PEŞƏ SEÇƏRKƏN...

Teymur Hacıyev -xidməti dəftərçəsində Kannda "Rejissor ikihəftəliyi", Şimali Amerikanın ən nüfuzlu qısametrajlı film festivallarından olan - "Palm Springs ShortFest"də iştirak, habelə Lokarnoda festivalın yay akademiyasında rezidentura olan gənc azərbaycanlı kinematoqrafdır. Teymurun "Şanxay, Bakı" adlı yeni filmi Avropada qısametrajlı filmlərin mühüm festivallarından biri olan - "Tampere Film Festival"ın proqramına daxil edilib. "Şanxay, Bakı" - həvəskar kameradan, videoregistratordan, smartfon və digər qacetlərdən toplanmış, Roza adlı qız və onun yaxınlarının həyati, qismən təsirli həyat hekayəsidir.

- Beləliklə, sizin filminiz hansı festivallarda iştirak edir?

- 11 mart 2016-cı il tarixində filmimizin Tamperedə (Finlandiya) festivalda dünya premyerası baş tutdu. Bu, Klermon-Ferran (Fransa) və Oberhauzendəki (Almaniya) festivallarla bərabər, Avropada qısametrajlı filmlərin ən mühüm festivallarındandır. Bundan başqa, biz daha üç festivaldan təsdiq cavabı almışıq, lakin hələlik onların hansılar olduğunu rəsmi dərc edə bilmərik. 

- Film indi popular olan "mokyumentari" - həqiqətin təqlidi janrında çəkilib. Siz məhz bu bədii üsulu büdcənizin məhdud olmasına görə seçmisiniz?

- Bu filmin "mokyumentari" üslubunda çəkildiyi ilə heç də razı deyiləm. Fikrimcə, kifayət qədər aydındır ki, film sənədli deyil və səhnələrin quruluşu göz qabağındadır. Vəsaitin məhdud olması, şübhəsiz, filmin istehsalat xüsusiyyətlərinə təsir edib, lakin bu cür nəqlin seçilməsinin əsas səbəbi - nə isə yeni bir şey göstərmək, yeni kinodilini sınaqdan keçirmək və ya dildə heç olmasa yeni vurğu tapmaq istəyidir. Mən açıq şəkildə göstərməyə çalışmışam ki, bizim üçün müasir reallıq ən gözlənilməz cihazlarla toplana bilər - bu, mobil telefon da, videoregistratorun kamerası da, küçə müşahidə kamerası da, müstəqil operatorun kamerası da, o cümlədən ev videosu da ola bilər. İndi görürəm ki, bütöv bir hekayəni danışmaq cəhdi mümkün olub. Hərçənd, çəkiliş zamanı ciddi şəkildə həyəcanlanırdım ki, bəzi səhnələr, sadəcə olaraq, bir-biri ilə qurulmayacaq. Məhz sabit səhnələr - müşahidə, habelə maşında videoregistratorun kamerası - qəhrəmanlardan birinin hissə-hissə əl kamerası ilə. Amma hər şeyi düzgün etmək alındı və bu işdə mənim dostum və virtuoz montajçı Rüfət Həsənovun böyük zəhməti var. Yeri gəlmişkən, o, "Şanxay, Bakı"nın həm də prodüseridir. 

- Ssenari üzərində işdən montaj - tonvermə dövrünün bitməsinədək filmin yaradılma prosesi nə qədər vaxt aparıb? 

- Biz 2014-cü ilin avqust ayında başlamışıq, master-faylın renderini isə 2015-ci ilin martında yekunlaşdırdıq - daha doğrusu, bütün işə yeddi ay sərf edilib. 

- Bu bədii üslubdan istifadə etməyi davam etdirəcəksiniz?

- Çox güman ki, yox; eyni fəndən yapışmaq istəməzdim. Bundan başqa, süjet baxımından nə isə həyəcanlandırıcı bir şey etmək və aktyorlarla işdə yeni səviyyəyə çıxmağa çalışmaq istəyirəm. Ona görə də müəyyən müddət eksperimental hərəkətlərlə gözləmək lazımdır (gülür). 

- Tammetrajlı filmə keçidlə bağlı peşəkar əndişələriniz varmı? Tempi itirməkdən qorxmursunuz?

- Tempi itirmək əndişəsi var, əlbəttə, amma o, böyük deyil. Ümumiyyətlə, durğunluq və tənəzzüldən qaçmaq üçün çalışıram, həmişə işimin keyfiyyətini yaxşılaşdırım. Bu günə qədər etdiklərimiz - mahiyyətcə məşqdir. Real işlər hələ irəlidədir. 

- Kino sizin üçün hələlik qazanc deyil?

- Təəssüf ki, hələlik yox, amma ümid edirəm olacaq. Bəzən, əlbəttə, bədbinlik dalğası bürüyür insanı və ruhdan salır, lakin nəticədə hansısa qüvvə məni irəli çəkir. Əks halda, çoxdan qiymətsiz işi atmışdım (gülür). 

- Yaradıcı adam üçün ilham hissi çox vacibdir... 

- Kinematoqrafiyada, istənilən yaradıcı prosesdə olduğu kimi, sadə prinsip işləyir: çəkə bilmirsən - çəkmə. Çəkiliş prosesinin ilhamlanma və digər incə elementləri ilə bərabər, ən mühüm hissələrindən biri - yaradıcı kollektivin daxilində qarşılıqlı əlaqədir. Əgər qəfil əsəblərin zəifləyir və ya kəskin kütbeyin tutması baş verirsə, yaxşı komanda səni belə vəziyyətdə qoymayacaq və işin bu hissəsini öz üzərinə götürəcək. Əsas - bundan sui-istifadə etməməkdir (gülür). 

Təəssüf ki, ölkəmizdə uğurlu komanda oyununun nümunələri son dərəcə azdır. Bu, bizim idman qələbələrimizdən də görünür - bir qayda olaraq fərdi idman növləri: şahmat, döyüş, boks və s. Bu tendensiyanın dəyişəcəyini inanmaq istərdim. 

- Yaradıcılıq prosesində uzlaşma axtarmaq çətindir?

- Kino - hər zaman şən və çəkiliş qrupunun qarşılıqlı əlaqədə olduğu kollektiv səylərin nəticəsidir. Bəli, maraqların toqquşması da olur və hətta münaqişələr də. Bu da özü-özlüyündə heç də həmişə pis deyil və hətta layihənin xeyrinə ola bilər. Təklif edilən yaradıcı qərarın film üçün mənim əvvəl planlaşdırdığımdan daha yaxşı olduğunu görürəmsə, hər hansı bir məsələdə kompromisə gəlmək mənim üçün problem deyil. 

- Sıradan səslənsə də, necə oldu ki, kinoya gəldiniz və niyə məhz bu yolu seçdiniz?

- Dovlatovun sitatı ilə cavab vermək istərdim: "Yaradıcı peşələrdən ümumiyyətlə, uzaq durmaq lazımdır. Xilas ola bilmirsənsə, başqa məsələ. O zaman, sadəcə, çıxış yoxdur. Demək, sən onu deyil, o səni seçib...". Bu, lap mənə aiddir, mən başlayanda kinematoqrafiya sahəsində rəsmi təhsilim olmayıb. Artıq sonra, 2014-cü ilin uğurlarının zirvəsində Lokarnoda kinofestival yanında 13 nəfər üçün nəzərdə tutulmuş müsabiqə ilə məni Yay Kino Akademiyasına qəbul etdilər. Belədə isə mən BDU-nun "İqtisadi kibernetika" ixtisasını bitirmişəm, ABŞ-da marketinq üzrə MBA dərəcəsi almışam. Bundan sonra biznes-kommunikasiya və reklam sahəsində rəhbər vəzifələrdə bir neçə il çalışmışam. Sonra Misirdə rolikin çəkilişlərində oldum. Orada ilk dəfə çəkiliş meydançasının bilavasitə yaxınlığında oldum, daha sonra müvafiq olaraq Vergilər Nazirliyi və İçərişəhər Administrasiyasının dəstəyi ilə iki uğurlu kinoalmanaxın prodüserliyini həyata keçirdim. Bu layihələr çərçivəsində çəkilmiş məhz bu filmlər sayəsində biz həm Kannda, həm də Palm Sprinqzdə olduq. Düşünürəm, kinoya ona görə düşdüm ki, yazıçılıq, rəssamlıq xasiyyətin başqa tərzini tələb edir, bu, yaradıcılığın daha fərdi üsullarıdır - sən kompüterlə, kağız qalaqları, kətanla tək üz-üzə qalırsan. Kino isə tamamilə başqa yanaşma tələb edir. Bu, həmişə sən və kollektivin qarşılıqlı əlaqədə olduğu qrupun yaradıcılığıdır. 

- Sıradan suallar silsiləsindən daha biri: yaradıcı planlarınız nələrdir?

- Hələlik, bu suala cavab verməkdə çətinlik çəkirəm. Azərbaycanda indiyədək heç bir (!) kinofestivalın olmaması bir qədər kədər doğurur, halbuki qonşu postsovet ölkələrində 6-7 belə tədbir olur. Bu isə özünüinkişafa və yeni zirvələrə nail olmaq üçün yaxşı stimuldur. Azərbaycan kinematoqrafiyasının uğurlarının ən çox hissəsinin (istər arthaus, istərsə də kommersiya) Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin, habelə "Azərbaycanfilm" kinostudiyasının rəsmi meydanından kənar baş verməsi son dərəcə maraq doğuran faktdır. Azərbaycan indiyə kimi "Eurimages" - nüfuzlu Avropa Şurası yanında kinematoqrafiyaya dəstək fondu ilə müqavilə imzalamayıb. Və bu, Azərbaycan Prezidentinin təsdiq etdiyi "Azərbaycan kinosunun 2008-2018-ci illər üzrə inkişafına dair Dövlət Proqramı"nın olmasına baxmayaraq belədir. Qonşu ölkələrin bu təşkilatın üzvü olduqları və ölkələrinin kinosunun inkişafı üçün onun bütün faydalarından istifadə etdiklərini deməyə ehtiyac yoxdur. Bu, beynəlxalq səviyyədə uğurlara nail olmaq üçün olduqca vacibdir. 

- Beynəlxalq kinofestivallarda iştirak etmək məsələsində sizin üçün nə daha vacibdir - şəxsi iştirak, belə desək, ambisiyalar, yoxsa ölkəmizin sizin vasitənizlə iştirakı?

- Maksimal dərəcədə səmimiyyət tələb edən olduqca mühüm sualdır. Təkcə mən deyil - bütün azərbaycanlı kinematoqrafçılar bu və ya digər şəkildə ölkəmizi bütün beynəlxalq tədbirlərdə təmsil edirlər. Həqiqətən də, bizim işlərimizi seçərkən əksər festivallar təkcə biz - kinematoqrafların bu peşədə nə bacardıqlarımızı göstərməyə çalışmırlar, həm də öz tamaşaçılarına bizim təmsil etdiyimiz ölkəni qeyri-adi bucaqdan görmək imkanı verməyə çalışırlar. Lakin rəssamın yaradıcılıq inkişafı və onun işlərinin miqyasının artması kimi bəsit şeyi də anlamaq vacibdir. Sadə desək, böyük kino ciddi maddi dəstək olmadan, sadəcə, mümkün deyil. Azərbaycanda bu işə ciddi yanaşacaq insanlar tapılmasa, beyinlərin axını qaçılmazdır.