İKİNCİ DALĞA VƏ İKİNCİ DAVA

İkinci dalğa və ikinci müharibə. Koronavirusla mübarizə cəbhəmizdə yenə narahatlıqdır. İndiyədək görünməmiş məhdudlaşdırıcı tədbirlərin tətbiq edildiyi iyul-sentyabr aylarındakı nisbi sakitlikdən sonra Azərbaycanda və dünyanın əksər ölkələrində mütənasiblik əyrisi oktyabr ayının ortaları – sonuna doğru təhlükəli şəkildə yuxarıya doğru sıçramağa başladı və qısa müddətdə yaz və yayın ən yüksək göstəricilərini dəfələrlə ötdü. Bütünlükdə, mütəxəssislər hadisələrin məhz bu cür gedəcəyini proqnozlaşdırırdılar. Azərbaycanda 30 oktyabrda aşkar edilmiş koronavirus xəstələrinin sayı yeni antirekord müəyyənləşdirdi - 1022 yeni yoluxma halı. Bu fonda yalnız bəzi təsəlli 480 sağalmış oldu. Beləliklə, ölkə üzrə təsdiqlənmiş COVID-19 yoluxmalarının toplam sayı 54 min 174-ə çatdı.

Bunun nəticəsində, Azərbaycan hökuməti ölkədə xüsusi karantin rejiminin qüvvədə olma müddətini 1 dekabr saat 06:00-dək uzatdı. Ölkədəki cari sanitar-epidemioloji durumun təhlili göstərdi ki, son zamanlarda Lənkəran şəhərində, eləcə də Azərbaycanın Cəlilabad və Masallı bölgələrində yüksək yoluxma səviyyəsi aşkar edilib.  

Bu səbəbdən 29 oktyabr saat 00:00-dan etibarən operativ təyinatlı və xüsusi nəqliyyat vasitələri, həmçinin yük maşınları istisna olmaqla Lənkəran şəhərinə, Cəlilabad və Masallı rayonlarına giriş-çıxış dayandırılıb. Bakı, Sumqayıt, Gəncə, Yevlax, Mingəçevir, Şəki, Şirvan və Lənkəran şəhərlərində, eləcə də bir çox bölgələrdə karantin rejimi bitənə qədər həftə sonları - şənbə günü saat 00:00-dan bazar ertəsi 06:00-dək ictimai nəqliyyatın hərəkəti dayandırılır. Azərbaycanda mövcud xüsusi karantin rejiminin müddəti 2 noyabr saat 06:00-da bitir. Ölkənin bütün təhsil müəssisələrində pandemiya səbəbi ilə dayandırılmış distant təhsilin 2 noyabrda başlayacağı planlaşdırılır.

Qanuna uyğun mübarizə

COVID-19-un yayılmasının davam etməsi ilə bağlı Səhiyyə Nazirliyinin Respublika Gigiyena və Epidemiologiya Mərkəzinin direktor müavini Vaqif Abdullayev KİV-lərə virusla mübarizə barədə məlumat verib. Mütəxəssis bildirib ki, COVID-19-un viroloji, epidemioloji, immunoloji, klinik, patogenetik və digər aspektlər baxımından tam öyrənilməməsi üzündən vəziyyət daha mürəkkəbdir. Onun sözlərinə görə, ölkəmizdə koronavirusla mübarizə tədbirləri "Sanitariya - epidemioloji rifah haqqında" Azərbaycan Respublikası qanununun tələbləri nəzərə alınmaqla, epidemiya əleyhinə kompleks tədbirlərin təşkili üçün müasir metodlardan istifadə etməklə həyata keçirilir.

Belə ki, yoluxma hallarının ilkin qeydiyyatı, onlar haqqında məlumatların bütün idarəetmə səviyyələrinə ötürülməsi, həmçinin məlumatların toplanması ÜST tövsiyələrinə tam cavab verən elektron sistem vasitəsilə həyata keçirilir. Hər bir müsbət test nəticəsi barədə məlumat alındığı andan başlayaraq, ölkənin şəhər və rayonlarında fəaliyyət göstərən gigiyena-epidemiologiya mərkəzləri dərhal lazımi araşdırmalar aparmağa və epidemiya əleyhinə tədbirlər təşkil etməyə başlayırlar. Virus mənbəyi müəyyən edildikdən sonra xəstə və onunla təmasda olan şəxslər dərhal təcrid olunurlar. Xəstəlik ocaqlarında, insanların olduğu yerlərdə virusları məhv etmək və dezinfeksiya üzrə tədbirlər görülür. Ekspert qeyd edir ki, yerli icra hakimiyyəti orqanlarının tibbi xidmətlərinin və ölkənin bütün nazirliklərinin, İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyinin və Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin tibb və təhsil müəssisələrində, iaşə, hotel və turizm yerlərində infeksiyanın yayılmasının qarşısının alınması məqsədi ilə birlikdə gördükləri tədbirlər də mühüm rol oynayır. Bununla yanaşı, Abdullayev vurğulayıb ki, karantin rejimi dövründə inzibati xəta halları üzrə Səhiyyə Nazirliyinin səlahiyyətlərinin genişləndirilməsi, sanitariya-epidemioloji və karantin qaydalarına nəzarət üzrə çoxsaylı sənədlərin təsdiqlənməsi də vacibdir.  

Bəs peyvəndlə bağlı işlər necədir? Azərbaycan Tibbi Ərazi Bölmələrininin İdarəetmə Birliynin (TƏBİB) şöbə müdiri Yaqut Qarayeva bildirib ki, ölkə hakimiyyəti, ÜST tərəfindən təsdiqlənəcəyi təqdirdə, Rusiyanın koronavirus əleyhinə «Sputnik V» peyvəndi almaq barədə məsələyə baxır.

Ancaq hələlik ölkə vətəndaşlarını ən çox maraqlandıran sual budur:hakimiyyət virusun ilk dalğasında olduğu kimi evdən çıxmaq üçün sms icazə sistemi tətbiq edəcəkmi? Yeni məhdudlaşdırıcı tədbirlərin biznesə hansı təsiri ola bilər? Azərbaycan Mərkəzi Bankının (AMB) rəhbəri Elman Rüstəmovun açıqlamasından belə görünür ki, yerli sahibkarlar bizneslə bağlı növbəti çətinlik və məhdudiyyətlərlə qarşılaşacaqlar. Rüstəmov qeyd edib ki, AMB koronavirus pandemiyasından zərər görən sahibkarlara və sektorlara kredit dəstəyi üçün yeni tədbirləri istisna etmir. O xatırladıb ki, Mərkəzi Bankın ilk öncə sentyabr ayının sonunadək planlaşdırılan sahibkarlara dəstəyi 2020-ci ilin sonuna qədər uzadıb.

Dünyada durum

«Worldometer» saytının yenilənmiş məlumatlarına görə, 30 oktyabr tarixinə dünya üzrə bu təhlükəli infeksiyaya yoluxma hadisələrinin sayı 45 milyon 471 min 123-ə çatıb. COVID-19 üzündən ölənlərin sayı 1 milyon 188 min 203, sağalmışların sayı 33 milyon 61 min 767 olub. COVID-19-a ən çox yoluxma halı və ölüm Amerika Birləşmiş Ştatlarında qeydə alınıb – uyğun olaraq 9 milyon 148 min 462 və 233 min 565 olub.

Daha sonra Hindistan (8 milyon 71 min 189 yoluxmuş), Braziliya (5 milyon 474 min 840), Rusiya (1 milyon 581 min 693), Fransa (1 milyon 235 min 132), İspaniya (1 milyon 194 min 681), Argentina (1 milyon 130 min 533), Kolumbiya (1 milyon 41min 935) izləyir. ), Böyük Britaniya (965 min 340), Meksika (906 min 863) və Peru (894 min 928) gəlir.

Gürcüstanda da koronavirusla bağlı təhlükəli vəziyyət müşahidə olunur. Gürcüstan hökumətinin «StopCov» veb saytının 29 oktyabr səhərinə olan məlumatına görə, Gürcüstanda pandemiya başladığı gündən bu yana 37.min 263 nəfərə koronavirus diaqnozu qoyulub. Burada sentyabr ayının əvvəlindən bu yana vəziyyətin pisləşməsi müşahidə olunur – yeni yoluxan insanların gündəlik sayı artıq dörd rəqəmli göstərici ilə ifadə olunur və iki minə yaxınlaşır.

Buna baxmayaraq, Gürcüstan hökuməti ölkədə fövqəladə vəziyyət elan etmək və sərt məhdudiyyətlər tətbiq etmək niyyətində deyil. Bununla belə, ölkədə artıq təyin edilmiş təhlükəsizlik tədbirlərinə riayət olunmasına nəzarət sərtləşdirilib. Əhalini təkidlə hətta küçədə maska taxmağa çağırırlar. Azərbaycanda olduğu kimi Gürcüstanda da beynəlxalq quru, dəniz və hava nəqliyyatında hələ də məhdudiyyətlər var və sərhədlər bağlıdır. Ermənistanda koronavirusa gündəlik yeni yoluxma halı 2 mindən çoxdur. 29 oktyabr tarixinə qədər yoluxanların ümumi sayı 85 mini keçib.

Nəzarət altındadır

Bir çox ölkəlrdə hakimiyyətlər yeni məhdudiyyətlər elan edirlər: komendant saatı tətbiq edirlər, restoranları bağlayırlar, insanları "uzaqdan işləməyə" keçirirlər.

Fransada prezident Emmanuel Makron yeni özünütəcrid rejimi elan edib. 30 oktyabrdan ən azı 1 dekabra qədər bütün əyləncə məkanları bağlanıb və kütləvi tədbirlər ləğv olunub. Bağlanan təşkilatlara Makron ayda 10 min avro dəstək verəcəyini vəd edib. Uzaqdan işləmə formatı mümkün olan hər yerdə tətbiq edilib. Xaricdən qayıdan bütün fransızlar üçün məcburi COVID testi keçirilir.

Avstriya 23 oktyabrdan başlayaraq məkanlarda altıdan çox insanın bir yerə toplanmasına qadağa qoyub. Məhdudiyyətlər restoranları, idman məşğələlərini, yubileyləri və toyları əhatə edir. Küçələrdə 12 nəfərdən artıq qruplarla toplaşmaq qadağandır.

Belçika, 19 oktyabrdan etibarən bütün barları bağlamağı və gecə yarıdan saat 5.00-ə qədər komendant saatı tətbiq etməyi qərara aldılar. Məhdudiyyətlər növbəti ay üçün nəzərdə tutulur. Brüsseldə hər kəs maska taxmalıdır. Bütün mədəniyyət və idman obyektləri bağlanmalıdır. Mağazalar 20:00-dək açıq olacaq.

Norveçdə bütün xarici işçilər 31 oktyabrdan on günlük karantinə gedir. Xüsusi tədbirlərdə mənzillərdə beş nəfərdən çox adam toplana bilməz. Böyük tədbirlərdə iştirakçı sayı 50-yə endirildi.

İsveçrədə gecə klubları 29 oktyabrdan bu yana bağlıdır. Barlar və restoranlar 23:00-a qədər işləyə bilər. 50-dən çox insanın iştirakı ilə kütləvi (idman və mədəni) tədbirlərin keçirilməsi qadağan edilib, ailə şənliklərində iştirakçıların sayı isə on nəfərlə məhdudlaşır. Bununla yanaşı, İsveçrə Rusiyanı "karantin" ölkələri siyahısından çıxarıb, lakin ölkəyə turist səfərləri hələ də qadağandır. Siyahıya Andorra, Ermənistan, Belçika və Çexiya, həmçinin Fransanın bəzi bölgələri daxildir.

İsraildə sentyabr ayında yeni karantin tədbirləri tətbiq olunmuşdu, bir ay sonra ləğv edilməyə başladı. İnsanlar yenidən bir yerə toplaşa bilərlər: qapalı yerlərdə - 10 nəfərə qədərə, açıq havada - 20 nəfərə qədərə icazə verilir. Uşaq bağçaları yenidən işə başlayır, parklar və çimərliklər açılır, kafe və restoranlar sifarişlər üçün işləyirlər, evdən 1 km-dən çox uzaq məsafələrə getməyə icazə verilir.

Böyük Britaniyada hər bir rayonda vəziyyətə görə qradasiya tətbiq edilib. Təhlükənin üç səviyyəsi nəzərdən keçirilib: orta, yüksək və ya ən yüksək. İndiyə qədər ən sərt məhdudiyyətlər Liverpulda tətbiq edilib - pablar bağlanıb, yerli hakimiyyət orqanlarına lazım gəldikdə idman salonlarını və kazinoları bağlamağa icazə verilib. Ölkə üzrə altıdan çox adamın toplanması qadağandır.

Avropa Birliyində lokdaunu ilk bərpa edən İrlandiya oldu. Evdən 5 km-dən çox çıxmaq qadağandır, əks halda 500 avroya qədər cərimə təhlükəsi var. Eyni cür sanksiya isə 1 min avroya bərabərdir. İctimai iaşə müəssisələrinin və barların işi yalnız sifarişə işləməklə məhdudlaşır.

İtaliyada baş nazir Cüzeppe Konte şəhər merlərinə sərt karantin tətbiq etmək imkanı verdi, o, özü də bir sıra məhdudiyyətlər tətbiq edib. Oturma yerləri olmayan barlar saat 18:00-da, restoranlar gejə yarısı bağlanır. Kontakt idman növləri üzrə bütün həvəskar idman yarışları dayandırılıb. İbtidai məktəblərdə dərslər davam edir, orta məktəb şagirdləri bir neçə növbədə oxuyur və universitetlər tamamilə "uzaqdan təhsil"ə keçib. Paytaxtın Latsio bölgəsinin hakimiyyəti 23 oktyabrdan bu yana komendant saatı tətbiq edib və gecə saatlarında çölə çıxmaq qadağandır. Bənzər tədbirlər digər bölgələrdə tətbiq edilib: Lombardiyada və Kampaniyada.

İspaniya hakimiyyəti 25 oktyabrda fövqəladə vəziyyət elan etdi. Ölkədə komendant saatı tətbiq edildi və bölgələr arasındakı sərhədlər bağlandı. Altı nəfərdən çox qrup halında toplanmaq qadağandır. Buna qədər isə Madriddə bar və restoranların 22:00-dən sonra işləmək qadağan oldu. Kataloniyada bütün barlar və restoranlar bağlanıb, onlara yalnız sifariş üzrə işləmək icazəsi verilib. Fitness klublarının və konsert yerlərinin işləməsinə icazə verilir, lakin müştəri sayı yarıdan çox olmamalıdır.

Argentinada karantin 20 mart tarixindən tətbiq edilib. O vaxtdan bəri bir neçə dəfə uzadılıb. Oktyabr ayının ortalarında hakimiyyət daxili avia daşımalarını və avtobus xidmətlərini bərpa edib. Ancaq nəqliyyatdan istifadə etmək üçün xüsusi bir icazə olmalıdır. Həm də sərnişinlər xüsusi bir mobil tətbiqetməyə qoşulmalıdırlar.

Braziliyanın ştatlarının əksəriyyətində hələ də məhdudiyyətlər var, lakin artıq onlar tətbiq olunmur. Məsələn, Rio-de-Janeyroda çimərliklərdə günəş vannası almaq qadağandır, lakin sahil tətilçilərlə doludur.

Pandemiyanın daha əvvəl bitəcəyi ölkə İsveçdir. Tezliklə ölkə koronavirus pandemiyasını sona çatdırmaq üçün lazım olan 60-70%-lik immunitet səviyyəsinə çatacaq, çünki burada bildiyiniz kimi virus sərbəst buraxıldı. İndi ekspertlərin diqqət yetirdiyi kimi, İsveçdə həqiqətən çox sayda koronavirusa yoluxma halı var, ancaq ölənlər azdır. 30 oktyabr 2020-ci il tarixə qədər 121 min 167 yoluxma hadisəsi qeydə alınıb. İsveçdə koronavirus infeksiyasından ölənlərin ümumi sayı 5 min 934 nəfərdir. Yəni ölüm nisbəti 4,9% -dir.

İndi bütün ölkələr məhdudlaşdırıcı tədbirlərin iqtisadi nəticələrini minimuma endirməyə çalışırlar. Qalır yazda edilən səhvləri təkrarlamamaq. Bir şey aydındır: son altı ayda dünya COVID-19 ilə yanaşı yaşamağa, hər gün xəbərlərdə bu barədə oxumağa və eşitməyə alışıb. İndi biz gələcəklə bağlı planlar qururuq, virusu artıq mövcud olan "dünya nizamının" elementi kimi yeni koordinat sisteminə yerləşdiririk.