SİSTEM YAXINLAŞMASI

Böh­ran və böh­ran­dan­so­n­­ra­kı müddət­də­ki şər­t­lər­də ma­liyyə ba­za­rı iş­ti­rak­çı­la­rı və on­la­rın müştə­ri ba­za­la­rı ara­sın­da qar­şı­lıq­lı eti­ma­dın zə­i­f­lə­mə­si baş ve­rir. Nə­ticə­də, ma­liyyə-bank si­s­te­mi­nin əmək­daş­lığı­nın də­rin­ləş­di­ril­mə­si­nin zə­ru­ri­liyi ya­ra­nır. Bu­nun­la bağlı ola­raq müxtə­lif öl­kə­lə­rin bank nümay­ən­də­lə­ri­nin vax­ta­şı­rı görüşlə­ri son də­rəcə önəm­li əhə­miyyə­tə  ma­lik­dir. Bu günlər­də Ba­kı­da ke­çi­ri­lən MDB-nin Ma­liyyə-Bank Şu­ra­sı tə­rə­fin­dən Azər­baycan Bey­nəl­xalq Ban­kı və MDB-nin İcra­iyyə Ko­mi­tə­si­nin də­s­təyi ilə MDB öl­kə­lə­ri­nin VI Ba­kı Bey­nəl­xalq Bank Kon­fran­sı za­ma­nı bu amil­lər növ­bə­ti də­fə sübut olun­du. De­mək la­zım­dır ki, təd­bir Azər­baycan Mər­kə­zi Ban­kı­nın yer­li ban­k­la­rın ka­pi­tal­laş­ma üzrə tə­ləb­lə­ri  50 mln ma­na­ta çat­dı­rıl­ma­sı­na da­ir möh­lə­tin ve­ril­mə­si ha­q­da qə­ra­rın elan olun­ma­sı və bu­nun ar­dın­dan bank icti­ma­iyyə­ti tə­rə­fin­dən fə­al şə­kil­də müza­ki­rə edil­mə­si müddə­tin­də baş ver­di. Azər­bayca­nın bank sek­to­run­da bu və­ziyyət, hə­m­çi­nin yu­xa­rı­da qeyd olu­nan fo­rum­da da müza­ki­rə ob­yek­ti olub.

"R+"a  müsa­hi­bə­sin­də MDB Ma­liyyə-Bank Şu­ra­sı­nın Ko­or­di­na­siya Şu­ra­sı­nın sə­d­ri Ana­to­li Ka­za­kov bu mə­sə­lə, eləcə də bank icti­ma­iyyə­ti üçün mühüm olan mə­qam­lar­la bağlı fi­kir­lə­ri­ni oxucu­la­rı­mız­la bölüşüb.

- Siz Azər­baycan­da bank sek­to­ru­nun və­ziyyə­ti­ni necə qiy­mət­lən­di­rir­si­niz, AMB-nin ban­k­la­rın ka­pi­tal­laş­ma üzrə mey­ar­la­rı ye­ri­nə ye­tir­mə müddə­ti­nin ar­tı­rıl­ma­sı­na da­ir qə­ra­rı nöq­teyi-nə­zə­rin­dən, ba­za­rın in­ki­şa­fı­na da­ir pro­q­noz­lar necə­dir?

- Azər­bayca­nın bank sek­to­ru son də­rəcə in­ki­şaf edib və MDB öl­kə­lə­ri ara­sın­da ən sa­bit sa­hə­lər­dən bi­ri­dir. Bu­nu böh­ran da ki­fa- y­ət qə­dər açıq gö­s­tər­di. La­kin ey­ni za­man­da bank si­s­te­mi çox sürət­lə in­ki­şaf edir, öz ak­tiv­lə­ri­ni ge­niş­lən­di­rir, tə­bii ki, ri­s­k­lər də ar­tır. Ona gö­rə də biz qa­nun­ve­rici­lik nöq­teyi-nə­zə­rin­dən də, si­s­te­min uni­­­fi­ka­siya olun­ma­sı­na ça­lı­şı­rıq. Dey­ək ki, Azər­bayca­nın da, Ru­siy­a­­nın da bank si­s­te­min­də prob­lem­li kre­dit­lə­rin payı­nın yüksək ol­ma­sı müşa­hi­də olu­nur. Di­g­ər tə­rəf­dən, yax­şı borc alan­lar uğrun­da böyük müba­ri­zə ge­dir. Bu­nu Uk­ray­na­da da müşa­hi­də et­mək olar.

Mər­kə­zi Ban­kın mi­ni­mum tə­lə­bi­nə gəl­dik­də isə qeyd et­mək is­tər­dim ki, təy­in olun­muş plan­ka yüksək­dir. Mə­sə­lən, Ru­siy­a­da hədd 6 mln dol­lar təy­in olu­nub və biz bu mə­sə­lə­lə­rə yum­şaq da­v­ra­nı­rıq. Biz bu cür kə­s­kin "bal­ta­la­mı­rıq", çünki bu tap­şı­rığın öh­də­sin­dən gəl­mək ban­k­lar üçün çox çə­tin­dir.

Mə­nim pro­qnoz­la­rı­ma gö­rə, Azər­baycan­da az da ol­sa, ban­k­la­rın sayı ye­nə də aza­lacaq. Nor­ma­ti­vi ye­­ri­nə ye­ti­rə bil­məy­ən ban­k­la­rın bir his­sə­si sa­tı­lacaq: görünür, xa­rici ka­pi­tal da­xil olacaq - Qər­bi və ya MDB. Mə­sə­lən, Ru­siya Kənd Tə­sərrüfa­tı Ban­kı ("Ros­sel­xoz­bank") bu və­ziyyət­dən is­ti­fa­də edə bi­lər­di.

La­kin ümu­mi­lik­də qeyd edim ki, Azər­baycan Mər­kə­zi Ban­kı­nın nə­za­rət fə­a­liyyə­ti­ni ol­duqca yük­sək ef­fek­t­li qiy­mət­lən­di­ri­rəm. Bu­nu Azər­baycan Bey­nəl­xalq Ban­kı ki­mi ban­k­la­rın na­iliyyət­lə­ri əsa­sın­da da müşa­hi­də et­mək olar.

- Siz MDB mə­ka­nın­da ödə­niş si­s­te­mi­nin ya­ra­dıl­ma­sı­na da­ir ma­raq­lı fi­kir ifa­də et­di­niz. Bu si­s­­te­min ya­ra­dıl­ma­sı han­sı məq­səd güdür?

- MDB mə­ka­nın­da "Ma­s­ter Card"a bən­zər bi­zə məx­sus ödə­niş si­s­te­mi la­zım­dır. La­kin hə­lə­lik be­lə bir si­s­te­min ya­ra­dıl­ma­sı­na na­il ol­maq ol­mur. Çünki bu ba­zar­da oy­un­­çu­lar, hə­qi­qə­tən, çox cid­di­dir­lər. Böh­ran­dan çıx­saq da, du­rğ­un­luq pro­­se­si hə­lə də da­vam edir. Özü­müzün da­xi­li MDB ba­za­rı­na gir­mə­liy­ik, biz­də olan in­te­q­ra­siya üs­tünlüklə­rin­dən is­ti­fa­də et­mə­liy­ik: qar­şı­lıq­lı ta­mam­lan­ma, şə­bə­kə­ləş­mə və iq­ti­sa­diyya­tı­mı­zın qar­şı­lıq­lı ası­lı­lığı.

Sirr dey­il ki, iq­ti­sa­diyya­tı­mız Qərb öl­kə­lə­ri­nin iq­ti­sa­diyya­tın­dan da­ha çox bir-bi­rin­dən ası­lı­dır. Da­xi­li ba­za­rı­mı­zı in­ki­şaf et­dir­məyə məcbu­ruq, baş­qa çı­xış yo­lu­muz yox­dur. Hə­m­çi­nin bank si­s­tem­lə­ri, is­­ti­q­raz və­rə­qə­lə­ri ba­za­rı, bir­ja­la­rın ya­xın­laş­ma­sı da zə­ru­ri­dir. Bütün is­ti­qa­mət­lər üzrə böyük per­spek­tiv­lər mö­vcud­dur. Öz ödə­niş si­s­te­mi­nin ya­ra­dıl­ma­sı is­tə­ni­lən böh­ran kol­li­ziy­a­la­rın­dan qo­run­mağa im­kan ve­rəcək, işə sa­bit­lik gə­ti­rəcək.

- Siz hər za­man İs­lam bank­çı­lığı­nın in­ki­şa­fı­nın fə­al tə­rəf­da­rı ol­mu­su­nuz. Bun­da­nəv­vəl­ki kon­fran­s­la­rın bi­rin­də hət­ta iş­çi qru­pu ya­ra­dıl­dı, bu­raya hə­min sa­hə ilə bağlı mütə­xəs­sis­lər də da­xil edil­di.  Bu gün hər han­sı bir prak­ti­ki nə­ticə­lər var­mı?

- İş­çi qru­pu ak­tiv fə­a­liyyə­ti­ni da­vam et­di­rir. İs­lam bank­çı­lığı Qa­za­xı­s­tan, Azər­baycan, Ta­ta­rı­s­tan­da pis uyğun­laş­mayıb. Lay­i­hə­lər çər­çi­və­sin­də ma­liyyə re­sur­sla­rı cəlb olu­nur, hər­çənd bu, hə­lə­lik böyük pul­lar dey­il. Biz Ru­siy­a­da İs­lam ban­kı­nın ya­ra­dıl­ma­sı ha­q­da düşü­nürdük, la­kin bu gün bu ad­dı­mı at­maq üçün bir sı­ra qa­nun­ve­rici pro­se­dur­lar bu­na im­kan ver­mir. Bu mə­sə­lə­ni öl­kə­nin yu­xa­rı rəh­bər­liyi ilə həll et­mək la­zım­dır. Bu bank təkcə Ru­siya ban­kı ol­may­acaq, MDB öl­kə­lə­ri­ni də əha­tə edəcək. Ərəb həm­kar­la­rı­mız ilə bi­rgə əmək­daş­lıq say­ə­sin­də ya­ra­dı­lacaq.  Hə­lə­lik biz öy­rə­ni­rik, Azər­baycan Bey­nəl­xalq Ban­kı və Qa­za­xı­s­tan ban­k­la­rı­nın təcrübə­si­ni iz­ləy­i­rik, bun­dan so­nra hə­min təcrübə­ni özü­müzdə tət­biq et­mək niyyə­tin­dəy­ik.

Əmi­nəmki, İs­lambank­çı­lığı­nınirə­li­lə­mə­si­nidə­s­tək­lə­məkzə­ru­ri­dir, qa­nun­ve­rici­liyə dəy­i­şik­lik­ləret­məksondə­rəcə vaci­dir. "Uzun pul­lar" (iq­ti­sa­diyyat­da is­ti­fa­də olu­nan ifa­də, məs:, uzunmüddət­li in­ve­s­ti­siya - red.) Azər­baycan iq­ti­sa­diyya­tı­na çox la­zım­dır. Ener­ji re­sur­sla­rı­nın sa­tı­şın­dan əl­də olu­nan böyük gə­lir­lə­rə bax­may­a­raq, Ru­siy­a­da da ol­duğu ki­mi, fürsət­dən is­ti­fa­də edə­rək, pul­lar var ikən iq­ti­sa­diyya­tın di­ver­si­fi­ka­siya olun­ma­sı­nı da­vam et­mək və in­no­va­siya rel­slə­ri­nə ke­ç­mək zə­ru­ri­dir. İs­lam pul­la­rı, ko­bud de­sək, "uzun"dur və bu mə­na­da on­la­rın al­ter­na­ti­vi yox­dur.

- Ye­ri gəl­miş­kən, siz hə­m­çi­nin Xə­zərya­nı öl­kə­lə­rin İs­lam ban­kı­nın ya­ra­dıl­ma­sı­nı da tək­lif et­miş­di­niz. Bu pro­se­s­də hər han­sı bir irə­li­ləy­iş var­mı?

- Fi­k­rimcə, bu çox ma­raq­lı la- y­i­­hə­dir. La­kin ey­ni za­man­da, onu re­g­i­on öl­kə­lə­ri­nin rəh­bər­lə­ri də müza­ki­rə et­mə­li­dir­lər. Siy­a­sət­çi­lər ra­zı­lığa gə­lər­lər­sə, biz - ban­kir­lər bu lay­i­hə­ni re­al­laş­dı­ra­rıq. Bu bank Xə­zər re­g­i­o­nu öl­kə­lə­ri­nin in­ki­şa­fı­na çox böyük  töh­fə­lər ve­rər­di. Onun mər­kə­zi ofi­si­nin Ba­kı­da yer­ləş­mə­si də pis ol­maz­dı, çünki Ba­kı Cə­nu­bi Qaf­qa­zın mər­kə­zi­dir. Azər­baycan çox in­ki­şaf edir və bir çox möv­qe­lər­də re­al li­de­rə çe­v­ri­lir. Bu mə­sə­ləyə biz hə­lə qayı­dacağıq.

- Ar­tıq müəyyən müddət­dir ki, Azər­baycan­da ix­ti­sas­laş­mış aq­­rar ban­kın ya­ra­dıl­ma­sı ha­q­da şay­i­ə­lər gə­zir. Ru­siya Kənd Tə­sərrüfa­tı Ban­kı ("Ros­sel­xoz­bank") bu lay­i­hə­də iş­ti­rak edə bi­lər­mi?

- Bu mə­sə­lə ilə bağlı heç bir mə­lu­ma­tım yox­dur. Am­ma niyə də yox? "Ros­sel­xoz­bank" çox güclü oy­un­çu­dur. Heç ki­mə sirr dey­il ki, Azər­baycan mey­və­lə­ri­nin böyük həcmi Ru­siy­aya ix­rac olu­nur. Bu həcmin ar­t­ma­sı­na yar­dım edəcək alət­lər la­zım­dır. Bu nöq­teyi-nə­zər­dən "Ros­sel­xoz­bank"ın iş­ti­ra­kı ilə aq­rar ban­kın ya­ra­dıl­ma­sı pro­se­sə sti­mul ve­rə bi­lər­di. Ye­ri gəl­miş­kən, mən ancaq Azər­baycan tə­rə­vəz­lə­ri­ni yey­i­rəm...