NECƏ VAR ELƏ

«Park Cinema» kinoteatrlar şəbəkəsi dünyanın ən yaxşı teatrlarının ən məşhur tamaşalarını nümayiş etdirməkdə davam edir. Bu, əsasən, London, Nyu-York, Moskva teatrlarının tamaşaları, Rusiyanın aparıcı teatr mükafatı "Qızıl Maska"ya nominant tamaşalardır. «Theatre HD» - bu, teatr və kino həvəskarları üçün öz sevimli aktyorlarını yalnız ekranda deyil, həm də səhnədə görmək üçün böyük imkandır, həm də ölkəni tərk etmədən başqa bir ölkənin teatr auditoriyasına keçmək və orda olanların hamısı ilə birlikdə səhnədə pyesin qəhrəmanları ilə baş verən hər şeyi yaşamağı mümkün edir. Bu halda «Yanq Vik» (Young Vic Theatre, London) teatrı və rejissor Benedikt Endryusun tamaşası birbaşa kinoekrandan Tennessi Uilyamsın «Qızmar damdakı pişik» pyesinin quruluş seçimi ilə bağlı düşüncələrimiz barədə bizə müraciət edir. Daha sonra, ikinci aktın əvvəlində biz teatrın bədii rəhbəri Devid Leno (dramaturq) ilə londonlu jurnalistin dialoqunu görüb eşidəcəyik və deviz belədir: "Möhtəşəm izləyicilər üçün böyük oyunlar, indi və gələcəkdə".

«Yanq Vik»

Bir az tarixdən danışaq. Dərhal İkinci Dünya müharibəsindən sonra (1946-cı ildə) azad yaradıcılıq və müstəqillik istəyən gənc və cəsurların istəyi və təşəbbüsü ilə yaradılıb. Akademik Milli Teatr "Old Vik"dən pöhrələnən gənclər öz teatrlarını - «Yanq Vik»i yaratmışlar. Dünya teatrının çoxəsrlik tarixi bu cür hadisələri çox görüb. Bu, inkişaf etməkdə olan yaradıcı düşüncə üçün normal bir fenomendir.

«Yanq Vik» gənc aktyorların və rejissorların professional özünü ifadəsi üçün yaradıcı bir platforma kimi yaradılıb. Bura Timoti Dalton, Vanessa Redqreyv, Helen Mirren, Cudi Denç, Kleyv Ouen, Cuda Lou və başqaları üçün başlanğıc nöqtəsi olub.

İndi Sienna Miller və Cek O'Konnell onun kumirlərinə çevrilir. Onlar 2017-ci ildə çıxış etdikləri "Pişik..." tamaşasının premyerasında gənc qəhrəmanlar Meqqi və Brikki oynayıblar və artıq teatr həvəskarları üçün kumirə çevriliblər. Ümumiyyətlə, ulduz yaratmaq məsələsində Benedikt Endryusun xüsusi bir istedadı var. 2014-cü ildə "Arzular tramvayı"nda Blanş Dyuba rolunu oynayan Cillian Andersonla teatrı və aktrisanı şöhrətləndirdi, tamaşa ilə sübut etdi ki, teatr Londonda «çox çağdaş, tələb olunan və sevimlidir» - bu, tabloidlərin uydurması və piar-gediş deyil. Bu, bu günün reallığıdır: teatr lazımdır, teatr sevimlidir, çünki izləyici ilə eyni dalğa üzərində dayanıb, çünki sabit münasibətlərin qurulması üçün vasitəçi olan dramaturgiyanı tapa bilib.

Bu gün «Yanq Vik» - Londonun ən nüfuzlu və ən çox ziyarət edilən teatrlarından biridir. Onun üç səhnə sahəsi var: əsas - 500 yerlikdir, iki əlavə - 70 və 150 yer.

Lakin tamaşaları yalnız Londonda yaşayan tamaşaçılar arasında deyil, həm də turistlər arasında böyük uğur qazanan teatr vaxtaşırı olaraq öz tamaşalarını "Apollon" teatrının səhnəsində də qoyur, ora eyni anda 796 adam yerləşir.

Repertuar haqqında

«Yanq Vik» teatrının repertuarı dünya klassik dramaturgiya bölməsinə daxil olan pyeslərdən ibarətdir: Tennessi Uilyams, Artur Miller, Qarsia Lorka, Anton Pavloviç Çexov. Bu, bulvar bölməsindən olan müasir əyləncə sektoru ilə heç bir əlaqəsi olmayan ciddi bir dramaturgiyadır. Teatrın rəhbərliyi hesab edir ki, bu cür dramaturgiya bu gün də çox aktual və tələb olunandır, çünki öz-özü ilə ürəkdən söhbət kimi izləyiciyə çox vacibdir. Burada formaya məzmundan daha az önəm verilir. Buna görə də, tamaşanın tərtibatı, bir qayda olaraq, çox lakonik şəkildə ifadə edir: qavrayışı psixoloji deyil, görüntü ilə fəth edən qurğu və yeniliklərdən qaçılır. Quruluş düşüncəsi kimi məzmun da qəhrəmanların emosiya və fikirləri, psixoloji halı kimi rejissorlar və aktyorların xüsusi diqqət mövzudur, bu, tamaşaçılar üçün çox maraqlıdır və onlar tərəfindən çox tələb edilir. Çünki "Yanq Vik"də zal boş və ya yarım boş olmur. Pyesin formatı ilkin formada saxlanılır, buna görə tamaşa üç saat və daha çox çəkir. Müəllifin hər bir sözü vacib və qiymətlidir, çünki hər bir sözdə personajın gündəlik problemləri ilə birlikdə həyatı yaşayır ki, bu, zalda oturan tamaşaçı üçün həddindən anlaqlıdır!

Rejissor haqqında

"Qızmar damdakı pişik" tamaşasının rejissoru Benedikt Endryus deyir:

"Tennessi Uilyams güclü və çox ehtiraslı qəhrəmanlar yaradıb. Onun üçün dərin psixoloji böhran keçirən insanların dərin hisslərini təbiəti maraqlıdır. Çünki özəl və ictimai anlamlar qırılmaz bağlıdır. Adama elə gəlir ki, pyes ürküdücü dərəcədə aktualdır. Bu mənada tamaşa göstərir ki, insanlar maskalarını nələr baş verə bilər. Özlərini və həyatlarını qorumaq üçün onlar həyatlarını tor kimi qarışdıran yalanlarla mübarizə aparmaq məcburiyyətində qalırlar.

Bir neçə il əvvəl (2014-cü ildə) Benedikt Endryus «Yanq Vik»də Tennesi Uilyamsın "Arzular tramvayı" tamaşasını qoymuşdu. İndi "Pişik..." üçün yenidən qayıdıb ki, yenidən öz tamaşaçıları ilə onu narahat edən məsələlər, yalana, alkoqolizmə, xəyanətə və bunun nəticəsi kimi özünü itirməyə, sağalmaz xəstəliklərə, ailə bağlarının itirilməsinə səbəb olan böhrandan çıxış yolu tapmaq barədə "danışsın". Rejissor və bədii rəhbər əmindirlər ki, teatr - müasir teatr canlı qalmalıdır. Çünki o, insanlar üçün nəzərdə tutulur, deməli, teatr ruhları və zehinləri sağalda bilər və sağaltmalıdır, çözülməz kimi görünən problemlərin həllinə kömək etməlidir.

Süjet haqqında

Hadisələr isti yay günündə Pollitt ailəsinin Missisipi pambıq plantasiyalarında yerləşən evində baş verir. Bütün ailə toplaşıb - Böyük Pa (Kolm Mini), Böyük Ma (Lisa Palfrey), onların övladları - Quper (Brayn Qlison) və həyat yoldaşı Mey (Hayli Skvayrs) və uşaqları, Brik (Cek O'Konnell) və həyat yoldaşı Meqqi (Sienna Miller ) və valideynlərin dostları: doktor (Riçard Hensell) və kahin Tuker (Maykl Cny Şennon). Onlar Böyük Panın yubiley doğum gününün şərəfinə toplanıblar.

Kimsənin başqalarına gerçək sevgi hissi bəsləmədiyi və ya bağlılıq hiss etmədiyi ailələrdə olduğu kimi burda da münaqişələr qaçılmazdır. Demək olar ki, mövcudluğunun ilk günündən bu evdə yaranan ümumi yadlaşmanın səbəbi nədir? Rejissor yavaş-yavaş, addım-addım, dramaturqu izləyərək bütün müsbət və mənfi tərəfləri ilə insan xarakterlərini ətraflı öyrənərək, bu məsələni araşdırır, qəhrəmanları və tamaşaçıları da buna cəlb edir. Və bu təmkinli araşdırma 2 saat 55 dəqiqə real vaxt və 15 dəqiqəlik antraktla davam edir! Heyrətamizdir! Onlar darıxdırıcı və maraqsız olmaqdan qorxmurlar, qorxmurlar ki, tamaşaçı mətn dalacaq və buna görə bizim teatrlarda tez-tez şahid olduğumuz kimi, tez-tələsik danışmırlar, bəs, mətn böyükdür, heç kim ona qulaq asmayacaq!

Təəssüf ki, gerçəkdən belə olur ki, rejissorun istəyi ilə aktyorlar sadəcə söhbət edən başlara çevrilirlər və əslində, bu, çox maraqsız alınır. Tamaşa, sadəcə, primitiv illüstrasiyalı mətnə çevrilir. Salondakı tamaşaçı görür ki, aktyorlar və onların qəhrəmanları tamamilə maraqsızdır. Əsas mətn və mizan səhnələri yadda saxlamaqdır. Bizim teatrlarda sənətə xidmət bu gün belə görünür. Bu peşə təqribiliyi müasir üslub və çağa uyğun axtarış kimi təqdim edilir. Təəssüf ki, aktyorlarımızın qəlbləri öz qəhrəmanlarının qəlbləri ilə bir vurmur. Kiminsə müasir teatr haqqında yanlış təsəvvürünə görə onlar ehtimal edirlər ki, müasir olmaq dinamik olmaqdır: mətnin tələffüzündə, səhnədəki hərəkətlərdə. Bir sözlə, sürətlə və şən oynayırıq! Nəticə isə quruluş traktovkasının təqribiliyi, oyunun təqribiliyi, həmçinin səhnədə baş verən gerçəkliyin təqribiliyi cansıxıcılığa səbəb olur, gerçək incəsənət və hələ də sevmək istənilən teatr üçün həsrət yaradır…

Britaniya aktyorları inanılmaz psixoloji məhsuldarlıqla işləyirlər, sanki səhnədə canlandırdıqları insanın - qəhrəmanın həyatının bir anı kimi müəllifin hər bir sözünə riayət edirlər. Peşəyə bu qeyri-rəsmi münasibət izləyicinin yanında elə uğur yaradır ki, bunu heç bir texniki hiyləgərlik və heç bir qalmaqallı piar nağılları ilə əldə etmək mümkün deyil!

Tamaşa haqqında

Meqqi: Mən həmişə özümü qızmar bir damda gəzən pişik kimi hiss edirəm!

Brik: Yaxşı, onda damdan sıçra...

Və Meqqi atlayır. Əlbəttə, hərfi mənada deyil. Ancaq bu ailədə yeganə haldır ki, burada səssiz qalmaq istədikləri şeylər haqqında həqiqəti söyləyirlər. Meqqi, əslində, bu evdə əlaqələrini gizli saxlamaq danışmamaq, yalan danışmaq, nifrət etmək üzərində quran hər kəsi xilas edir. Meqqi "atlayır", çünki əri Briki sevir, çünki onun içkiyə "qaçış" onu da, sevgisini də öldürür.

Duyğusal açıqlamaların təmkini bir həqiqəti ortaya çıxarır: bu evdə hər kəs sevgi arzulayır, amma heç kim sevmir, necə sevməyi və sevilməyi bilmir. Çünki qorxurlar. Həyatsa qısadır. Tez keçir. Çox tez keçir, elə tez ki, yalnız sevgi hədiyyəsinə ehtiyacı olan, sevincsiz yaşanan günlər sovrulub gedir. Pişik - Meqqi bu evə düşünə, duyğu və canlı ürək döyüntüsü qaytarmaq üçün qızmar damdan atlayır. Bu, tamaşanın quruluş düşüncəsidir.

İndi isə bizlərdən bəzilərinin zamanın bəxşişi saydığı detallar haqqında: səhnədə çılpaq bədən haqqında.

Tamaşada hadisə ondan başlayır ki, biz Briki duş altında tamamilə çılpaq görürük. Plantasiyada çox isti yay başlayır! Sonra Meqqi görünür. O, soyunur, paltarlarını dəyişir, təzə corab və alt paltarı geyinir. Aktrisa səhnə arxasına və ya pərdə arxasına keçmir, dolabın qapının arxasında gizlənmir. O, çoxdan evli olan insanlar kimi özünü aparır. Bu davranış - gündəlik və psixoloji həqiqətdir. Bu, qıcıqlandırmır, bütün tamaşaçı zalı qarşısında bu hərəkəti edən aktyorda ayıb və utanc hissi yaratmır.

Onların çılpaqlığını görmürsən, bunu qeyri-adi, epataj vasitə saymırsan (rejissorlarımıza salam olsun!)!

Buna hər zamankı məişət detalı kimi yanaşırsan; bildiyin və sırtıq uydurma ilə səni qıcıqlandırmayan həqiqət kimi yanaşırsan! Bizdə qəhrəmanların tam çılpaq soyunması ənənəvi deyil. Bu, doğrudur.

Amma əgər bu, baş verərsə və aktyor paltarının bir hissəsini rejissorun iradəsi ilə çıxarırsa belə, istənilən halda, bu, estetik baxımdan xoş görünmür. Birincisi, bizim aktyorlarımız başqa anlayışlarla tərbiyə olunublar və onların səhnəyə çılpaq çıxmağı həm estetik, həm də mənəvi cəhətdən cazibədar görünmür. Əgər aktyor rejissorun iradəsinə tabe olursa, onda bunu o qədər uyğunsuz edir ki, izləyici gördüyündən narahat olur.

Aktyorlar özlərinə, öz fikirlərini, bu mizan səhnənin uyğun olub-olmaması barədə öz fikirlərinə qarşı gedirlər. İkincisi, səhnədə tam çılpaqlaşmaq yalnız mədəniyyət deyil, həm də izləyiciyə estetik zövq verməsə də, onda gördüklərindən ikrah hissi də yaratmamalıdır. Ancaq böyük sənətdə soyunma yalnız aktyorun öz bədəninin çılpaqlığına günah kimi yox, bir sənət əsəri kimi yanaşmağı bacaran zaman mümkün ola bilər. Ancaq bu, yoxdur. Çünki biz genetik olaraq yadda saxlayırıq: bədənini yadların qarşısında çılpaqlaşdırmaq mənəvi cəhətdən çöküşdür və buna görə əfv diləmək lazımdır. Genetik tabu bunu incəsənətə çevirməyə imkan vermir. Qəribədir ki, bizim rejissorlar bizim mentalitetimizə xas olan bu məqamı nəzərə almırlar.

Ümumiyyətlə, bu ailənin üzvləri arasındakı münasibətlər özünə diqqət çəkir. Belə böyük və belə... dağınıq! Həm də bu günün dünyasının bir çox ailəsinə çox oxşardır. 1955-ci ildə yazılan pyes XXI əsrin əvvəllərində inanılmaz dərəcədə aktualdır. O cümlədən bizim üçün də.