LAZIMSIZ ƏŞYALAR AKADEMİYASI

Adi şə­hər mən­zə­rə­si - göy­də­lən­lər və ya­şayış mən­tə­qə­lə­ri­nin dəy­iş­məz görüntüsü - bir çox hal­lar­da ağzı­na­dək do­lub-da­şan zi­bil qu­tu­la­rı... On­la­rın va­si­tə­si­lə ək­sər sa­kin­lə­rin yal­nız han­sı mağa­za­lar­dan mal al­dıq­la­rı­nı dey­il, həy­at tər­z­lə­ri­ni də müəyyən­ləş­dir­mək olur. Bir çox hal­lar­da, xüsu­si­lə köh­nə ev­lə­rin qar­şı­sın­da­kı zi­bil qu­tu­la­rın­da, üst-üstə yığı­lıb-qal­mış köh­nə mal­lar­la do­lu bağla­ma­la­ra, köh­nəl­miş ki­tab­lar yığı­nı­na və in­sa­nı is­tər-is­tə­məz kə­dər­lən­di­rən köh­nə, vax­ti­lə se­vi­lən, in­di isə atı­lan oy­uncaq­la­ra rast gə­li­nir. Hə­lə dünən han­sı­sa uşağın ən se­vim­li do­stu olan, onun bütün sir­lə­ri­ni, xəl­və­ti iş­lə­ri­ni "bi­lən" kuk­la və ya oy­uncaq ma­şın in­di ömrünü zi­bil qu­tu­sun­da da­vam et­di­rir. Am­ma za­man ke­çir, uşaq­lar böyüyür və yaş­la­rı art­dıqca on­lar sa­də­lövhlüklə­ri­ni, dünyaya açıq­lığı­nı bir qə­dər iti­rir­lər. Ən yax­şı hal­da on­lar oy­uncaq­la­rı­nı "ir­sən" ki­çik qar­daş və bacı­la­rı­na ötürür, ək­sər hal­lar­da isə "do­st­lar"ı ya şka­f­lar­da toz ba­sır, ya da zi­bil­liyə atı­lır. Ey­ni söz­lə­ri köh­nə gey­im­lə­rə, ki­tab­la­ra, mə­i­şət əşya­la­rı­na da aid et­mək olar. Zi­bil­lik­lər­də tez-tez bu əş­ya­la­rı is­ti­fa­dəyə ki­fay­ət qə­dər ya­rar­lı hal­da tap­maq mümkündür. On­la­rın ara­sın­da iş­lək me­xa­nizmlə­rə, mə­i­şət ci­haz­la­rı­na da rast gə­li­nir.

Köh­nəyə qayı­dış  

Da­hi Le­o­nar­do da Vin­çi dey­ir­di ki, bir əşya il ər­zin­də is­tifadə­siz qa­lıb­sa, onu at­mağın vax­tı­dır. Ya­pon­la­rın ənə­nə­si­nə gö­rə isə Ye­ni ilin gə­li­şi ilə ev­də­ki köh­nə əşya­la­rı atır­lar. Guya on­lar müsbət ener­ji­nin qar­şı­sı­nı alır.

Bi­zim aclığın hökm sürdüyü müha­ri­bə­so­n­ra­sı il­lə­ri ya­şa­mış nə­nə­lə­ri­miz və ba­ba­la­rı­mız, to­tal de­fi­sit dövründə ya­şa­mış va­li­deyn­lə­ri­miz bi­zi qə­na­ətcil­liyə öy­rə­dib­lər. Oy­uncaq­lar da­ha ki­çik­lə­rə ötürülür, köh­nə gey­im­lər ti­ki­lə­rək ye­ni gör­kə­mə sa­lı­nır, sın­mış mə­i­şət ci­haz­la­rı tə­miz­lə­nir və bər­pa edi­lir­di. Bu cür ya­naş­ma yal­nız iq­ti­sa­di ba­xım­dan və ele­men­tar ola­raq, us­ta­nın işi­nə hör­mət nöq­teyi-nə­zə­rin­dən qiy­mət­li dey­il. Bu, eko­lo­ji ba­xım­dan da da­ha yax­şı hal­dır. Çünki is­teh­lak ar­tığı, həm də, mə­i­şət tul­lan­tı­la­rı­nın çox­luğu de­mək­dir. Am­ma in­di­ki bol­­luq şə­ra­i­tin­də köh­nə əşya­la­ra eh­tiy­ac qal­mır. Çünki in­di xa­rab ol­muş əşya­la­rın əvə­zi­nə hər zöv­qə və ci­bə uyğun ye­ni mal tap­maq müm­kündür.

Bəs köh­nə əşya­lar­dan, oy­uncaq­lar­dan və mə­i­şət əşya­la­rın­dan fər­q­li for­ma­da is­ti­fa­də et­mək müm­kündürsə, on­lar­dan bu cür qey­ri-ras­io­nal for­ma­da qur­tul­maq la­zım­dır­mı? "Ta­ley­in ümi­di­nə atıl­mış" əşya­la­rı han­sı gə­ləcək göz­ləy­ir?

İş­lən­miş əşya­lar ba­za­rı  

Müha­ri­bə, de­fi­sit, böh­ran il­lə­rin­də in­san­lar qa­zanc əl­də et­mək üçün əl­lə­rin­də olan qiy­mət­li əşya­la­rı sa­tır­dı­lar. Bə­zən bu, hə­qi­qə­tən qiy­mət­li, an­ti­kvar əşya­lar, zə­rg­ər­lik mə­­mu­lat­la­rı, bə­zən han­sı­sa də­b­də­bə­li büllur, ser­vislər, gey­im­lər olur­du. İn­di­nin özündə də bütün dünya­da iri şə­hər­lər­də iş­lən­miş əşya ba­zar­la­rı var. Ora­da tica­rət apa­ran şəx­s­­lə­rin məq­sə­di heç də hər za­man çö­rək­pu­lu əl­də et­mək ol­mur. Be­lə mə­kan­lar­da baca­rıq­lı in­san­lar tə­sər­rüfat­da la­zım olan əşya­la­rı sər­fə­li qiy­mə­tə ta­pa­raq əl­də edir, so­vet is­teh­sa­lı olan məh­sul­la­rın hə­və­s­kar­la­rı isə SSRİ dövrünə aid nə de­sən ta­pır­lar. Mən­ti­qi ola­raq, post­so­vet öl­kə­lə­rin­də­ki bu cür ba­zar­lar tu­rist­lər ara­sın­da böyük po­pulyar­lığa ma­lik­dir. Pro­le­tar sə­nay­e­si­nə aid kə­lə-kötür məh­sul­lar isə bu­ra­da əsl ya­digar ki­mi qiy­mət­li­dir. Tə­bii ki, ma­­lın ya­şı nə qə­dər çox­dur­sa, qiy­mə­ti də o qə­dər yüksək­dir. Böyük Və­tən müha­ri­bə­si dövrünə aid mal­lar xüsu­si­lə po­pulyar­dır. Qə­dim fo­to­tex­ni­ka, ni­şan­lar, sik­kə­lər is­tə­ni­lən kol­lek­siy­a­çı­nın cid­di ma­raq gö­s­­tər­diyi əşya­lar­dır. Qə­dim örtüklər­lə bütöv bir nəs­lin ta­ri­xi­ni iz­lə­mək olur; kön­hə və bə­zən, hət­ta, sı­nıq qab-qacaq hə­və­s­kar­la­rın nə­zə­rin­də çox dəy­ər­li­dir; gümüş stə­ka­nal­tı; vax­ti­lə qo­naq ot­aq­la­rı­nın əvə­ze­dil­məz bə­zəyi ol­muş çi­ni fi­qur­lar; nə­nə­lə­ri­miz­dən qal­mış kru­je­va sal­fet­lər; vax­ti­lə de­fi­sit sayı­lan al­man oy­un­caq­la­rı; dost so­si­a­list düşə­rg­ə­nin is­teh­sa­lı olan re­zin kuk­la­lar, se­vim­li plüş ayı ba­la­la­rı, ka­ley­de­s­kop­lar, dur­bin­lər... Bir söz­lə, nəs­lin ta­ri­xi­ni iz­lə­məyi mümkün edən hər şey...

Bu gür ba­zar Ba­kı­da da var. Çox­la­rı bun­dan xə­bər­siz­dir. O, Sa­bun­çu stan­siy­a­sın­da yer­lə­şir. So­vet İt­ti­fa­qı­nı xa­tır­la­maq is­təy­ən pay­tax­tın qo­naq­la­rı da, Ba­kı sa­kin­lə­ri də bu ən­tiq ba­za­rı­na baş çə­kə bi­lər­lər. Bu­ra­da müna­sib qiy­mə­tə nə­in­ki qə­di­mi, me­lo­man­la­rın ürəy­incə olan pla­s­tin­ka­lar, ori­ji­nal hə­diyyə­lər və su­ve­nir­lər, həm də mə­i­şət­də is­ti­fa­də üçün ya­rar­lı olan əşya­lar da tap­maq mümkündür. Sa­tıcı­lar­dan bi­ri - Vitya dayı so­vet dö­nə­mi­nə aid su­ve­nir­lər sa­tır. Onun əsas müştə­ri­lə­ri şə­hə­rin mər­kə­zi his­sə­lə­rin­də su­ve­nir sa­tan şəx­slər­dir. On­lar Sa­bun­çu­dan ma­lı ucuz qiy­mə­tə alır, onu bir qə­dər ba­ha qiy­mə­tə xa­rici tu­rist­lə­rə sa­tır­lar.

Kol­lek­siya əşya­la­rı sa­tan di­g­ər sa­tıcı Ma­hir ba­zar günlə­rin­də 20-30 ma­nat qa­zan­dığı­nı dey­ir. O, di­a­filmlər­lə bir­lik­də di­a­p­roy­ek­tor­lar, pa­te­fon­lar və s. sa­tır.

Yə­qin ki, çox­mər­tə­bə­li bi­na­la­rın gi­ri­şin­də bir ço­xu­nuz qə­dim sik­kə, me­dal, sa­mo­var və so­vet dövrünə aid di­g­ər əşya­la­rın alı­şı­na da­ir vu­rul­muş elan­la­rı görmüsünüz. Bir çox ev­də bu cür əşya­la­ra rast gə­li­mək mümkündür. Odur ki, bu, si­zin ar­tıq la­zım­sız say­dığı­nız bir çox əşya­dan xi­las ol­ma­nız üçün ən yax­şı yol­dur.

So­si­al şə­bə­kə­lər  

Müxtə­lif möv­zu­la­ra aid böl­mə­lə­ri olan so­si­al şə­bə­kə­lə­rin pey­da ol­ma­sı həm in­san­lar ara­sın­da di­a­lo­qu, həm də la­zı­mi in­for­ma­siya ax­ta­rı­şı­nı xey­li sa­də­ləş­di­rib. İn­di ən­tiq hə­və­s­kar­la­rı ev­dən çıx­ma­dan da bir-bi­ri  ilə tə­mas qur­maq və "la­zım­sız şey­lər"i dəy­i­şə bi­lir­lir. Ma­raq­lı­dır ki, ha­zır­da qə­dim oy­uncaq­la­rın hə­və­s­kar­la­rı da ki­fay­ət qə­dər çox­dur. Bu­ra­da söh­bət yal­nız kol­lek­siy­a­çı­lar­dan dey­il, həm də ge­ri qayıt­may­acaq uşaq­lığın hə­s­rə­ti­ni çə­kən in­san­lar­dan, ya­xud sa­dəcə öv­lad­la­rı­na öz uşaq­lığı­nın se­vinci­ni ya­şat­maq is­təy­ən­lər­dən də ge­dir. On­lar cüzi məb­ləğ ödə­mək­lə si­zin üçün cid­di bir dəy­ə­ri ol­may­an, am­ma kim­lər üçünsə fər­q­li önəm da­şıy­an əşya­la­rı, oy­uncaq­la­rı əl­də et­məyə ha­zır­dır­lar.

Uşaq əşya­la­rı­nın pul­suz ve­ril­mə­si və müba­di­lə­si pro­se­si də po­pulyar­dır: öv­lad­la­rı böyümüş ana­lar eh­tiy­acı olan di­g­ər kör­pə­lə­ri az iş­lən­miş çox­lu say­da oy­uncaq­la, di­- g­ər əşya­lar­la tə­min edə bi­lər. "Da­im fo­rum­lar­day­am", - deyə gənc ana Sol­maz Mövsümo­va da­nı­şır: "Uşaq­lar sürət­lə böyüyür və on­lar da­im nə­sə tə­ləb edir. Fo­rum­lar­da ucuz qiy­mə­tə qar­de­ro­bu dol­du­ra bi­li­rəm".

Son za­man­lar özünə­məx­sus fleş­mob­lar da də­bə min­mək­də­dir: in­san­lar öz­lə­ri­nə la­zım ol­may­an mal­la­rı­nın şək­li­ni İn­ter­ne­tə yer­ləş­di­rir. Ar­zu­lay­an şəx­slər on­la­rı ya pul­suz, ya da ucuz qiy­mə­tə əl­də edə bi­lir­lər. Ar­tıq qeyd edil­diyi ki­mi, ha­zırkı bol­luq şə­ra­i­tin­də gey­im və ya oy­uncaq­lar çox köh­nəl­mir və on­lar­dan kim­lə­rin­sə is­ti­fa­də­si mümkün olur. Oxun­muş ki­tab­la­rın müba­di­lə­si ar­tıq çox­dan İn­ter­ne­tin xoş ənə­nə­si­nə çe­v­ri­lib: hər hal­da, ki­ta­bın oxu­maq is­təy­ə­nə və ya ki­tab­xa­naya ve­ril­mə­si onu gü­nə­ba­xan tu­mu sa­tan­la­rın necə cır­ma­sı­nı gör­mək­dən da­ha xoş­dur.

So­si­al şə­bə­kə­lər­də fə­al ol­may­an­lar, ora­dan in­for­ma­siya əl­də edə bil­məy­ən­lər köh­nə və la­zım­sız əşya­la­rı­nı mə­scid­lə­rə, kil­sə­lə­rə də ve­rir­lər. "Mən köh­nə gey­im­lə­ri hə­mi­şə kil­səyə apa­rı­ram", - deyə Ba­kı sa­ki­ni Na­dej­da Ko­les­ni­ko­va bil­di­rir: "Ke­şiş və kil­sə qul­luq­çu­la­rı kil­sə­də­ki din­dar­lar­dan han­sı­la­rın da­ha yox­sul ol­duğu­nu bi­lir və pal­tar­la­rı on­la­ra pay­layır­lar".

Xey­riyyə­çi­lik  

Cə­miyyət­də ye­tim­lə­rin, ev­siz­lə­rin və di­g­ər az­tə­mi­nat­lı tə­bə­qə­lə­rin vəzyyə­ti­nə bi­g­a­nə ol­may­an şəx­slər hər za­man var. Bu in­san­lar qeyd olu­nan tə­bə­qə­dən olan­la­rın həy­a­tın­da fə­al iş­ti­rak edir, on­la­ra bacar­dıq­la­rı yar­dı­mı gö­s­tə­rir­lər. Ye­tim­lər, uşaq ev­lə­ri­nin sa­kin­lə­ri, qoca­lar ev­lə­rin­də ya­şay­an­lar çox tez-tez gey­i­mə, oy­uncaq­la­ra, həy­at üçün vacib olan əşya­la­ra cid­di eh­tiy­ac duy­ur­lar. Bu üzdən çox vaxt könüllü fə­al­lar bu cür so­si­al cə­hət­dən müda­fi­ə­siz in­san­la­rı la­zı­mi əşya­lar­la tə­min et­mək mis­siy­a­sı­nı öz üzə­ri­lə­ri­nə gö­tü­rürlər. Uşaq­lar üçün oy­un­lar, pal­tar və oy­uncaq­lar, köh­nə ki­tab və dər­slik­lər la­zım olur. Pər­vi­nə Qu­liy­e­va pul və­sa­i­ti­nin, la­zı­mi əşya­la­rın top­lan­ma­sı ilə mə­şğ­ul olan www.umid.az por­ta­lı­nın fə­al­la­rın­dan­dır. O dey­ir: "İn­ter­net­də çox tez-tez eh­tiy­ac içə­ri­sin­də olan hər han­sı ai­ləyə yar­dım edil­mə­si­nə ça­ğı­rış yer­ləş­di­ri­rik. Be­lə şəx­slər ha­q­­da mə­lu­mat­la­rı ən müxtə­lif yol­lar­la əl­də edi­rik: ya ki­min­sə tən­ha qa­rı qon­şu­su olur, kim­sə uşaq evin­də olur və ora­da­kı uşaq­la­rın nəyə eh­ti­y­ac duy­duq­la­rı­nı bi­lir və sa­ir".

Hə­lə də ki­min­sə işi­nə yaraya bi­lə­cək əşya­la­rı­nı­zı at­mayın. Bəl­kə də si­zin çox­dan is­ti­fa­də et­mə­diy­i­niz köh­nə, sürtülmüş ədyal şax­ta­lı ge­cə­­lər­də bir ev­si­zin isin­mə­si­nə kö­mək edəcək, la­zım­sız, bir gözü ol­may­an oy­uncaq dov­şa­nı­nız han­sı­sa uşaq üçün ən yax­şı hə­diyyəyə çe­v­ri­ləcək. Növ­bə­ti də­fə la­zım­sız əş­ya­­nı zi­bil qu­tu­su­na at­mağa ge­dər­kən bu ha­q­da düşünün.