ÖZ GÜCÜMÜZLƏ

"Ba­lıq da­ha də­rin, in­san da­ha yax­şı yer ax­ta­rar". Məhz bu ata­lar söz­lə­ri mühaci­rə­tin fəl­sə­fi-so­si­al sə­bəb­lə­ri­ni da­ha ge­niş for­ma­laş­dı­rır.

BMT-nin iq­ti­sa­di və so­si­al mə­sə­lə­lər üzrə de­par­ta­men­ti­nin he­sa­ba­tı­na əsa­sən, dünya­da mühacir­lə­rin sayı 232 mln. nə­fər və ya Yer əha­li­si­nin 3,2%-ni təş­kil edir. Bu­nun­la ya­na­şı, on­la­rın mi­ni­mum ya­rı­sı - əmək mühacir­lə­ri­dir. Bu gö­s­tə­rici­nin ar­tı­mı əv­vəl­ki sürət­lə da­vam edər­sə, 2050-ci il­də o, 400 mln. nə­fə­rə ça­tacaq.

Dünya Ban­kı­nın mə­lu­mat­la­rı­na gö­rə, 2013-cü il­də mühacir­lər bütün dünya­da 550 mlrd. dol­lar məb­ləğin­də pul köçürmə­lə­ri həy­a­ta ke­çi­rəcək­lər. Ey­ni za­man­da köçürmə­lə­rin böyük his­sə­si in­ki­şaf et­mək­də olan öl­kə­lə­rin  mühacir­lə­ri­nin payı­na düşür - 414 mlrd. dol­lar. 2016-cı ilə qə­dər mühacir­lə­rin köçürmə­lə­ri­nin həcmi isə 700 mlrd. dol­lar, in­ki­şaf et­mək­də olan öl­kə­lə­rin mü­ha­cir­­lə­ri­nin isə - 550 mlrd. dol­la­ra ça­tacaq.

Əla­və ola­raq, pul köçürmə­lə­ri­ni əsas alan öl­kə­lə­rin siy­a­hı­sı iş­çi qüv­və­si­nin əsas tə­darükçülə­ri­nin mən­zə­rə­si­ni aş­kar et­məyə im­kan ve­rir. Be­lə ki, DB-nin mə­lu­mat­la­rı­na əsa­sən, 2013-cü il­də köçürmə­lə­ri əsas qə­bul edən­lər - Hin­di­s­tan (təx­mi­nən, 71 mlrd. dol­lar), Çin (60 mlrd. dol­lar), Fi­lip­pin (26 mlrd. dol­lar), Mek­si­ka (22 mlrd. dol­lar), Ni­g­e­riya (21 mlrd. dol­lar) və Mi­sir­dir (20 mlrd. dol­lar). Di­g­ər yer alan öl­kə­lər isə Pa­ki­s­tan, Ban­q­la­deş, Vyet­­nam və Uk­ray­na­dır.

Hə­lə 10-15 il əv­vəl əmək mü­hacir­lə­ri­nin prob­le­mi Azər­bayca­nı na­­ra­hat et­mir­di, çünki cid­di ola­raq be­lə bir prob­lem mö­vcud dey­il­di də. La­kin sürət­li iq­ti­sa­di ar­tım, iş yer­lə­ri­nin sayı­nın hiss edi­ləcək ar­tı­mı ilə müşay­i­ət olu­nan iri­miqyas­lı in­fra­struk­tur lay­i­hə­lə­ri, Azər­bayca­nı əmək mühacir­lə­ri üçün yağlı ti­kəyə çe­vir­di.  

Bu sa­hə­də mümkün prob­lem­lə­ri və on­la­rın həl­li yol­la­rı­nın zə­ru­ri­liy­i­nə diq­qə­ti Azər­baycan Pre­zi­den­ti İl­ham Əliy­ev 2007-ci il­də Döv­lət Mi­q­ra­siya Xid­mə­ti­ni  ya­ra­da­raq  ar­tır­dı.

Əmək mühacir­lə­ri­nin axı­nı hə­lə xa­rici şir­kət­lə­rin cəlb olun­duğu öl­kə­nin neft-qaz re­sur­sla­rı­nın fə­al şə­kil­də mə­nim­sə­nil­mə­si ilə bağlı göz­lə­ni­lir­di. Am­ma hə­lə o vaxt ay­rıca ya­taq­la­rın is­ti­s­ma­rı üçün müqa­vi­lə­lər im­za­la­nar­kən şərt kə­si­lir­di ki, fə­al ha­si­lat dövründə yer­li kadrla­rın payı 90%-ə çat­ma­lı­dır.

Və ilk il­lər bu gö­s­tə­rici, de­mək olar ki, re­al he­sab edil­mə­sə də, ha­zır­da yer­li kadrla­rın po­ten­si­al sə­viyyə­si çox ar­tıb.

Yer­li kadrla­rın ix­ti­sas­laş­ma­sı­nın ar­tı­rıl­ma­sı sa­hə­sin­də pi­o­ner SOCAR və BP ol­du. Hər bir şir­kət yer­li gənclə­ri işə cəlb et­mək üçün ay­rı­lı­q­­da təh­sil və tə­qaüd pro­qram­la­rı hə­y­a­­ta ke­çi­rir.

La­kin bi­rgə ça­lış­mağın da za­ma­nı ye­tiş­di,  SOCAR və BP noy­a­b­rın 14-də bu məq­səd­lə üç  sə­nəd im­za­la­dı: kadrla­rın mil­li­ləş­di­ril­mə­si mə­sə­lə­lə­ri üzrə əmək­daş­lığa da­ir pro­to­kol; Qo­bu­s­tan re­g­i­o­nal tə­d­ris mər­kə­zin­də təh­sil sa­hə­sin­də əmək­daş­lıq üzrə qar­şı­lıq­lı An­laş­ma Me­mo­ran­du­mu; Ba­kı Ali Neft Mək­tə­bin­də təh­sil sa­hə­sin­də əmək­daş­lığa da­ir qar­şı­lıq­lı An­laş­ma Me­mo­ran­du­mu.

Bu pro­to­kol­lar yer­li kadrla­rın in­ki­şa­fı üzrə bi­rgə işi, on­la­rın Azər­baycan­da lay­i­hə­lə­rin icra edil­mə­si­nə cəlb edil­mə­si, Ba­kı ali neft mək­tə­bi­nin ay­rıca təh­sil pro­qram­la­rı­nın re­al­laş­dı­rıl­ma­sı, eləcə də Sə­ng­ə­çal ter­mi­na­lı­na ya­xın qə­sə­bə­lər­də ya­şay­an 100 nə­fə­rin ix­ti­sas ar­tı­mı üzrə kur­s­lar və tre­nin­q­lə­rə cəlb olun­ma­sı­nı nə­zər­də tu­tur.

Ra­zı­laş­ma­la­rın im­za­lan­ma mə­ra­si­min­də SOCAR pre­zi­den­ti Röv­nəq Ab­dul­lay­ev qeyd edib ki, şir­kət ix­ti­sas­lı kadr ça­tış­maz­lığı ilə üzlə­şir və 2005-ci il­dən on­la­rın ha­zır­lan­ma­sı mə­sə­lə­si­nə xüsu­si diq­qət ayı­rır. "Bu sa­hə­də öl­kə­nin Təh­sil Na­zir­liyi ilə is­la­hat­lar və PTM və tex­ni­kum­la­rın tək­mil­ləş­di­ril­mə­si sa­hə­sin­də əmək­daş­lığı­nı qeyd et­mək is­tər­dim. 2005-ci il­dən dünya­nın 20 uni­ver­si­te­tin­də 300-dən ar­tıq azər­baycan­lı tə­lə­bə təh­sil alıb. On­lar in­di öl­kə­də iş­ləy­ir­lər. 

Bun­dan baş­qa, SOCAR Azər­baycan ali təh­sil ocaq­la­rın­da 1500 tə­lə­bə­nin cəlb olun­duğu tə­qaüd pro­q­ra­mı da həy­a­ta ke­çi­rir. On­lar­dan 150 nə­fər ha­zır­da SOCAR-da iş­ləy­ir. İm­­za­lan­mış müqa­vi­lə­lə­rin əsas məq­sə­di - yer­li pe­şə­kar kadrla­rın in­ki­şa­fı və Azər­baycan­da neft müqa­vi­lə­lə­ri çər­çi­və­sin­də əmək mühacir­lə­ri­nin sayı­nın azal­dıl­ma­sı­dır.

" Neft-qaz lay­i­hə­lə­rin­də əcnə­bi iş­çi qrup­la­rı­nın yer­li kadrlar­la tə­d­ricən əvəz olun­ma­sı mə­sə­lə­si­nin həl­li­nə diq­qət ar­tı­rı­lacaq. Bu isə tə­rəf­daş­lar ara­sın­da im­za­lan­mış ha­si­la­tın bölünmə­si və di­g­ər müqa­vi­lə­lə­rə da­ir ra­zı­laş­ma­lar, bu­nun­la bağlı tə­d­ris pro­ses­lə­ri­nin təş­ki­li, tə­rəf­daş­lar­la əmək­daş­lığın ya­ra­dıl­ma­sı və in­ki­şa­fı, bu sa­hə­lər­də in­for­ma­siya müba­di­lə­si və di­g­ər mə­sə­lə­lər əsa­sın­da baş tu­tacaq", - deyə Ab­dul­lay­ev bil­di­rib.  

O, qeyd edib ki, Azər­baycan­da əmək ba­za­rı­nın hüqu­qi əsas­la­rı­nın qo­run­ma­sı, neft-qaz sek­to­run­da iş­ləy­ən xa­rici şir­kət­lər üçün mi­q­ra­siya qa­nun­ve­rici­liy­i­nə əməl edil­mə­si məcbu­ri ol­ma­lı­dır. Döv­lət Mi­q­ra­siya Xid­mə­ti­nin mi­q­ra­siya mə­sə­lə­lə­ri üzrə rə­i­si İs­mayıl Al­lah­ver­diy­ev ümid edir ki, im­za­lan­mış sə­nəd­lər azər­baycan­lı pe­şə­kar­la­rın trans­mil­li şir­kət­lə­rin neft-qaz əmə­liyyat­la­rın­da da­ha ef­fek­t­li iş­lə­mə­lə­ri üçün im­kan­lar ya­ra­dacaq. 

Mə­ra­sim­dən so­nra BP-nin Azər­baycan, Gürcüstan və Türkiyə üzrə re­g­i­o­nal pre­zi­den­ti Qor­don Bir­re­lin de­diyi ki­mi, bu sə­nəd­lə­rin im­za­lan­ma­sı şir­kə­tin üzə­ri­nə götürdüyü öh­də­lik­lər və BP-nin əmə­liyyat­la­rı­na cəlb olu­nan mil­li kadrlar üzrə uzun­müddət­li stra­te­g­iya çər­çi­və­sin­də hə­y­a­­ta ke­çi­ri­lir.

"Ha­zır­da BP şir­kə­ti­nin bi­la­va­si­tə əmək­daş­la­rı olan Azər­baycan və­tən­daş­la­rı­nın sayı 2 798 nə­fər­dir. Ey­ni za­­man­da şir­kə­tin 84% da­i­mi ix­ti­sas­laş­mış əmək­daş­la­rı­nı yer­li mütə­xəs­sis­lər təş­kil edir", - deyə o, qeyd edib.

Onun söz­lə­ri­nə gö­rə, BP is­tər Azər­baycan­da, is­tər­sə də on­dan kə­nar­da yer­li kadrla­rın cəlb olun­ma­sı üzrə bütün mümkün im­kan­la­rı ge­niş şə­kil­də is­ti­fa­də edir. Bu­nun nə­ticə­sin­də, 2013-cü ilin əv­və­lin­dən şir­kət işə 300 nə­fər Azər­baycan və­tən­da­şı, o cümlə­dən 100 təcrübə­li əmək­daş, 100 tex­nik və 85 gənc mütə­xəs­sis götürüb.

Bun­dan baş­qa, BP şir­kə­ti 2014 -2018-ci il­lər kadrla­rın mil­li­ləş­di­ril­mə­si üzrə be­şil­lik plan ha­zır­layıb. "Bu pla­na uyğun ola­raq 2018-ci ilin so­nu­na qə­dər şir­kə­tin bütün mütə­xəs­sis­lə­ri­nin 90%-ni yer­li kadrlar təş­­kil edəcək. Bu o de­mək­dir ki, bir sı­ra və­zi­fə­lər­də yer­li mütə­xəs­sis­lə­ri xa­rici mütə­xəs­sis­lər əvəz edir. Şir­kə­tin qey­ri-ix­ti­sas­laş­mış iş­çi­lə­ri­nin 100%-ni yer­li sa­kin­lər təş­kil edə­cək", - deyə o, əla­və edib.  

SOCAR da, öz növ­bə­sin­də, mil­li kadrla­rın ha­zır­lan­ma­sı üzrə plan ha­zır­layıb. Pla­na yer­li pe­şə­kar kadrla­rın mə­lu­mat­lar ba­za­sı­nın ya­ra­dıl­ma­sı, tə­d­ris, at­te­s­ta­siya, ix­ti­sas ar­tır­ma və s. da­xil­dir. Bu mühüm cə­hət­lər­dən bi­ri də əmək mühacir­liyi mə­sə­lə­lə­ri­nin həl­li­dir.

Bu­nun­la əla­qə­dar ola­raq, SOCAR va­si­tə­çi­liyi ilə xa­rici və­tən­daş üçün əmək fə­a­liyyə­ti­nə da­ir ica­zə alın­ma­sı pro­se­du­ru­nun sa­də­ləş­di­ril­mə­si nə­zər­də tu­tu­lub.

SOCAR-ın in­ve­s­ti­siy­a­la­rın ida­rə olun­ma­sı üzrə rə­is müa­vi­ni Tey­mur Mah­mu­do­vun kadrla­rın mil­li­ləş­di­ril­mə­si üzrə pla­nın tə­q­di­ma­tı za­ma­nı mə­lu­mat ver­diyi ki­mi, şir­kət kadrlar üzrə mə­lu­mat­lar ba­za­sı­nı neft-qaz sa­hə­si üzrə ya­ra­dıb. "Biz bu mə­lu­mat­­lar ba­za­sı­nı ge­niş­lən­dir­mək və tə­rəf­daş­la­rı­mı­zın bu ba­zaya gi­ri­şi­ni tə­min et­mək niyyə­tin­dəy­ik ", - deyə T. Mah­mu­dov bil­di­rib.

Mə­sə­lən, xa­rici şir­kə­tə müəyyən ix­ti­sas­lı iş­çi la­zım­dır və o, hə­min iş­çi­ni yer­li ba­zar­da ta­pa bil­mir. Bu cür hal­lar­da şir­kət tə­ləb­lə­rin­dən iba­rət siy­a­hı ilə SOCAR-a müraci­ət edir.

"Biz ve­ri­lən tə­ləb­lə­rin uyğun­luğu­nu ba­za­mız üzrə yox­lay­acağıq, tə­ləb­lə­rə ca­vab ve­rən na­mi­zəd­lər ol­duğu tə­q­dir­də, on­la­rı xa­rici şir­kə­tə tə­q­dim edəcəy­ik. Azər­baycan­da be­lə kadr ta­pıl­maz­sa, Döv­lət Mi­q­ra­siya Xid­mə­ti­nə (DMX) xa­rici və­tən­da­şa əmək fə­a­liyyə­ti üçün ica­zə ver­mə­si üçün tö­v­siyə edəcəy­ik. Bütün sə­nəd dö­v­riyyə­si elek­tron əsa­s­da apa­rı­la­caq. Bu ümu­mi si­s­te­mə DMX də 2014-cü il­də qo­şacağıq ", - deyə    T. Mah­mu­dov bil­di­rib. O, qeyd edib ki, SOCAR-ın tö­v­siy­ə­si ica­zə al­ma pro­se­si­ni xey­li də­rəcə­də sa­də­ləş­di­rəcək.

Ey­ni za­man­da SOCAR xa­rici şir­kət­lə­rin ay­rıca iş­çi­lə­ri­nin ser­ti­fi­ka­siy­a­sı üçün öz tə­d­ris mər­kəz­lə­ri­nin xid­mət­lə­ri­ni də fə­al şə­kil­də tə­q­dim edir. "Bütün bu mər­kəz­lər bey­nəl­xalq təş­ki­lat­la­rın at­te­s­ta­siy­a­sı­nı ke­çib­lər. Bu vax­ta qə­dər şir­kət­lər ix­ti­sas­lı iş­çi­lə­rin cəlb olun­ma­sı zə­ru­ri olan hal­lar­da, on­la­rı at­te­s­ta­siya ke­ç­mək üçün xa­ricə gön­dər­mə­li və ya xa­rici mütə­xəs­sis­lə­ri cəlb et­mə­li olur­du­lar. İn­di isə SOCAR-ın tə­d­ris mər­kə­zi, de­mək olar ki, is­tə­ni­lən pe­şə üzrə iş­çi­lə­rin ser­ti­fi­kat­laş­dı­rıl­ma­sı­nı ke­çir­məyə ha­zır­dır.  Hət­ta ha­zır­da bu və ya di­g­ər pe­şə ix­ti­sas­laş­dır­mağa im­kan­la­rı­mız yox­dur­sa, biz bey­nəl­xalq mər­kəz­lər­də ak­kre­di­ta­siy­a­dan ke­çə bi­lər və ser­ti­fi­ka­siy­a­nı bu­ra­da ke­çi­rə bi­lə­rik", - deyə SOCAR-ın nümay­ən­də­si bil­di­rib.

Ey­ni za­man­da o, qeyd edib ki, ha­zır­da yer­li kadrla­rın müddə­ti bir ilə qə­dər olan qı­samüddət­li lay­i­hə­lə­rə cəlb olun­ma­sın­da prob­lem­lər müşa­hi­də olu­nur. "Bu sa­hə­də biz ma­­a­ri­f­lən­dir­mə iş­lə­ri apar­maq niyyə­tin­dəy­ik. Hə­m­çi­nin tə­rəf­daş­la­rı­mız ilə bu cür kadrla­rın ha­zır­lan­ma­sı üçün iş­ləy­əcəy­ik",- deyə o, bil­di­rib. 

Hö­ku­mə­tin iş yer­lə­ri­nin ya­ra­dıl­ma­sı üzrə bi­rgə uğur­lu səy­lər­lə bu plan­la­rın həy­a­ta ke­çi­ril­mə­si, per­s­pek­tiv­li yer­li gənclə­ri Azər­baycan­da yüksək ma­aş­lı iş­lə­rə cəlb olun­ma­sı­na im­kan ve­rəcək. Tə­bii ki, bu, əha­li­nin ümu­mi təh­sil sə­viyyə­si­nin ar­t­ma­sı­na və öl­kə­də yox­sul­luq və iş­siz­liy­in azal­dıl­ma­sın­da öz ək­si­ni ta­pa­caq. De­mə­li, Pre­zi­dent İl­ham Əliy­e­vin neft ka­pi­ta­lı­nın in­san ka­pi­ta­lı­na çe­v­ril­mə­si ha­q­da irə­li sürdüyü şüar - bu gün re­al­lığa çe­v­ri­lir.