ÜÇ NƏSİL İSTEDAD

Yazıçılar, kinorejissorlar və rəssamlar kimi musiqiçilər də şərti olaraq kateqoriyalara bölünürlər. Məsələn, əyləncəli musiqi ifa edən musiqiçilər daha geniş tamaşaçı kütləsinə xitab edirlər, fərqli tərzdə ifa edən musiqiçilər isə hazırlıqsız dinləyicilərə deyil, yüksək səviyyəli və mürəkkəb incəsənət nümunələrini qiymətləndirən tamaşaçılara xitab edirlər. Yumşaqlıq və səs dolğunluğu baxımından insan səsinə ən yaxın musiqi aləti olan violonçeli özünü ifadə etmək üçün seçən Azərbaycanın xalq artisti Rasim Abdullayev uzun illərdir ki, yaradıcılığını pərəstişkarlarına bəxş edən tanınmış ustad sənətkardır. Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyasında işlədiyi müddətdə violonçel ifaçılarının yeni nəsillərinə dərs deyib və onları ilhamlandırıb.

Xoşbəxtlikdən, musiqiçinin istedadı onun qızı – pianoçu Ülviyyə Abdullayeva və nəvəsi, skripkaçı Anastasiya Mişulaya da keçib. Bu ailənin hər üç nümayəndəsi bu yaxınlarda eyni səhnədə çıxış edərək musiqi pərəstişkarlarını sevindirib. Pianoçu, müəllim, tanınmış musiqiçinin qızı - Ülviyyə ABDULLAYEVA ilə konsertdən, musiqidən, Azərbaycandan kənar həyatdan, vətənlə bağlılıqdan danışdıq.

- Beynəlxalq Muğam Mərkəzində “Üç nəsil – bir konsert” adlı musiqi axşamı keçirilib. Uzun illərdir ki, Azərbaycandan kənarda yaşasanız da, hələ də vətəninizdə tez-tez çıxış edirsiniz. Bəs bir musiqiçi ailəsinin üç nümayəndəsini bir konsertdə birləşdirmək fikri necə yaranıb?

- Təbii ki, birləşmək istəyi var idi, çünki ailədə bütün musiqiçilər olanda birlikdə ifa etmək istəyirsən. Atamın gəncliyindən anam Almas xanım hər zaman onunla birlikdə çıxış edib, fortepianoda ifa edib, onu müşayiət edib. Ciddi musiqiçi kimi formalaşanda anamı pianoda əvəz etdim. Mən ölkədən gedəndən sonra isə atam başqa pianoçularla - Fərhad Bədəlbəyli, Murad Adıgözəlzadə ilə birgə çıxış edib... İlk dəfə birgə ifa ideyası illər əvvəl Leopold və Mstislav Rostropoviçlərin Ev-Muzeyində həyata keçib, daha sonra lüteran kilsəsində birgə çıxış etdik. 2019-cu ildə isə Beynəlxalq Muğam Mərkəzində ilk dəfə birgə ifa etdik. Yadımdadır, ilk çıxışımızda çox çətin idi, çünki Nastya çox balaca idi. Bir-birimizin məsuliyyətini dərk etdiyimiz üçün hamımız çox əsəbi idik. İndi, təbii ki, həmin qorxu yoxdur, çünki bir yerdə çox ifa etmişik, qızımız böyüyüb. Buna görə də gücümüzə inanırıq.

- Artıq üç nəsil barədə danışmağa başlamışıqsa, atanızdan, onun Azərbaycan ifaçılıq sənətinə verdiyi töhfələrdən bəhs etmək daha doğru olardı.

- Rasim Abdullayev Azərbaycanın tanınmış violonçel ifaçısı, Azərbaycanın xalq artistidir. O, Üzeyir Hacıbəyli adına Konservatoriyada professor Sabir Əliyevin sinfində violonçel təhsili alıb, universiteti bitirdikdən sonra Moskva Dövlət Konservatoriyasının aspiranturasında Mstislav Rostropoviçin sinfində təhsilini davam etdirib. Onun solo karyerası erkən yaşlarından başlayıb. O, ölkənin kamera və simfonik orkestrlərində solist kimi çıxış edib, Azərbaycan Dövlət Simli Kvartetinin rəhbəri olub, solist kimi xaricdə konsertlər verib. Atam “Arazbarı” radio və televiziya triosunun rəhbəri, Azərbaycan Opera və Balet Orkestrinin, həmçinin simfonik və kamera orkestrlərinin konsertmeysteri olub. Uzun illər Qahirədə və Dəməşqdə violonçel professoru kimi çalışıb, burada Qahirə və Dəməşq Simfonik Orkestrlərinin konsertmeysteri olub. O, anam, pianoçu və müəllimim Almas Mehdiyeva ilə birlikdə Azərbaycan Radio və Televiziyasının studiyasında fundamental səs yazıları toplusunu yaradıb. R.Abdullayev yerli bəstəkarların bir çox əsərlərinin ilk ifaçısı olub.

- Azərbaycanda böyüyüb boya-başa çatmısınız, milli fortepiano məktəbinin yetirməsisiniz, Almaniyada tələbəlik və müəllimlik təcrübəniz var. Sizcə, bir musiqiçi kimi vətəndə qazandığınız təcrübəniz kifayət edirmi və özünüzü Azərbaycan ifaçılıq məktəbinin ənənələrinin davamçısı kimi hiss edirsinizmi?

- Bakıya gəlməyi çox xoşlayıram. 23 ilə yaxındır ki, Almaniyada yaşamağıma baxmayaraq, özümü azərbaycanlı kimi hiss edirəm və harada yaşasam, elə də qalacağam. Bütün koloritimiz, yaxşı olan və o qədər də yaxşı olmayan hər şey, tamamilə hər şey mənimdir, mənim üçün əzizdir. Müxtəlif səbəblərdən vətənimdə yaşamasam da - əsasən bir yerdə uzun müddət qala bilmədiyim üçün daima mənzərənin dəyişməsinə ehtiyacım var. İndi mən yaşadığım ölkəmi dəyişməyi düşünürəm, amma bu o demək deyil ki, mən hər il harasa köçürəm. Bu, belə deyil. Uzun müddət ərzində, yəni 28 yaşına qədər, fasilələrlə də olsa, Bakıda yaşamışam. Mən 20 ildən artıqdır ki, Almaniyadayam və artıq hiss edirəm ki, dəyişikliklərə ehtiyac var. Hər şey ona doğru gedir ki, növbəti gedəcəyim ölkə İspaniya olacaq. Bu, həm də ispaniyalı rəssam ilə Nani Boronatın (Bernardino Boronat Más) birgə layihəsi ilə bağlıdır, burada musiqi və sənət əsərləri üzvi şəkildə yanaşı mövcud olur və vahid yaradıcılıq məkanı yaradır. Məni dünya vətəndaşı adlandırmaq olar, başqa xalqların mədəniyyətini asanlıqla mənimsəyirəm. İspaniya isə ümumiyyətlə gənclik arzularımdan biridir... Buna baxmayaraq, mənim üçün özümü azərbaycanlı kimi hiss etmək, vətənimi ziyarət etmək, burada ifa etmək və xalqımın mədəniyyətinin bir parçası olduğumu bilmək vacibdir. Mən Almaniyaya bir insan və şəxsiyyət kimi inkişafıma, yaxşı ciddi məktəbə, sənət azadlığına görə minnətdaram. Dünya vətəndaşı olsam da, yenə də 100% azərbaycanlıyam. Mən ifaçılıq məktəbimizin daşıyıcısıyam. Bu mənim bazam, təməlimdir.

- Sirr deyil ki, həyatınızda musiqi dərslərini atıb, həyatınızı kökündən dəyişdiyiniz dövrlər də olub.

- İlk dəfə bu, yeniyetməlik dövründə baş verib. Belə ki, adətən, uşaqlıqdan musiqi və ya idmanla, yəni rutin işlərlə məşğul olan uşaqlar bezir və bununla məşğul olmaq istəmirlər. Yeri gəlmişkən, mənim ilk müəllimim anam olub. Buna görə də özümə tez gəldim, xüsusən də valideynlərimlə birlikdə Suriyaya getmək imkanım oldu. Onlar Dəməşq Konservatoriyasında bir neçə il dərs keçmişdilər. Orada mənim Avropaya səfər edən müəllimlərin, məsələn, Jan-Filip Odolinin sinfində təhsil almaq, orkestrlə birlikdə fortepiano konsertlərində ifa etmək və instrumental trionun tərkibində çıxış etmək şansım olub. Yəni o zaman bu, gənc ifaçı üçün çox yaxşı fürsət idi. Daha sonra Bakıya qayıtdım, Bakı Musiqi Akademiyasını bitirdim. O dövrdə neft bumu var idi. Həmin vaxt musiqiçi kimi özümə iş tapa bilmədim, pedaqoq işləmək istəmirdim və konsert vermək üçün bir neçə vacib şərt lazım idi. Bu, sponsorların maliyyələşdirməsi, konsertlərin təşkili, müsabiqələrlə səfərlərlə bağlı məsələlər idi. O vaxta qədər məndə “səhnə qorxusu” yaranmışdı. Bəli, belə olur və tez-tez olur. Buna görə də ingilis dilini bildiyim üçün xarici şirkətdə menecer və referent kimi işə düzəldim. Bu, bir neçə il davam edib. Mən artıq musiqi karyeramla vidalaşmışdım, amma taleyim başqa cür gətirdi. Belə ki, Almaniyaya getmək, musiqi universitetində oxumaq imkanım yarandı. Mən yenidən musiqi ilə məşğul olmağa başladım və 28 yaşımda Münhen Konservatoriyasında (Hochschule für Musik und Theater München) təhsilimi davam etdirdim. Burada gözəl müəllimlər olan Yasuko Matsuda və Vladimir Suxanovun siniflərində təhsil aldım. Daha sonra Nürnberq Musiqi Konservatoriyasına (Hochschule für Musik Nürnberg) daxil oldum və burada Bernard Endresin sinfində təhsil aldım. Bir sözlə, musiqidən uzaqlaşmaq mümkün olmadı.

- Repertuarınız haqqında danışardınız. Bilirəm ki, Azərbaycan bəstəkarlarının musiqisi orada ilk sıralardadır.

- Repertuarımda Azərbaycan bəstəkarlarının çoxlu əsərləri var. Qara Qarayev, Fikrət Əmirov, Cövdət Hacıyev, Tofiq Quliyev, Günay Mirzəyevanı misal göstərə bilərəm. Yeri gəlmişkən, G.Mirzəyeva görkəmli bəstəkarımız Musa Mirzəyevin nəvəsidir. Öz fortepiano repertuarımdan əlavə, bəstəkarlarımızın violonçel üçün yazılmış musiqilərini, yəni atamla birlikdə ifa edirəm. Bu məqamda qeyd etməliyəm ki, Rasim Abdullayev həyatı boyu azərbaycanlı müasir bəstəkarların musiqisini təbliğ edir. Onun bununla bağlı çoxlu sayda səs yazıları var. Səs yazılarından əlavə, onun televiziyada ifalarının videoyazıları da var. Atam bir çox əsərin ilk ifaçısı olub, bəzi bəstəkarlar onun üçün xüsusi olaraq yazıblar. Mənə isə atamla birlikdə Əmirovun, Zülfüqarovun, Rzayevin əsərlərini ifa etmək nəsib olub...

- Maestro Rasim Abdullayevlə birgə konsertlər səhnədə əməkdaşlıq etmək arzusudur, yoxsa violonçel üçün yazılmış musiqiləri ifa etmək imkanının əldə olunmasıdır?

- Violonçel səsinə uşaqlıqdan öyrəşmişəm, onun vurğunuyam. Mən Haydnın, Sent-Sansanın, Çaykovskinin musiqilərinin sədaları altında oyanırdım... Ümumiyyətlə, atam hər zaman mənim kumirim olub və həmişə onun kimi olmağa çalışmışam. Doğrudur, bu yaxınlarda başa düşdüm ki, onun kimi ola bilmərəm (gülür) və yəqin ki, buna ehtiyac da yoxdur. Onların yerini övladları, nəvələr tuta bilməz. Amma mən onunla birlikdə ifa etməkdən hədsiz dərəcədə xoşbəxtəm və fəxr edirəm ki, belə bir musiqiçi ilə eyni səhnəni bölüşürəm. Ən əsası odur ki, o, mənimlə birlikdə ifa etmək istəyir. Ona görə yox ki, mən onun qızıyam... Atam çox diqqətli, tələbkardır və bütün böyük musiqiçilər kimi çox çətin xarakterə malikdir. Buna görə də onun xoşuna gəlmək çox çətindir. Bu istiqamətdə çox çalışdım və nə yaxşı ki belə yaradıcı birliyimiz var. Doğrudur, violonçel üçün çox musiqi yoxdur. Amma bu musiqilər çox möhtəşəmdir. Atamın sayəsində violonçelin mənim qəlbimdə xüsusi yeri var.

- Qızınız Nastya ailə ənənənizi davam etdirərək musiqini seçib. Bu seçim onun istəyi ilə, yoxsa valideyn diktəsi ilə bağlıdır? İndi o, yaradıcılığında hansı inkişaf mərhələsindədir?

- Bu seçimi qızım etməyib. Üstəlik, o, çox kiçik yaşlarında bütün musiqi alətlərində ifa etmək istəyirdi: violonçel, klarnet, nağara. Buna görə də seçimi özüm etdim. Məsələ ondadır ki, mən özüm hər zaman simli alətdə ifa etmək istəyirdim. Amma bu mənada heç nə alınmadı, çünki piano məni seçdi. Lakin həmişə mənə elə gəlirdi ki, simli alətlərin fortepianodan daha çox imkanları var. Nümunə kimi vibratonu göstərək. Ümumiyyətlə, səsin özü daha mükəmməldir. Eynilə nəfəs alətlərində olduğu kimi. Müsbət və mənfi cəhətləri ölçüb-biçdikdən sonra qızım üçün skripka seçdim. Yeri gəlmişkən, Nastyada təkcə mənim deyil, həm də atası, gözəl saksofonçu Stepan Mişula və onun valideynlərinin musiqi genləri var. Beləliklə, o, 4-5 yaşından etibarən vaxtaşırı müqavimət göstərsə də, skripka ilə ciddi məşğul olur. Təbii ki, mənim tərəfimdən bu, diktə idi, demokratiya yox idi. Üstəlik, böyük uğurlar qazanacağına inanaraq, onunla çox ciddi məşğul olmağa başladıq. Əlbəttə ki, bu, gec-tez hər bir uşağı bezdirəcək rutin işdir. Lakin o, artıq 8 yaşında olarkən orkestrlə birlikdə Haydnın konsertini ifa edir, vaxtaşırı müxtəlif festival və müsabiqələrdə iştirak edirdi. Anastasiyanın ilk və yeganə müəllimi gözəl və məşhur musiqiçi, skripkaçı, beynəlxalq müsabiqələr laureatı Kirill Aleksandroviç Trusovdur. Nastya atası saksofonçu Stepan Mişula, dayısı, məşhur skripkaçı Anar İbrahimovla duet ifa etməyi bacarıb, müxtəlif konsert məkanlarında dəfələrlə orkestrlə çıxış edib. Yeri gəlmişkən, qızım 8 yaşında İtaliyanın Fermo şəhərində keçirilən beynəlxalq müsabiqənin laureatı olub, üçüncü mükafatını qazanıb. Bir il sonra, Belçikanın paytaxtı Brüsseldə çox ciddi bir yarışmada birinci yer tutub. Ümumiyyətlə, onun sanballı laureat siyahısı var. İndi Nastyanın 15 yaşı var, o, gənclərdən ibarət iki orkestrdə (A kateqoriyası) ifa edir: Bavariya və Münhen. Mən çox şadam, çünki onun çox zəngin yaradıcılıq həyatı var və qızım daim qastrol səfərlərində olur. O, təkcə Almaniyanın şəhərlərində deyil, həm də xaricdə konsertlər verir.

- Yaxın gələcək üçün planlarınız nədir? İstedadlı ailənizi eyni səhnədə nə vaxt görəcək və ya səs yazılarını nə vaxt dinləyə biləcəyik?

- Təbii ki, belə bir istəyimiz var. Filarmoniyada çıxış etmək istərdik, hətta çıxışların səs yazılarını hazırlamaq ideyası var. Amma hər şey bizim istəyimizdən asılı deyil. Birinci şərt atamın sağlamlığı ilə bağlıdır. Əslində, birgə çıxışlarımızın gələcəyi bundan asılıdır. Əsas məsələ odur ki, onun sağlamlığı buna imkan versin. Mən indiyədək heç vaxt ifa etmədiyim müasir azərbaycanlı və xarici bəstəkarların yaradıcılığını öyrənirəm. Növbəti səfərimdə sololarımı, atamla duetləri, üçümüzün (qızımla birlikdə) ifa etdiyi əsərləri, konsertlərdə ifa etdiyimiz hər şeyi yazdırmağı və üç nəsildən ibarət CD çıxarmağı planlaşdırıram. Doğrudur, bu arzudur və onun həyata keçəcəyinə inanmaq istəyirəm.