AVROSTANDARTLARA UYĞUN ƏRZAQ

Azərbaycan qida təhlükəsizliyinə nəzarət üzrə bütün istehsal zəncirini əhatə edən "sahədən masaya" qədər yeni bir sistem qurur. Azərbaycanın Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin (AQTA) sədri Qoşqar Təhməzli Bakıda 1-ci Beynəlxalq Qida Təhlükəsizliyi Konfransında bildirib ki, yeni nəzarət sistemi 2018-ci il iyulun 1-dən işə başlayacaq.

Yeni sistemlə ölkədə son dövrlərə qədər fəaliyyət göstərən sistem arasındakı fərq nədir? Hər şeydən əvvəl, bu, ərzaq üzərində fitosanitar və baytarlıq təhlükəsizliyi nəzarətini həyata keçirəcək bir vahid qurumunun fəaliyyətinin başlanğıcıdır.

AQTA qida istehsalında iştirak edən bütün şəxslər üçün qeydiyyata alınması və onlara zəruri sertifikatların verilməsi ilə məşğul olacaq. Sahibkarların ASAN xidmət mərkəzlərində "bir pəncərə" prinsipi ilə qeydiyyatdan keçməsi yetərli olacaq və buraxılan məhsul çeşidi reyestrdə olacaq. Ərzaq istehsal edən hər bir sahibkar lazımi prosedurları keçdikdən sonra xüsusi identifikasiya kartı alacaq.

Sertifikat almaq üçün tələb olunan dövlət rüsumlarının miqdarı barədə təkliflər Azərbaycan Respublikası Tarif (Qiymət) Şurasına müzakirəyə göndərilib.

Avropa Birliyi yolunda

Azərbaycan Avropa Birliyi (AB) ölkələrində fəaliyyət göstərən qida təhlükəsizliyi sisteminin yaradılması yolundadır. Avropa Birliyinin ərzaq tədarükünün keyfiyyətinə qoyduğu ciddi tələblər üçüncü ölkələrin bu bazara ərzaq məhsulları göndərilməsi imkanlarını və həcmini əhəmiyyətli dərəcədə məhdudlaşdırırdı. Avropa Birliyinə ərzaq məhsulu ixrac etmək hüququna bu gün 10-20 ölkə sahibdir.

Avropa Birliyinin Bakı ofisinin əməkdaşlıq şöbəsinin müdiri Eron Vilyams qeyd edib ki, Azərbaycanda qida təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün atılan addımlar, xüsusilə də yuxarıda bəhs edilən agentliyin yaradılması əvvəllər Avropa Birliyində həyata keçirilən tədbirlərə bənzəyir. AB-nin Bakı ofisinin nümayəndəsi qeyd edib ki, Azərbaycan mənşəli ərzaq məhsulu ixracının yalnız 5%-i AB bazarlarına düşür. Bu baxımdan, Avropa Birliyinin qida təhlükəsizliyi üzrə qanunvericilik aktlarını Azərbaycanda maksimum səviyyədə implementasiya etmək lazımdır.

Bundan əlavə, məhsulların çatdırılması zamanı çox vaxt göndərilən məhsullar üçün əlavə sertifikatlar tələb olunur. Avropa İttifaqının nümayəndəsi bildirib ki, bu sənədlərdə məhsulun tərkibində üzvi gübrələrin və zəhərli kimyəvi maddələrin miqdarı üzrə normalara uyğunluq barədə məlumatlar əks etdirilməlidir.

Həm də söhbət Azərbaycanda əhalinin ən sağlam qida məhsulları ilə təchiz edilməsindən və keyfiyyətsiz məhsul riskini minimuma endirməkdən gedir. Bu məsələni yalnız "sahədən masaya" nəzarət təmin etməklə həll etmək mümkündür. Əgər keyfiyyətsiz məhsulun təchizi ilə bağlı fövqəladə hal yaranarsa, onda ən qısa müddətdə mənbəni tapmaq və onun mənfi nəticələrini minimuma endirmək lazımdır.

Qarşıya qoyulan məqsədlərə nail olmaq üçün müasir rəqəmsal texnologiyaların geniş tətbiqi planlaşdırılır. Məsələn, ən riskli sektorda - heyvandarlıqda qida məhsullarının təhlükəsizliyi iri və xırda buynuzlu mal-qara üçün çiplərin və ya birkaların vasitəsilə identifikasiya yolu ilə əldə olunacaq.

Sahibkarlar sertifikatlaşdırılması məhsulların ixracı və ya idxalı zamanı nəzarət orqanının məhsulun özü və tədarükçüsü haqqında tam məlumat əldə etməsinə imkan yaradır. Bu tədbirlər ərzaq bazarında riskləri əhəmiyyətli dərəcədə azaltmağa, bu və ya başqa təsərrüfatda təhlükəli məhsulların buraxılmasının səbəblərini qısa müddətdə müəyyən etməyə imkan yaradar.

Güzəşt olmadan

2015-ci ilin oktyabr ayından etibarən Azərbaycanda, vergi istisna olmaqla, dövlət orqanlarının təsərrüfat subyektlərini yoxlamaları iki il müddətinə dayandırılıb. 2017-ci il 3 oktyabr tarixli Prezident fərmanına görə isə, bu moratoriumun qüvvədə olması 2021-ci ilədək uzadılıb.

Lakin qanuna edilən dəyişikliklər moratorium dərman vasitələrinin keyfiyyətinin yoxlanılmasına, ərzaq məhsullarının istehsalında təhlükəsizlik qaydalarına əməl edilməsinə və qida təhlükəsizliyinə nəzarət edilməsinə şamil edilmir. Fərmana görə, dərmanların keyfiyyətinə nəzarəti və təhlükəsizlik qaydalarına uyğunluğuna nəzarəti Səhiyyə Nazirliyi, ərzaq məhsullarının keyfiyyətinə nəzarəti isə Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi həyata keçirəcək.

Bununla bağlı, qanuna uyğun olaraq, Təhməzli bəyan edib ki, Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi ərzaq istehsalı ilə məşğul olan hüquqi şəxslərdə yoxlamalar və audit aparacaq. Onun sözlərinə görə, monitorinq və audit prosesi istehsalın bütün mərhələlərində iştirak edən bütün sahibkarlıq subyektlərinə şamil olunacaq. Lakin yoxlamalar biznes fəaliyyətinə heç bir maneə törətməyəcək. Məqsəd, əhalinin sağlamlığına risklərdən uzaq olmaq üçün qida istehsalı sahəsində beynəlxalq standartların tətbiqinin təmin edilməsidir.

Xoşbəxtlikdən, AQTA-ya rəhbər təyin edilməzdən öncə Təhməzli də bizneslə məşğul olub və biznes üçün heç bir maneə yaratmamaq üçün maksimum səy göstərəcəyini vəd edir. AQTA nümayəndələri ilə işgüzar dairələr arasında əlaqələrin necə inkişaf edəcəyini əvvəlcədən proqnozlaşdırmağa çalışmayaq, lakin bir istehlakçı kimi yerli bazarda qida məhsullarının keyfiyyəti barədə sualları kimə verəcəyimizi artıq dəqiq biləcəyik.

AQTA ölkənin görkəmini yaxşılaşdıracaq?

Yeni bir agentliyin yaradılması həm də şəhərlərin küçələrində ət kəsimi kimi problemi həll edə bilər. Bununla da, yaxın gələcəkdə bir sıra küçələrdən heyvan qanı gölməçələri tamamilə yoxa çıxa bilər.

İndi sahibkarlar müəyyən olunmuş ərazilərdə ət kəsimi məntəqələri açmaq üçün AQTA-ya müraciət edəcəklər. Yəni hər bir rayonda xüsusi ayrılmış yerlərdə qəbul edilən standartlara uyğun olaraq ət kəsimi məntəqələri fəaliyyət göstərəcək, həmin standlarda binaların minimum sahəsi, avadanlıqlar və ətin keyfiyyətinin müəyyənləşdirilməsi üçün işlək laboratoriyanın olması barədə dəqiq göstərişlər var.

Əlbəttə ki, AB səviyyəsində qida təhlükəsizliyinə nail olmaq üçün AQTA əməkdaşları işgüzar dairələrlə çətin işin öhdəsindən gəlməlidirlər. Ancaq necə deyərlər, yol gedənlər möhkəmləndirir. Yəni millətin sağlamlığı məsələsi gündəmə gələndə biznes üzərində dövlət nəzarəti gücləndirilir deyib spekulyasiyalar etməyə ehtiyac yoxdur.