İMTİYAZLAR REJİMİNDƏ FORSAJ

Son illər Azərbaycanın Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonlarında aqrar-sənaye zonaları fəal şəkildə inkişaf etdirilir. Burada maliyyə güzəştləri və fiskal imtiyazlar rejimi tətbiq edilib, yüksək ixrac potensialına malik istehsal, xidmət və logistika klasterləri formalaşdırılır. Hazırda bu müəssisələr əsasən Ağdam Sənaye Parkında və “Araz Vadisi İqtisadi Zonası”nda cəmləşib. İqtisadiyyat Nazirliyi yanında İqtisadi Zonaların İnkişafı Agentliyinin (İZİA) məlumatına görə, Ağdam sənaye zonasında bir sıra obyektlərin tikintisi artıq başa çatıb və rezidentlər yaxın vaxtlarda onları istismara verməyi planlaşdırır.

Ağdam üçün iş yerləri

Azərbaycanın qərbində 190 hektar sahədə ən böyük sənaye zonasının - Ağdam Sənaye Parkının formalaşdırılması istiqamətində işlərin başlanılmasından artıq 3 il ötür. Hazırda burada 25 sahibkarlıq subyekti rezident statusuna malikdir, daha 6 şirkət qeyri-rezident kimi qeydiyyatdan keçib və onların investisiyalarının ümumi həcmi 216 milyon manatdan çox qiymətləndirilir. Yəni qeydiyyatda olan rezidentlərin sayına görə Ağdamdakı sənaye parkı Sumqayıt Kimya Sənaye Parkından sonra ikinci yerdədir. İZİA-nın məlumatına əsasən, birincinin rezidentləri artıq layihələrə 35 milyon manatdan çox sərmayə qoyub, 300-ə yaxın daimi iş yeri yaradıblar. Digər müəssisələr də istismara verildiyi üçün iş yerlərinin sayı 2 minə çatdırılacaq. Burada tikinti materialları - borular, metal məmulatları, fasad suvaqları, izolyasiya materialları, divar kağızları, dəmir-beton konstruksiyalar, dam örtükləri istehsalının təşkili nəzərdə tutulub. Havalandırma və yanğın təhlükəsizliyi avadanlıqları, ayaqqabı və tütün fabrikləri, avtomatika və telemexanika istehsalı zavodu və s. qurulacaq.

Maraqlıdır ki, gələcək sənaye klasterinin ərazisində enerji, kommunal xidmətlər, nəqliyyat infrastrukturu, rabitə sistemləri və internet üzrə işlər sürətləndirilib. Bu məqamda qeyd edək ki, Ağdam sənaye zonası avtomobil və dəmir yolu qovşaqlarının yaxınlığında yerləşdiyinə görə müəssisələrdə istehsal olunan malların - xammalın və hazır məhsulların daşınmasını xeyli asanlaşdırır.

Əlverişli biznes mühitinin formalaşdırılması investorları sənaye, emal, xidmət və digər istiqamətlərdə müəssisələrin tikintisini sürətləndirməyə həvəsləndirib. İlkin olaraq bu işlər “Azərbaycan Respublikasının işğaldan azad edilmiş ərazilərinə Böyük Qayıdışa dair I Dövlət Proqramı”nda qarşıya qoyulan məqsədlər ilə sıx əlaqələndirilərək həyata keçirilirdi. Bu proqramla istehsal sektorunun inkişafı dirçələn şəhər və kəndlərin, o cümlədən 42 minə yaxın insanın köçürüləcəyi Ağdam rayonunun gələcək sakinlərinin işlə təmin olunması nəzərdə tutulur.

“Bu il Ağdam Sənaye Parkında divar kağızları, bir neçə növdə ayaqqabılar, dam örtükləri, boru və qutu profilləri, havalandırma, yanğınsöndürmə avadanlıqları və müxtəlif metal məmulatların istehsalı da daxil olmaqla, beşdən çox sənaye müəssisəsinin fəaliyyətə başlaması planlaşdırılır”, - İqtisadiyyat Nazirliyi yanında İqtisadi Zonaların İnkişafı Agentliyinin (İZİA) İdarə Heyətinin sədri Seymur Adıgözəlov bildirib.

İnvestorların cəlb edilməsi prosesinin sürəti aşağı düşməyib. İZİA rəhbərinin sözlərinə görə, Ağdam Sənaye Parkında yeni rezident – “Construction MMC” qeydə alınıb. Belə ki, 2,9 milyon manat investisiya yatırılacaq və 40-a yaxın insanın işlə təmin olunacağı yeni müəssisədə yüksək gərginlikli elektrik enerjisinin ötürülməsi üçün müxtəlif metal elektrik dirəklərin istehsalı nəzərdə tutulur.

Cəbrayıldakıklaster

Azərbaycanın azad edilmiş ərazilərində növbəti ən böyük kapitallaşma Cəbrayıl rayonunda formalaşmaqda olan “Araz Vadisi İqtisadi Zonası” sənaye-logistika klasteridir. İyunun sonunda burada 10 rezident və 2 qeyri-rezident qeydiyyata alınıb. İnvestorların bu sənaye zonasına mərhələli şəkildə 83,4 milyon manatdan çox sərmayə qoyacağı, 700-dən çox iş yerinin yaradılacağı gözlənilir. Bu mərhələdə artıq 14 milyon manatdan artıq investisiya qoyulub. Burada infrastruktur işləri, həmçinin inzibati binanın, yarımstansiyanın, su çəninin tikintisi başa çatdırılır. Yaxın gələcəkdə 20 milyon manat dəyərində logistika mərkəzi inşa olunacaq. Bu mərkəz tikinti materialları və digər məhsulların regional təchizatçısı funksiyalarını həyata keçirmək üçün lazımdır və Laçın, Şuşa, Füzuli, Qubadlı, Zəngilan, Xocavənd və Cəbrayıl rayonlarına xidmət göstərəcək.

Bu ilin sonuna kimi “Araz Vadisi İqtisadi Zonası”nda xüsusi təyinatlı avadanlıq və metal məmulatlarının, müxtəlif növ yapışqan lentlərin və s. istehsalı üzrə bir neçə müəssisənin tikintisinin başa çatdırılması nəzərdə tutulur.

Gələcəkdə Cəbrayıl rayonunun sənaye zonasında fibrobeton və polistirolbeton blokların istehsalı müəssisəsi istifadəyə veriləcək. Digər rezident - “KAMAZ Lizinq Azərbaycan” MMC yük avtomobillərinə və kənd təsərrüfatı texnikasına texniki qulluq və təmir üçün servis aqreqatlarının tədarükünü təşkil edib. Həmçinin İtaliyanın “IVECO Daily” markalı yük avtomobillərinin komponentlərinin yığılmasının, avtomobillər üçün ehtiyat hissələrinin və fərdi komponentlərin istehsalının yaradılması nəzərdə tutulur. Digər maraqlı layihə inkişaf mərhələsindədir. Söhbət dezinfeksiyaedici, maye yuyucu və ağardıcı məhsulların istehsalı zavodundan gedir. Bundan başqa, bir neçə şirkət kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı və emalı (o cümlədən ikinci dərəcəli) imkanlarını araşdırır.

Ən sərfəli güzəştlər

İyunun sonunda Şuşada keçirilən “Sahibkarlar üçün yeni imkanlar: Qarabağı birlikdə quraq” forumunda dövlət qurumları və biznes nümayəndələri dövlət-özəl tərəfdaşlığın aspektlərini və Qarabağ regionunun sənaye klasterlərində fəaliyyət göstərən sahibkarlara güzəştlərin verilməsini ətraflı müzakirə ediblər.

Tədbirdə çıxış edən Azərbaycanın iqtisadiyyat naziri Mikayıl Cabbarov bildirib ki, hazırda azərbaycanlı sahibkarlar üçün bizneslə məşğul olmaq üçün ən yaxşı şərait yaradılır: “İşğaldan azad edilmiş ərazilərdəki sənaye parklarının rezidentləri əhəmiyyətli vergi güzəştləri əldə edəcəklər: onlar qeydiyyata alındıqları andan 10 il müddətinə mənfəət, əmlak və torpaq vergilərindən azaddırlar. Dövlət zəruri infrastrukturun inkişafını, o cümlədən elektrik enerjisi, təbii qaz, içməli və texniki su, həmçinin yüksəksürətli internetlə təmin edilməsini üzərinə götürür”.

İşğaldan azad edilmiş ərazilərdə sahibkarlara xüsusi güzəştlər də verilir: sosial sığorta ödənişlərinə subsidiya verilir, istehsal prosesində istifadə olunan texnika, texnoloji avadanlıq, qurğular, xammal və komponentlərin idxalı ƏDV və gömrük rüsumlarından azad edilir. Üstəlik, digər əlavə güzəştlər də nəzərdə tutulur. Buraya kommunal xidmətlərdən (elektrik, təbii qaz, su təchizatı və kanalizasiya) istifadəyə görə ödənilən məbləğin 20%-i həcmində maliyyə yardımı daxildir. Bu vəsait rayonda qeydiyyatda olan və riskli vergi ödəyiciləri kateqoriyasına daxil olmayan müxtəlif məhsulların istehsalçılarına ödənilir.

Qarabağ regionunun rezidentləri sahibkarların maliyyə vəsaitlərinə çıxış imkanlarını genişləndirmək üçün güzəştli kreditləşmədən, həmçinin dövlət zəmanətlərindən və subsidiyalı kreditlərdən yararlana bilərlər. 5 milyon manata qədər olan kredit məbləğinin 90%-ə qədərinə illik faiz dərəcəsi 15%-ə qədər və 7 ilədək müddətə zəmanət verilir. Hökumət bu kreditlər üzrə illik faiz dərəcəsinin 10 faiz bəndi ilə 36 aya qədər subsidiya verir. Bu mexanizmdən yararlanmaq istəyən sahibkarlar “Elektron hökumət” portalında və İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Sahibkarlığın İnkişafı Fondunun rəsmi internet saytında “Elektron kredit və zəmanət” informasiya sistemi vasitəsilə müraciət edə bilərlər.

Bu ilin sonuna kimi departamentin inkişafı başa çatdıracağı və əlavə maliyyələşdirmə imkanlarının, o cümlədən Sahibkarlığın İnkişafı Fondunun və Azərbaycan İnvestisiya Şirkətinin vəsaitlərindən istifadə edilməsinə təşəbbüs göstərəcəyi gözlənilir. Qarabağda fəaliyyət göstərən sahibkarlıq subyektləri də əlavə güzəştli maliyyələşdirmə mənbələrinə çıxış əldə edəcəklər.

İnsan kapitalının inkişafına, azad edilmiş ərazilərdə işləmək üçün ixtisaslı mütəxəssislərin cəlb olunmasına töhfə verən sosial sahədə üstünlüklər də nəzərdən qaçırılmayıb. Belə ki, burada çalışan vətəndaşlar əlavə məzuniyyət günləri və əməkhaqlarına ödənişlər alacaqlar.

“Made in Karabakh”

Bütün bunlar Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonlarında aqrar-sənaye müəssisələrinin kapitallaşmasının sürətlə artırılmasını təmin etməlidir. Onların fəaliyyəti təkcə daxili deyil, həm də xarici bazar üçün nəzərdə tutulub. Bununla bağlı İxracın və İnvestisiyaların Təşviqi Agentliyinin (AZPROMO) mütəxəssisləri tərəfindən “Made in Karabakh - heart of Azerbaijan” əmtəə nişanının layihəsi hazırlanıb və ondan istifadə qaydaları artıq aidiyyəti strukturlara təqdim olunub. Xüsusi əmtəə nişanı alan ilk şirkətlərin Ağdam Sənaye Parkının rezidentləri olacağı gözlənilir. Bu, işğaldan azad edilmiş ərazilərdə istehsal olunan məhsulların xaricdə populyarlaşdırılması üçün lazımdır. Bu, kommersiya komponentini gücləndirməklə yanaşı, siyasi baxımdan da son dərəcə vacibdir. Çünki bu, yeni coğrafi məhsul brendini birdəfəlik Azərbaycanın adı ilə bağlayacaq. Eyni zamanda, AZPROMO əsas milli brendin – “Made in Azerbaijan”ın təşviqi tempini artırır. Onun çərçivəsində ixracatçı şirkətlər də yaxın vaxtlarda logistika subsidiyaları almağa başlayacaq. Bu təşəbbüsün həyata keçirilməsi ilə bağlı hüquqi bazanın və inzibati proseslərin hazırlanması isə son mərhələdədir.