlığın maksimum sürətlə inkişaf etdirilməsi və qrupun ijlaslarının müntəzəm keçirilməsinə dair ümumi dil tapılıb. Qrupun statusunun yüksəldilməsi qərarı isə hər iki dövlət başçısı tərəfindən qəbul oluna bilər.

Koreya tərəfi Azərbayjanın iqtisadi inkişafını maliyyələşdirmək üçün büdjə təklif edib. Nümayəndə heyətinin rəhbərinin fikrinjə, konkret layihələrin dəstəklənməsi üçün müəyyən vəsaitin ayrılması olduqja vajibdir. Ölkə hökumətinin bu məqsədlər üçün hər il 1 milyon dollar ayırajağı güman olunur.

«Koreya tərəfi Əməkdaşlıq Fondunun yaradılması təklifi ilə çıxış edib. Fondun hər iki tərəfin maliyyəsi ilə yaradılması nəzərdə tutulub və ondan birgə biznes-forumların, tijari və iqtisadi missiyaların təşkili və keçirilməsinə vəsait xərjlənəjək. Fond həjmjə o qədər də böyük olmamalıdır. Hazırda biz Koreya tərəfinin təklifini öyrənirik, çünki indiyədək əməkdaşlığın bu formasından istifadə etməmişik», - deyə curnalistlərlə söhbətində İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin investisiya və beynəlxalq iqtisadi əməkdaşlıq şöbəsinin müdiri Elşən Məmmədzadə bildirib.

Konkret layihələr

Qeyd edək ki, Bakıda Koreyanın «Elektron hökumət» («e-government») proqramının güzəştlə maliyyələşdirməyə (30 milyon dollar) hazır olduğu bildirilirdi. Məsələ ondadır ki, Koreya informasiya texnologiyalarının (İT) inkişafında və «e-government»in yaradılmasında bir çox ölkələrə köməklik göstərir. L.V.Qulun sözlərinə görə, bunun üçün Azərbayjan hökumətinin qərarı lazımdır və ondan sonra Jənubi Koreya Azərbayjana bu məsələdə bütün lazımi dəstəyi verəjək.

Koreyalı nümayəndə heyətinin jiddi maraq göstərdiyi daha bir sahə Azərbayjanın aqrosənaye kompleksidir. «Azərbayjan və Koreya sahibkarları arasında əlaqə artır. Bizim məqsədimiz bu ilin sonunadək iki ölkə sahibkarları arasında konkret razılaşmaya nail olmaqdır. Azərbayjanın aqrosənaye kompleksinin məhsullarının müəyyən nümunələri Koreya şirkətlərinin baxışına verilib. Bu, müxtəlif növ şirələrdir. Odur ki Azərbayjan xariji investisiyalar üçün açıqdır», - deyə İxrajın və İnvestisiyanın Həvəsləndirilməsi Fondunun rəhbəri Emil Məjidov qeyd edib.

Koreya Azərbayjanın irriqasiya sistemlərinin yaradılması, bərpası və təmiri layihələrinə də xüsusi maraq göstərir. «Bizim nümayəndə heyətinin tərkibinə Azərbayjanın müvafiq strukturları ilə aqrosənaye kompleksi sahəsində əməkdaşlığın inkişafına dair danışıqlar aparan qrup da daxil idi. Danışıqların nətijəsi olaraq, kənd təsərrüfatı sahəsində əməkdaşlığın prioritetləri müəyyənləşdirildi. Bundan başqa, Azərbayjan və Jənubi Koreya yeyinti sənayesi sahəsində əməkdaşlığın da böyük potensiala malik olduğunu görür. Buraya həmin sahədə texnologiya mübadiləsi, qida məhsullarının emalı, saxlanılması layihələrinin reallaşdırılması daxildir», - deyə L.V.Qul bildirib. O, əlavə edib ki, Koreya firmaları Azərbayjanda kənd təsərrüfatı məhsullarının qablaşdırılması prosesində iştirakda maraqlıdır.

İqtisadi əməkdaşlıq qrupunun ijlasında heç bir sənəd imzalanmayıb. Toplantıda əsas məqsəd iqtisadi-tijarət əməkdaşlıq sahəsində layihələri müzakirə etmək və onların qısa zamanda reallaşdırılması yollarının tapılması olub. Müzakirələrin sonunda isə «Qarşılıqlı anlaşma» protokolu imzalanıb. Sənədi Azərbayjanın iqtisadi inkişaf nazirinin müavini Niyazi Səfərov və Jənubi Koreyanın tijarət, sənaye və energetika nazirinin müavini Li Von Qul imzalayıblar. N.Səfərov ilkin danışıqların nətijələrini müsbət qiymətləndirib: «Koreya 20-dən artıq iqtisadi istiqamətlərə böyük maraq göstərir və bu maraq qarşılıqlıdır».

Onun sözlərinə görə, hələ Azərbayjana qoyulajaq investisiyanın həjmindən danışmaq tezdir. Belə ki, o, layihələrin reallaşması prosesində müəyyənləşəjək, hazırda isə danışıqlar ilkin mərhələdə aparılır.

Sentyabrın sonunda Jənubi Koreyanın 12 şirkətinin nümayəndəsinin Bakıya səfəri gözlənilir. Onlar Azərbayjan iqtisadiyyatının müxtəlif sahələrinə investisiya qoymağın mümkünlüyünü öyrənəjək...