"MÜNAQIŞƏDƏN ƏN ÇOX ERMƏNİSTAN ZƏRƏR GÖRÜR"

Bu gün Azər­baycan lob­bi­si­nə böyük də­s­tək ve­rən Hik­mət Çə­tin 1992-ci il­də Azər­bayca­na gə­lən ilk Türkiyə xa­rici iş­lər na­zi­ri olub. O za­man 1 il­lik müstə­qil­liyi olan Azər­baycan han­sı və­ziyyət­də idi?

Mən Azər­bayca­nı ikinci və­tə­nim he­sab edi­rəm. Azər­baycan müstə­qil­lik əl­də edən­dən so­nra bu­raya gə­lən Türkiy­ə­nin ilk  xa­rici iş­lər na­zi­ri mən ol­mu­şam. 1992-ci ilin ba­şın­dan bu gü­nə qə­dər yax­şı gündə də, pis gündə də Azər­bayca­nın ya­nın­da ol­mu­şam. Bir­lik­də ağır günlər ya­şa­dıq, Xoca­lı faci­ə­si­ni, Qa­ra­bağ ha­di­sə­si­ni ya­şa­dıq. Mə­nim xa­rici iş­lər na­zi­ri ol­duğum vaxt Azər­baycan­da və­ziyyət çox pis idi. Bütün o il­lər ər­zin­də bur­da baş ve­rən sı­xın­tı­la­rı mən də ya­şa­dım. Azər­baycan ye­nicə müstə­qil ol­muş­du, öl­kə­nin və­ziyyə­ti ürə­ka­çan dey­il­di. Buğda, şə­kər, dər­man yox idi, bir yan­dan da müha­ri­bə ge­dir­di. Azər­bayca­nın tor­paq­la­rı işğ­al al­tın­da idi, am­ma bu iş­lə­rin bir qi­s­mi ge­ri­də qal­di.

- O il­lər­lə müqay­i­sə­də in­di­ki Azər­baycan haq­qın­da nə dey­ər­di­niz?

- Azər­baycan bu gün mu­a­sir bir öl­kə ola­raq, özü də ör­nək bir öl­kə ola­raq  re­g­i­o­nun li­de­ri­nə çe­v­ri­lib və bütün sa­hə­lər­də günbə­gün par­la­ma­q­da­dır. Biz Azər­baycan­la qürur duy­u­ruq. Tut­duğum və­zi­fə­lər­dən ası­lı ol­may­a­raq, Azər­bayca­nın bütün pre­zi­den­t­lə­ri ilə,  Ay­az  Mütəl­li­bov­dan baş­lay­a­raq, Əbülfəz El­çi­bəy, eləcə də böyük döv­lət xa­di­mi  Hey­dər Əliy­ev­lə əmək­daş­lıq et­mi­şəm. Bu gün də bu əmək­daş­lığım İl­ham Əliy­ev­lə da­vam edir.

Hey­dər Əliy­ev çox çə­tin za­man­lar­da Azər­baycan­da rəh­bər­liy­iə baş­la­dı. Azər­baycan bölünürdü və hər kəs bu öl­kə­ni bir tə­rə­fə çə­kir­di, am­ma böyük döv­lət ada­mı Hey­dər Əliy­ev Azər­bay­ca­nın bir­liy­i­ni, bütövlüyünü qo­ruy­ub-sax­la­dı, atəş­kə­si tə­min et­di. Azər­baycan dünya qu­rum­la­rı ilə çox qı­sa za­man­da, müa­sir bir öl­kə ola­raq çox tez bir za­man­da bir­ləş­di.

Əg­ər 22 il əv­vəl gə­lib de­səy­di­lər ki, Azər­baycan BMT-nin Təhlükə­siz­lik Şu­ra­sı­nın üzvü olacaq, o za­man bu­na gü­lər­dik. Am­ma in­di Azər­baycan BMT-nin 5 da­i­mi üzvü xa­ricin­də ilk 9 öl­kə ara­sın­da­dır və dünya­da bir döv­lət ki­mi ta­nı­nır. Əl­bət­tə ki,  cə­nab İl­ham Əliy­e­vin za­ma­nın­da da mo­dernləş­mə çox sürət­lən­di, neft və qaz ener­ji gə­li­ri­nin gə­ləcək nə­sil­lər üçün xərclə­nəcəyi bir öl­kə ol­du. Azər­bayca­nın si-y­a­­sə­ti, iq­ti­sa­diyya­tı yal­nız ener­jiyə bağlı qal­mır. Əg­ər bir gün ener­ji bi­tər­sə be­lə, mən Azər­bayca­nın ye­nə mu­a­sir­ləş­miş bir öl­kə ola­raq öz ay­aq­la­rı üzə­rin­də day­a­na bi­ləcəy­i­nə ina­nı­ram. Onun da tə­məl­lə­ri, ad­dım­la­rı atı­lır.

- 1992-2013-cü il­lər... Bu il­lər­də şa­hi­di ol­duğu­nuz Dağlıq Qa­ra­bağ mü­na­qi­şə­si­nin həl­lin­də han­sı­sa bir irə­li­ləy­iş baş ve­rib?

- Dağlıq Qa­ra­bağ prob­le­mi  təkcə Azər­baycan dey­il, bütün bö­lgə üçün ən vacib mə­sə­lə­dir.  Azər­bayca­nın bu gü­nə qə­dər keç­diyi çə­tin­lik­lə­ri  mən yax­şı bi­li­rəm. Tə­əssüf ki, bir irə­li­ləy­iş yox­dur. Tək se­vin­di­rici tə­rəf bu­dur ki, qan tökülmür,  yə­ni sa­vaş yox­dur. Türkiy­ə­nin də üzv ol­duğu  ATƏT-in Minsk qru­­pu ya­ra­dıl­dı, am­ma bir şey ba­car­ma­dı. Əslində, yenidən düşünmək lazım­dir, Azərbaycanın sadəcə Qarabağı de­yil, ətraf rayonları da işğal altındadır. Qarabağdan və digər rayonlardan bir milyon insan evindən, doğulduğu, yaşa­dığı yerdən uzaqda yaşayır. Torpaqların 20 faizi qanunsuz olaraq işğal altındadır və dünya bunu həlletmə mövzusuna maraq göstərmir. Bundan ən çox da Ermənistan zərər görür. Çünki bu gün Azərbaycan sürətlə irəliləyir. Bu bölgə iqtisadiyyatının 80%-i Azərbaycanın əlin­dədir. Ermənistan çox böyük fürsət­ləri itirdi, bölgənin inkişafı üçün  birlik və güvənlik olduğu zaman sərhədlərin mənası qalmır.

Almaniya və Fransa müharibə etdi, sonra Avropa Birliyini qurdular və sər­hədlərin mənası qalmadı. Bu məsələnin də oraya doğru getməsi lazımdır. Dün­yanın ən önəmli bölgələrindən biridir bu region. Bu günə qədər, dediyim ki­mi, bir irəliləmə yoxdur və ən azından, bir addım atılmalıdır. Hamısı birdən həll olunmaya bilər.

- ATƏT-in Minsk qrupunun təklif etdiyi Madrid prinsiplərində prob­le­min mərhələli  şəkildə həll olunması irəli sürülür. Amma Ermənistan qey­ri-konstruktiv mövqe nümayiş etdirə­rək buna əməl etmir... 

- Mən dünyanın da bu məsələdə vəzifəsini düzgün yerinə yetirmədiyinə əminəm. Bu prosesdə iki ölkənin - ABŞ və Rusiyanın vacib rol oynaya biləcəyinə inanıram. Əlbəttə ki, Tür­ki­yə hər zaman Azərbaycanın yanındadır, amma ABŞ və Rusiya daha çox rol oynayır. ABŞ Ermənistan lobbisindən xilas olmalıdır.

- Bu, mümkündürmü?

- Etmələri lazımdır. Ermənistan lob­­bisinə də başa salınmalıdır ki, burda Ermənistanın faydası var. Erməni lob­bisi həyatını ən yaxşı şəkildə yaşayır və buradan lobbi olaraq mənfəət gö­türür. Amma Ermənistanda yaşayan er­mə­nilərin işsizlik, iqtisadi problemləri var. Sülhün olması onlara sərf etmir. Sülh olarsa onların işi, təsiri azalacaq.