TİCARƏTDƏN İNVESTİSİYAYA QƏDƏR

Azərbaycan və Çin sənaye, yüksək texnologiyalara investisiyaların artırılması, birgə müəssisələrin yaradılması və Orta Dəhliz üzərindən logistikanın gücləndirilməsi yolu ilə işgüzar əməkdaşlığı şaxələndirmək niyyətindədir. Azərbaycan İqtisadiyyat Nazirliyinin nümayəndə heyətinin bu yaxınlarda Çinə səfərinin mühüm nəticəsi Çinin İnkişaf və İslahatlar üzrə Dövlət Komitəsi ilə istehsal potensialının inkişafı və investisiya əməkdaşlığına dair çərçivə sazişinin bağlanması, həmçinin Pekində ölkəmizin növbəti Ticarət Evinin açılışı olub.

Ən böyük tərəfdaş

Bakı və Pekin uzun illərdir ki, ikitərəfli dövlətlərarası münasibətləri dostluq, hörmət və qarşılıqlı faydalı əməkdaşlıq əsasında formalaşdırıb. Bu yaxınlarda Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev “China Media Group” media korporasiyasına müsahibəsində qlobal beynəlxalq gündəliyin əsas məsələlərində iki ölkənin mövqelərinin üst-üstə düşdüyünü qeyd edib.

“Bizim mövqelərimiz suverenlik, müstəqillik, ərazi bütövlüyü, digərlərinin daxili işlərinə qarışmamaq məsələlərində üst-üstə düşür. İqtisadi əməkdaşlıq məsələlərində mövqelərimiz üst-üstə düşür. Biz qarşılıqlı ticarətin həcminin artmasını görürük və böyük potensial xüsusilə göz qabağındadır. Biz ölkələrimizi gələcəkdə daha da birləşdirəcək meydana gələn yeni nəqliyyat marşrutlarını görürük”, - Azərbaycan dövlət başçısı vurğulayıb.

Xatırladaq ki, Azərbaycan Cənubi Qafqaz regionunda Çinin ən böyük ticarət tərəfdaşıdır: regional ticarətin 43%-dən çoxu ölkəmizin payına düşür. Təəccüblü deyil ki, ticarət əlaqələrinin uğurlu olduğu 2019-cu ildə ikitərəfli ticarət dövriyyəsi 2,18 milyard dollara çatmışdı. Doğrudur, 1 il sonra bu göstərici ciddi şəkildə aşağı düşsə də, COVID-19 pandemiyasının nəticələri aradan qaldırıldıqdan sonra Azərbaycan-Çin ticarət-iqtisadi əlaqələri qısa zamanda böhrandan əvvəlki səviyyəyə çatıb. Belə ki, 2022-ci ildə ölkələr arasında ticarət dövriyyəsi 2,159 milyard dollar təşkil edib və bu da 2021-ci illə müqayisədə düz 21,3% çoxdur. Ümumilikdə 2021-2022-ci illərdə Çin Azərbaycanın əsas ticarət tərəfdaşları arasında dördüncü yeri tutub.

2023-cü ilin 7 ayı ərzində qarşılıqlı ticarətdə müsbət meyillər nəzərəçarpacaq dərəcədə yaxşılaşıb. Xüsusilə, bu dövr ərzində ticarət dövriyyəsi 1 milyard 619 milyon dolları ötüb. Bu isə ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 41%-dən çox artım deməkdir. Ticarət dövriyyəsində əsas pay hələ də Çin məhsullarının payına düşsə də, hesabat dövründə Azərbaycan ixracının dinamikası 2,21 dəfə artıb. Azərbaycanın Çin bazarına ixracının əsas hissəsini neft koksu, ilkin formalı polietilen, yod, avadanlıq və komponentlər, aviasiya yanacağı, orqanik kimyəvi maddələr, pambıq lifi, dərman bitkiləri, ətirlər, o cümlədən qida sənayesi məhsulları təşkil edib.

Əslində, bu siyahı ixracın şaxələndirilməsinin yüksək səviyyədə olduğunu göstərir. Üstəlik, məhsulların böyük əksəriyyəti iqtisadiyyatın qeyri-neft sektoruna aiddir. Qeyd edək ki, 1,464 milyard əhalisi olan Çinin bazarı dünyanın ən böyük bazarlarından biri hesab olunur. Bu ölkə çox aşağı qiymətlərlə böyük miqyasda məhsul istehsal etmək qabiliyyətinə malikdir. Buna görə də ixracatçılar bu bazarda möhkəmlənmək və irəliləmək üçün çox səy göstərməlidirlər. Azərbaycan bu çətin işin öhdəsindən uğurla gəlib.

Bu məsələdə İqtisadiyyat Nazirliyinin və onun şöbəsi olan İxracın və İnvestisiyaların Təşviqi Agentliyinin (AZPROMO) strategiyası mühüm rol oynayıb. Çində “Made in Azerbaijan” brendi adı altında yerli sənaye və kənd təsərrüfatı məhsullarının təşviqi üçün geniş ticarət və şərab evləri sistemi yaradılıb.

Azərbaycan ticarət evləri Çindao, Çendu və Canciaciye şəhərlərində, onların filialları Şanxay, Harbin, Çzinan və Uhanda, Urumçi və Şanxayda isə şərab evləri fəaliyyət göstərir. Yuxarıda göstərilən strukturların hamısı Azərbaycanın ticarət missiyalarına dəstəkdə, Azərbaycan şirkətlərinin Çin sərgilərində iştirakında, bu ölkədə aparıcı pərakəndə satış şəbəkələrində reklam və tanıtım kampaniyalarının təşkilində və digər məsələlərdə mühüm rol oynayır.  

Bu məqamda qeyd edək ki, Pekində daha bir ticarət evinin istifadəyə verilməsi Azərbaycan nümayəndə heyətinin Çinə səfəri ilə eyni vaxta təsadüf edib.

 “Azərbaycanın Çindəki dördüncü ticarət evi ticarət və mədəni mübadilə üçün dinamik platforma rolunu oynayacaq”, - iqtisadiyyat naziri Mikayıl Cabbarov bildirib.

O, “Made in Azerbaijan” brendinin Çin bazarında tanıdılmasına dəstək verən, yerli məhsulların ixracını genişləndirən, həmçinin əlaqələndirmə funksiyalarını yerinə yetirən Azərbaycanın ticarət nümayəndəliklərinin uğurlu fəaliyyətini xüsusilə vurğulayıb.

Bakının Səmaaltı ölkə ilə fəal ticarət siyasətinə münasibət bildirən Çinin ticarət nazirinin müavini Linq Ci bildirib ki, 2022-ci ilin əvvəlindən Azərbaycan ticarət evləri Çində tanınmış elektron ticarət platforması – “JD.com” üzərində onlayn fəaliyyətə başlayıb.

“Azərbaycanın ticarət nümayəndəliklərinin bu rəqəmsal platformada olması Azərbaycan məhsullarının Çin istehlakçıları arasında təbliğində və daha çox tanınmasında mühüm rol oynayacaq”, - o qeyd edib.

İnvestisiya tərəfi

Çinlə ticarət əlaqələrinin genişləndirilməsi vacibdir. Lakin bu, yeganə məqsəd deyil. İqtisadiyyat Nazirliyinin nümayəndə heyətinin son səfəri zamanı mühüm sənədlər imzalanıb, investisiya və istehsal sahələrində əməkdaşlıq perspektivləri müzakirə edilib. Son onilliklər ərzində iki ölkə bu istiqamətdə ciddi addımlar atıb. Xüsusilə, Azərbaycan Çin iqtisadiyyatına təxminən 1,7 milyard dollar sərmayə qoyub. Çinin Azərbaycana investisiyaları isə 800 milyon dolları ötüb. Azərbaycanda Çin kapitallı 275-ə yaxın şirkət qeydiyyatdan keçib. Çinli podratçılar Azərbaycanda ümumi dəyəri 600 milyon dollardan çox olan müxtəlif layihələrdə iştirak ediblər.

Göründüyü kimi, ölkəmizdə layihələrin həyata keçirilməsinə maraq hələ də qalır. Son illərdə Çinin onlarla şirkəti azad edilmiş ərazilərdə infrastruktur işlərinin aparılması üçün müraciət edib. Onların sırasında Qarabağda “ağıllı şəhər və kənd” proqramlarında fəal iştirak edən dünyaca məşhur “Huawei” şirkəti də var.

Bu gün iki dövlət investisiya komponentini əhəmiyyətli dərəcədə genişləndirməyə çalışır. Buraya qeyri-neft sektorunda müxtəlif birgə istehsal layihələr, bərpa olunan enerji mənbələrinin inkişafı və s. sahələr daxildir.

Pekində Çin Beynəlxalq Ticarət Sərgisi (CIFTIS) çərçivəsində keçirilən “Çində İnvestisiya İli: Xidmət sənayesinin xüsusi təşviqinin genişləndirilməsi konfransı” adlı beynəlxalq tədbirdə ikitərəfli əməkdaşlığın prioritet istiqamətləri müzakirə edilib. Xatırladaq ki, Azərbaycan CIFTIS tədbirlərində artıq beşinci dəfədir ki iştirak edir. Azərbaycan İqtisadiyyat Nazirliyinin nümayəndə heyəti “Invest in Azerbaijan” vahid ölkə stendi ilə tanış olub.

“Azərbaycan iqtisadiyyatının diversifikasiya, innovasiya və transformasiyaya sadiqliyi xarici kapital üçün əlverişli mühit yaradır. Şərqlə Qərbin strateji kəsişməsində yerləşən Azərbaycanın Çin investorlarını cəlb etmək üçün böyük potensialı var”, - Mikayıl Cabbarov forumda qeyd edib.

Bir sözlə, sadalanan imkanlar Çin şirkətləri üçün çox cəlbedicidir. Azərbaycanın Çinin “Bir kəmər, bir yol” təşəbbüsünə qoşulmaq məsələsində fəal mövqeyi infrastrukturun inkişafına, o cümlədən ticarət limanlarının, avtomobil yollarının və hava limanlarının tikintisinə əhəmiyyətli investisiyaların qoyulmasına səbəb olub. Bununla bağlı L.Ci vurğulayıb ki, Trans-Xəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutunun (TBNM) potensialından istifadə edərək, Azərbaycan Çin və Avropa arasında yükdaşımaların həcminin genişləndirilməsinə kömək edir. Eyni zamanda çinli investorlar beynəlxalq dəhlizlərin kəsişməsində yerləşən Ələtdəki Azad İqtisadi Zonanın nəqliyyat-logistika imkanlarından da yararlana bilərlər. Pekində əsas istiqamətlər arasında alternativ enerji, yüksək texnologiyalar, rəqəmsal iqtisadiyyat sahələrində birgə fəaliyyətin perspektivləri, o cümlədən SOCAR ilə enerji sektorunda fəaliyyət göstərən ixtisaslaşmış Çin şirkətləri arasında əməkdaşlıq perspektivləri də qeyd olunub.

Mikayıl Cabbarov ilə Çinin sənaye və informasiya texnologiyaları nazirinin müavini Sin Qobin arasında aparılan danışıqlarda gəmiqayırma, bərpa olunan enerji sektoru və digər sahələrdə birgə layihələrin həyata keçirilməsi potensialından da söz açılıb.

İqtisadiyyat Nazirliyinin nümayəndə heyətinin Çinə səfərinin ciddi uğuru Asiya İnfrastruktur İnvestisiya Bankının prezidenti Cin Liçün ilə danışıqlar olub. Bankın maliyyə dəstəyi ilə ölkəmizdə həyata keçirilən layihələrin perspektivləri müzakirə edilib, birgə fəaliyyətin gələcək istiqamətləri qeyd edilib.

Azərbaycan-Çin əməkdaşlığı üçün imkanlar həmçinin Dördüncü Sənaye İnqilabı (4IR) texnologiyalarının həyata keçirilməsi, iqtisadiyyatın rəqəmsallaşdırılması və digər yüksək texnologiyalı layihələri əhatə edir. Bu baxımdan Pekində aparılan danışıqların ən mühüm nəticəsi Azərbaycan Respublikasının İqtisadiyyat Nazirliyi ilə Çin Xalq Respublikasının Milli İnkişaf və İslahat Komissiyası arasında istehsal gücləri və investisiya əməkdaşlığının gücləndirilməsi haqqında Çərçivə sazişinin imzalanması olub. Bu sənədlə iqtisadiyyatın müxtəlif sahələrində tərəfdaşlıq nəzərdə tutulur. Üstəlik, bu saziş 4IR texnologiyalarının tətbiqi üzrə qabaqcıl təcrübələrin tətbiqinə yönəlib.

Bir sözlə, iki dövlət ticarət əlaqələrində təkcə kəmiyyət deyil, həm də keyfiyyət transformasiyalarına ciddi yanaşır.