KRALIN HAKİMİYYƏTİ ŞƏRİN HAKİMİYYƏTİNƏ QARŞI

- Bu­günkü Sə­u­diyyə Ərə­bi­s­ta­nı­nın həm dünya­da, həm də ərəb alə­min­də­ki ye­ri və möv­qeyi ba­rə­də nə dey­ər­di­niz? Dünya­da baş ve­rən pro­ses­lər fo­nun­da Sə­u­diyyə Ərə­bi­s­ta­nı­nı söz sa­hi­bi he­sab et­mək olar?

- Əra­zi­sin­də müqəd­dəs mə­bəd­lə­rin ol­duğu­na gö­rə Sə­u­diyyə Ərə­bi­s­ta­nı Kral­lığı müsəl­man­lar ara­sın­da xüsu­si ye­rə sa­hi­b­dir. Ey­ni za­man­da sülh və əda­lə­tin bər­qə­rar ol­ma­sı, dünya­nın ka­sıb və möh­tac xal­q­la­rı­nın in­ki­şa­fı uğrun­da gö­s­tər­diyi da­i­mi səy­lə­ri­nə gö­rə bu öl­kə bey­nəl­xalq bir­lik­də mühüm möv­qeyə ma­lik­dir. Kral­lıq ən böyük do­nor öl­kə və bey­nəl­xalq in­ki­şa­fın əsas tə­rəf­da­şı he­sab olu­nur. Be­lə ki, ay­rı­lan yar­dım­la­rın ümum­da­xi­li məh­sul­da­kı fa­iz nis­bə­ti­nə gö­rə Kral­lıq dünya­da ən qa­baqcıl öl­kə­dir. Bu yar­dım­lar öl­kə ÜDM-in 1,5 fa­i­zi­ni təş­kil edir. Bun­dan əla­və Kral­lıq hu­ma­ni­tar ak­siy­a­la­rın ma­liyyə­ləş­di­ril­mə­si üçün xey­riyyə yar­dım­la­rı­na gö­rə son il­lər dünya döv­lət­lə­ri­nin ön sı­ra­sın­da­dır. Kral­lığın ayır­dığı yar­dım, kre­dit və do­ta­siy­a­la­rın həcmi 100 milyard dol­la­ra çat­mış­dır. Bu yar­dım­lar­dan dünya­nın 75 döv­lə­ti fay­da­lan­mış­dır ki, on­la­rın ək­sə­riyyə­ti müsəl­man öl­kə­si­dir.

- Sə­u­diyyə Ərə­bi­s­ta­nı təh­sil, mə­də­niyyət sa­hə­sin­də qər­bə çox mey­il­li­dir. Niyə da­ha çox Qərb təh­si­li, Şərq yox?

- Sə­u­diyyə Ərə­bi­s­ta­nı Kral­lığı da­im bütün xal­qla­ra və sülhse­vər mə­də­niyyət­lə­rə açıq ol­mağa ça­lı­şır. Kon­kret təh­sil sa­hə­si­nə gə­lincə isə Kral­lıq "Xa­ricdə Təh­sil üzrə Kral Ab­dul­lah Pro­qra­mı" çər­çi­və­sin­də sə­u­diyyə­li oğlan və qız tə­lə­bə­lə­ri ali təh­si­lin bütün mər­hə­lə­lə­rin­də oxu­maq üçün dünya­nın qa­baqcıl öl­kə­lə­ri­nə, o cümlə­dən Ya­po­niya, Çin, Ko­reya, Hin­di­s­tan, Ma­lay­ziy­aya gön­də­rir ki, on­la­rın el­mi və mə­də­ni təcrübə­sin­dən fay­da­lan­sın­lar. 2013-/2014-cü dərs ili ər­zin­də Təh­sil Na­zir­liy­i­nin rəh­bər­liyi al­tın­da xa­ricdə təh­sil üçün gön­də­ri­lən tə­lə­bə və iş­çi­lə­rin sayı 120 mi­nə çat­mış­dır ki, on­la­rın il­lik xərci, təx­mi­nən, 6 mlrd. $ təş­kil edir. Ümu­miyyət­lə, təh­sil sek­to­ru öl­kə büdcə­si­nin 25%-ni əha­tə edir. Təkcə, bu il Kral­lı­q­da əsas təh­sil, ali təh­sil və iş­çi qüvvə­si­nin ha­zır­lığı sa­hə­si­nə 56 mlrd. $ ayır­mış­dır.

- Ye­ri gə­lən­də Sə­u­diyyə Ərə­bi­s­ta­nı müsəl­man öl­kə­lə­ri ara­sın­da baş ve­rən na­ra­zı­lıq­la­ra, müha­ri­bə­lə­rə fə­al şə­kil­də müda­xi­lə edir. Siz ki­min tə­rə­fin­də­siz? Güclülə­rin, yox­sa əda­lə­tin?

- Kral­lığın xa­rici siy­a­sə­ti­nin əsas prin­sip­lə­rin­dən bi­ri baş­qa döv­lət­lə­rin da­xi­li işi­nə qa­rış­ma­ma­q­dır və o bütün ix­ti­la­f­lı mə­sə­lə­lə­ri və müha­ri­bə­lə­ri da­im sülh yo­lu ilə həl­li­nə çağı­rır. Kral­lıq ya­ran­dığı gün­dən bu ya­na bütün güc və im­kan­la­rı­nı bir ye­rə top­lay­a­raq onu is­lam dünya­sı­na xid­mə­tə həsr et­miş­dir. O, hə­mi­şə əda­lə­tin ya­nın­da­dır. Su­riya prob­le­mi bu­na ən gö­zəl nümu­nə­dir. Be­lə ki, Kral­lıq bu böh­ra­nın sülh yo­lu ilə həl­li­nə na­il ol­maq üçün bey­nəl­xalq bir­liyə öz yar­dı­mı­nı tək­lif edir.

- Ötən il dünya mət­bu­a­tın­da ən çox əks-sə­da doğu­ran möv­zu­lar­dan bi­ri də Sə­u­diyyə Ərə­bi­s­ta­nı kəş­fiyyat ida­rə­si rəh­bə­ri şah­za­də Bən­dər bin Sul­ta­nın Mos­k­va sə­fər­lə­ri və bu sə­fər­lər­də Ru­siy­a­nın Su­riy­a­nı də­s­tək­lə­məy­əcəyi hal­da rə­s­mi Mos­k­vaya ca­zi­bə­dar tək­li­f­lər, əks tə­q­dir­də So­çi Olim­pi­a­da­sı­nın təhlükə­siz­liyi ilə bağlı üstüörtülü şə­kil­də təh­did et­mə­si idi. Qərb mət­bu­a­tın­da yayıl­mış bu fi­kir­lə­ri necə şərh edər­di­niz?

- Su­a­lı­nı­zın axı­rıncı his­sə­sin­də­ki mə­lu­mat qə­tiyyən düzgün dey­il. Kral­lığın bu cür va­si­tə­lə­rə əl at­ma­sı mümkün dey­il. Əv­vəlcə de­diy­im ki­mi, biz Kral­lıq ola­raq bütün mə­sə­lə­lə­rin sülh yo­lu ilə həll olun­ma­sı­na səy gö­s­tə­ri­rik. Cə­nab şah­za­də Bən­dər bin Sul­ta­nın Ru­siy­aya sə­fə­ri­nin məq­sə­di Kral­lığın bu səy­lər çər­çi­və­sin­də məs­lə­hət­ləş­mə­lər apar­­maq və Su­riya böh­ra­nı­nın dinc həll yo­lu­nu tap­ma­q­dan iba­rət idi.   

- Sə­u­diyyə Ərə­bi­s­ta­nı dünya­nın ən böyük neft öl­kə­lə­rin­dən bi­ri­dir. Bu sər­və­tin bu öl­kə­nin ta­le- y­in­də­ki ro­lu ba­rə­də nə dey­ər­di­niz? Neft ası­lı­lığı öl­kə­ni ha­ra apa­rır? Və de­mək olar­mı ki, Sə­u­diy­yə Ərə­bi­s­ta­nın­da neft ası­lı­lığı azal­­ma­q­da­dır?

- Tə­bii, in­kar et­mi­rik ki, Al­lah Kral­lığa bu sər­və­ti bəxş edib. Kral­lıq hö­ku­mə­ti isə hə­mi­şə bu sər­vət­dən və­tən və və­tən­da­şın xey­ri­nə is­ti­fa­də et­məyə ça­lı­şır. Ey­ni za­man­da di­g­ər gə­lir mən­bə­lə­ri­ni də tə­ş­viq və in­ki­şaf  et­di­rir. Neft ası­lı­lığı­nı azal­tmaq və di­g­ər sek­tor­lar­da is­teh­sal gücünü ar­tır­maq üçün çox­şa­xə­li iq­ti­sa­di ba­za ya­ra­dıl­ma­sı­na milyar­d­lar­la və­sa­it və in­ve­s­ti­siya sərf olu­nur. Bütün bun­la­rın nə­ticə­si­dir ki, ÜDM-in is­teh­sa­lı il­lik 6% ol­maq­la qey­ri-neft sek­to­ru 4 də­fə ar­t­mış­dır. Qeyr-neft sek­to­ru­nun ÜDM-də­ki payı 35%-dən 67%-ə yüksəl­miş­dir.  Ha­be­lə qey­ri-neft gə­lir­lə­ri­nin ümu­mi döv­lət gə­lir­lə­rin­də­ki payı 16%-dən 22%-ə qə­dər ço­xal­mış­dır.

- Müsəl­man­la­rın müqəd­dəs şə­hə­ri olan Mək­kə­ni ziy­a­rət et­mək milyon­lar­la müsəl­ma­nın ar­zu­su­dur. Sizcə, bütün bu ziy­a­rət niy­yə­­tin­də olan­la­rın ha­mı­sı­nın az­ru­su­nun re­al­laş­ma­sı nə vaxtsa  müm­kün ola bi­lər­mi?

- Elə bi­zim də ar­zu­muz bu­dur ki, milyon­lar­la müsəl­ma­nın Mək­keyi-mükər­rə­mə və müqəd­dəs yer­lə­ri ziy­a­rət et­mək ar­zu­la­rı həy­a­ta keç­sin. Bu məq­səd­lə Mək­kə­də­ki Müqəd­dəs Mə­sci­din tu­tu­mu­nu üç milyo­na çat­dır­maq, səy və tə­vaf yer­lə­ri­ni ge­niş­lən­dir­mək üçün Kral­lıq hö­ku­mə­ti ke­ç­miş­də ol­duğu ki­mi, hal-ha­zır­da da bir çox lay­i­hə­lər hə­y­­a­ta ke­çi­rir. 2015-ci ilin or­ta­la­rın­da ba­şa ça­tacaq son lay­i­hə­dən so­nra tə­vaf ye­ri­nin tu­tu­mu sa­at­da 48 min nə­fər­dən 105 min nə­fə­rə­dək ar­ta­-ca­q­­dır.

- Mək­kə ziy­a­rə­ti Sə­u­diyyə Ərə­bi­s­ta­nı üçün nə de­mək­dir? Və onu tu­riz­min əsas­la­rın­dan bi­ri say­maq olar?

- Sə­u­diyyə Ərə­bi­s­ta­nı Kral­lığı zəv­var­la­ra gə­lir mən­bəyi və ya tu­rist gözü ilə bax­mır. İs­lam və mü­səl­­man­la­ra xid­mət et­məyi özünə borc bil­diy­in­dən, on­la­rın qul­luğun­da du­ra­raq, ay­in­lə­ri ra­hat şə­kil­də icra edə bil­mə­lə­ri üçün on­la­ra mü­na­sib şə­ra­it ya­ra­dır. Ke­ç­miş­də ol­du­ğu ki­mi in­di də mükəm­məl xid­mət si­s­te­mi ya­ra­dıl­ma­sı ilə bağlı milyar­d­­lar­la ri­al məb­ləğin­də nə­hə­ng lay­i­hə­lər həy­a­ta ke­çi­rir. Bu­ra­da məq­səd gə­lir götürmək dey­il, ay­in­lə­rin asan və sər­bəst icra­sı­na şə­ra­it ya­rat­ma­q­dır.

- Kral həf­tə­nin bir günü adi və­tən­daş­la­rı qə­bul edir. Doğru­dan­mı, Kral adi və­tən­daş­lar­la şəx­sən görüşüb, on­la­rın dər­di­ni öz dil­lə­rin­dən eşit­mək is­təy­ir? Bu, PR-ak­siya ki­mi qə­bul edil­mir ki? 

- Kral Ab­dul­lah (Al­lah onu hifz et­sin) xal­qla görüşür, bir yer­də ot­urub söh­bət edir, prob­lem­lə­ri­ni din­ləy­ir. Bu, onun hə­lə kral ol­ma­dığı vaxtdan in­diyə ki­mi uzun il­lər­dən bə­ri adət et­diyi bir şey­dir. Elə vax­tlar olur ki, və­tən­daş­la­rın əh­va­lı­nı yox­la­maq üçün özü on­la­rı ziy­a­rət edir. Eh­tiy­ac duy­duğu hal­da hər bir Sə­u­diyyə və­tən­da­şı Kral­la görüşə bi­lər. Bu da ki,  rəh­bər­lik­lə xal­qın möh­kəm əla­qə­si­nə də­la­lət edir.

- Bu ya­xın­lar­da Sə­u­diyyə Ərə­bi­s­­ta­nı Kral­lığı­nın Baş İn­ve­s­ti­siya Qu­ru­mu­nun sə­d­ri Əbdüllə­tif bin Əh­məd Əl-Os­man Ba­kı­da ol­du. Ümu­miyyət­lə, ərəb biz­ne­s­men­lə­ri   Azər­baycan­da da­ha çox han­sı sa­hə­lə­rə in­ve­s­ti­siya qoy­ma­q­da ma­raq­lı­dır­lar?

- Baş İn­ve­s­ti­siya İda­rə­si sə­d­ri­nin rəh­bər­liyi ilə hö­ku­mət rə­s­mi­lə­ri və iş adam­la­rın­dan təş­kil olun­muş 65 nə­fər­lik nümay­ən­də hey­ə­ti­nin  sə­fə­ri, ke­çən ilin de­kabr ayın­da Ba­kı­da hö­ku­mət­lə­ra­ra­sı bi­rgə əmək­daş­lıq ko­mis­siy­a­sı­nın III top­lan­tı­sı­nın ke­çi­ril­mə­si ilə bağlı idi. Sə­fər əs­na­sın­da bir sı­ra müva­fiq sə­nəd­lər im­za­lan­mış,  sə­u­diyyə­li və azər­bay­can­­lı in­ve­s­tor­lar ara­sın­da sə­mə­rə­li görüşlər ke­çi­ril­miş, sə­naye, kənd tə­­sərrüfa­tı və xid­mət və sa­ir sa­hə­lə­rə in­ve­s­ti­siya qoy­ul­ma­sı üçün bi­r­gə əmək­daş­lıq im­kan­la­rı müza­ki­rə olun­muş­dur. Ar­zu edi­rik ki, Al­la­hın kö­məyi ilə bu sə­fə­rin bəh­rə­si ola­raq bir çox bi­rgə lay­i­hə­lər üzə çı­xacaq.

- Sə­u­diyyə Ərə­bi­s­ta­nın­da  azər­baycan­lı hə­kim­lər ça­lı­şır. Bu, han­­­sı zə­ru­rət­dən irə­li gə­lir?

- Sə­u­diyyə Ərə­bi­s­ta­nı Kral­lığı pe­şa­kar mütə­xəs­sis­lə­rə eh­tiy­ac du-y­ur və on­la­rı öl­kəyə gə­tir­məyə ça­lı­şır. İl­lər­dir ki, mə­ha­rət və iş­bi­lən­liy­i­ni sübut et­miş azər­baycan­lı hə­kim­lə­rin on­la­rın sı­ra­sın­da ol­ma­sı heç də qə­ri­bə dey­il. Azər­baycan­lı hə­kim­lə­rin Kral­lı­q­da iş­lə­mə­si, iki öl­kə ara­sın­da sə­hiyyə sa­hə­sin­də­ki əla­qə­lə­rin uğu­run­dan xə­bər ve­rir. Öl­kə­lə­ri­miz ara­sın­da bu sa­hə­də təcrübə müba­di­lə­si et­mək üçün Kral­lığın böyük im­kan­la­rı var­dır. Be­lə ki, Kral­lıq bir çox xə­s­tə­lik­lə­rin müa­licə­si, xüsu­sən də pa­to­lo­g­i­ya, ürək və qa­raciy­ər cər­ra­hiyyə­si sa­hə­sin­də is­ti­na­dg­a­ha çe­v­ril­miş­dir. Onun xə­s­tə­xa­na­la­rın­da on­lar­la uğur­­lu ürək və qa­raciy­ər nəq­li əmə­­liyyat­la­rı icra olun­muş­dur. Tibb sa­hə­sin­də Kral­lığın əl­də et­diyi, bəl­kə də, ən böyük na­iliyyət si­am əkiz­­lə­ri­nin ay­rıl­ma­sı əmə­liyyat­la­rı­dır. Al­la­hın kö­məyi, so­nra İki Mü­qəd­dəs Mə­scid Xa­di­mi Kral Ab­dul­lah bin Əbdülə­zi­zin gö­s­tə­riş­lə­ri  nə­­ticə­sin­də Kral­lıq mi­sil­siz uğu­ra im­za at­mış, "Hu­ma­nizm Kral­lığı" adı­­nı qa­zan­mış­dır.

- İki­tə­rə­f­li müna­si­bət­lər ba­xı­mın­dan per­spek­tiv­də nə­lər göz­lə­ni­lir?

- Sə­u­diyyə Ərə­bi­s­ta­nı Kral­lığı ilə Azər­baycan Re­s­pub­li­ka­sı ara­sın­da­kı  yüksək qar­daş­lıq əla­qə­lə­ri- qar­­şı­lıq­lı hör­mət, sə­mi­mi do­stluq, müş­tə­rək is­lam ir­si, iki öl­kə mə­na­feyi çər­çi­və­sin­də əmək­daş­lıq və tam ko­or­di­na­siy­aya əsas­la­nır. Ha­mı­­mız üçün fəxr və qürur mən­bəyi olan bu əla­qə­lər İki Müqəd­dəs Mə­s­cid Xa­di­mi Kral Ab­dul­lah bin Əb­dülə­ziz və onun qar­da­şı za­ti-ali­lə­ri Pre­zi­dent İl­ham Hey­dər oğlu Əliy­e­vin  diq­qət və qayğı­sı say­ə­sin­də in­ki­şaf edir. Hal-ha­zır­da  Azər­baycan Re­s­pub­li­ka­sın­da­kı qar­daş­la­rı­mız ilə bi­rgə öl­kə­lə­ri­miz ara­sın­da­kı bu əmək­daş­lığın sə­viyyə­si­ni bütün sa­hə­lər üzrə, xüsu­sən də tica­rət, in­ve­s­­ti­siya və mə­də­niyyət sa­hə­sin­də in­ki­şaf et­dir­məyə ça­lı­şı­rıq.

- Bütün is­lam dünya­sı­nı əha­tə edən İs­lam Kon­fran­sı Təş­ki­la­tı də­fə­lər­lə Dağlıq Qa­ra­bağın Azər­bayca­nın əra­zi bütövlüyünü tə­s­diq et­mə­si ba­rə­də qət­na­mə qə­bul edib. Bu sə­nəd­lə­rin qə­bu­lu prob­le­min həl­lin­də nə ki­mi ro­la ma­lik­dir?

Təş­ki­lat bir çox kon­fran­s­lar ke­çi­rib və Dağlıq Qa­ra­bağ mə­sə­lə­si ilə bağlı qə­rar­lar qə­bul edib. Biz Sə­u­diyyə Ərə­bi­s­ta­nı Kral­lığı ola­raq is­tər bu qə­rar­lar, is­tər­sə də di­g­ər bey­nəl­xalq təş­ki­lat­la­rın qə­rar­la­rı­na uyğun ola­raq bu mə­sə­lə­də Azər­baycan Re­s­pub­li­ka­sı­nın əra­zi bütöv­lüyünü də­s­tək­ləy­i­rik. Ümid edi­rik ki, bu qə­rar­lar prob­le­min so­na çat­ma­sı­na töh­fə ve­rəcək və bu re­g­i­on sülh və əmin-aman­lığa qo­vu­şacaq.

- Cə­nab sə­fir, müsa­hi­bəyə gö­rə çox sağ olun. Bi­zim söh­bə­tə han­sı­sa əla­və­niz var­mı?

- Mən də öz növ­bəm­də bu cür mü­hüm mə­sə­lə­lə­rin işıq­lan­dı­rıl­ma­sın­da gö­s­tər­diy­i­niz səy­lə­rə gö­rə si­zə tə­şəkkürümü bil­di­ri­rəm. Ha­be­lə kütlə­vi in­for­ma­siya va­si­tə­lə­ri­nin xal­qlar və öl­kə­lər ara­sın­da körpülə­rin ya­ra­dıl­ma­sı və güclən­di­ril­mə­sin­də, oxucu­la­rı düzgün in­for­ma­siya ilə ma­a­ri­f­lən­di­ril­mə­sin­də olan ro­lu­nu yüksək qiy­mət­lən­di­ri­rəm. İca­zə­niz­lə əla­və et­mək is­tər­dim ki, son za­man­lar bə­zi kütlə­vi in­for­ma­siya va­si­tə­lə­rin­də Sə­u­diyyə Ərə­bi­s­ta­nı Kral­lığı­nın adı­nı ra­di­kal və ter­ror­çu qrup­la­rın ma­liyyə­ləş­di­ril­mə­si ilə əla­­qə­li mə­sə­lə­lər ilə bağla­maq cəh­d­lə­ri­ni müşa­hi­də edi­rəm. Si­zə və əziz oxucu­la­ra bil­dir­mək is­tər­dim ki, Sə­u­diyyə Ərə­bi­s­ta­nı­nın özü dün­ya­da  ter­ror­dan ən çox əziyyət çə­kən döv­lət­dir və ter­ror və ek­s­tre­miz­­min bütün for­ma və tə­zahürlə­ri­nə qar­şı çı­xış edir. Mə­nim öl­kəm bütün bey­nəl­xalq təş­ki­lat­lar çər­çi­və­sin­də ter­ro­rizmlə müba­ri­zə işi­nə də­s­tək ve­rə­rək, bu bə­la­nın qar­şı­sı­nın alın­ma­sı və onun­la müba­ri­zə işin­də mü­hüm re­g­i­o­nal və bey­nəl­xalq tə­şəb­büslər­lə çı­xış et­miş­dir. Bu tə­şəb­büs­lər­dən bi­ri də İki Mü­qəd­dəs Mə­s­ci­din Xa­di­mi Kral Ab­dul­lah bin Əbdülə­ziz Əl Sə­u­dun tək­­li­fi ilə BMT-nin hi­may­ə­si al­tın­da Ter­ror­la Müba­ri­zə üzrə Bey­nəl­xalq Mər­kə­zin tə­sis edil­mə­si­dir. Bu Mər­kə­zin ef­fek­tiv fə­a­liyyə­ti üçün öl­kə­miz tə­rə­fin­dən oraya 100 mln. $ həcmin­də ma­liyyə yar­dı­mı ay­rıl­mış­dır. Bütün bun­lar bir da­ha tə­s­diq edir ki, Kral­lıq dünya­nın hər ye­rin­də, hər cür ter­ror, ek­s­tre­mizm və zo­ra­kı­lığın əley­hi­nə­dir.