LEGİTİMLİK QITLIĞI

Krı­mın Ru­siy­aya bir­ləş­di­ril­mə­si, Uk­ray­na­nın cə­nub-şər­qin­də­ki tə­latüm­lər "soy­uq müha­ri­bə"nin bər­pa­sı­nın mümkünlüyü ha­q­da söz-söh­bət­lə­ri ye­ni­dən ak­tu­al­laş­dı­rıb. Bu­nun­la ya­na­şı, Uk­ray­na hö­ku­mə­ti öl­kə­də sa­bit­liy­in po­zul­ma­sı­na giörə Mos­k­va­nı gü­nah­lan­dı­rır, Ru­siya isə it­ti­ham­la­rı rədd edə­rək, Kiy­e­vi öl­kə­nin ru­s­dil­li əha­li­si ilə ra­zı­lığa gəl­məyə çağı­rır. ABŞ, Aİ, Ru­siya və Uk­ray­na ara­sın­da Ce­ne­v­rə­də apa­rı­lan da­nı­şıq­lar və­ziyyə­tin nor­mal­laş­dı­rıl­ma­sı­na da­ir ra­zı­laş­ma­nın im­za­lan­ma­sı ilə bit­sə də, müqa­vi­lə­nin mad­də­lə­ri­nə uyğun irə­li­ləy­iş­lər müşa­hi­də olun­mur. Bəs və­ziyyət bun­dan so­nra is­tər Uk­ray­na, is­tər re­g­i­on, is­tər­sə də bey­nəl­xalq müna­si­bət­lər si­s­te­mi üçün necə in­ki­şaf edə bi­lər? Ta­nın­mış ta­rix­çi və pub­li­sist, Va­şinq­ton­da ya­şa­y­an Ni­ko­lay Zlo­bin və­ziyyət­lə bağlı fi­kir­lə­ri­ni "R+" ilə bölüşüb.

- Ce­ne­v­rə­də im­za­lan­mış ra­zı­laş­maya bax­may­a­raq, Uk­ray­na­da gə­r­g­in­lik da­vam edir. Ra­zı­laş­ma nə­dən işə ya­ra­ma­dı?

- Ce­ne­v­rə­də əl­də edil­miş ra­zı­laş­ma­nın məz­mu­nu ki­fay­ət qə­dər boş­dur və fe­v­ra­lın 25-də Kiy­ev­də im­za­lan­mış və av­ro­pa­lı na­zir­lər tə­rə­fin­dən tə­s­diq­lən­miş müqa­vi­lə­ni xa­tır­la­dır. Mə­lum ol­duğu ki­mi, hə­min ra­zı­laş­maya əməl olun­ma­dı. Ce­ne­v­rə ra­zı­laş­ma­sı­na gə­lincə, ora­da kon­kret me­xa­nizmlər, şər­t­lə­rə əməl edil­mə­si müddə­ti gö­s­tə­ril­məy­ib. Bütün bun­lar müqa­vi­lə­nin boş kağız­dan baş­qa bir şey ol­ma­dığı­nı gö­s­tə­rir. Siy­a­si əhə­miyyət ba­xı­mın­dan Ce­ne­v­rə ra­zı­laş­ma­sı bir vacib ami­li müəyyən mə­na­da özündə əks et­di­rir - Uk­ray­na­da və­ziyyə­tin ni­zam­lan­ma­sı­na aid olan hər şey Ru­siya ilə ABŞ ara­sın­da­kı di­a­loq çər­çi­və­sin­də çözülmə­li­dir. Hal­bu­ki, is­tər Mos­k­va, is­tər­sə də Va­şinq­ton, ilk növ­bə­də, uk­ray­na­lı­la­rın öz ara­la­rın­da ra­zı­lığa gəl­mə­li ol­duq­la­rı­nı bil­di­rir. Ce­ne­v­rə­də ke­çi­ri­lən görüşdə Uk­ray­na ha­di­sə­lə­ri­nin ya­şan­dığı döv­rdə ilk də­fə ola­raq Mos­k­va ilə Va­şinq­ton ara­sın­da di­a­lo­qun vacib­liy­i­nə da­ir fi­kir səs­lən­di­ri­lib. Ha­zır­da ABŞ Ru­siy­aya qar­şı ki­fay­ət qə­dər sərt möv­qe­də­dir. Am­ma bu möv­qe siy­a­si cə­hət­dən sərt ol­sa da, ümu­mi­lik­də məz­mun­suz­dur. Ame­ri­ka ad­mi­ni­s­t­ra­siy­a­sı nə et­mə­li ol­duğu­nu tam an­la­mır. Bu isə ABŞ-ın gə­ləcək ad­dım­la­rı­nın nə­dən iba­rət olacağı­nı he­sab­laya bil­məy­ən Mos­k­va­nın pro­ses­lə­rə müda­xi­lə­si­nə sə­bəb olur. Va­şinq­to­nun han­sı və­ziyyət­də necə ad­dım atacağı adə­tən əv­vəlcə­dən təx­min olu­nur. Kon­qre­s­də, Nümay­ən­də­lər pa­la­ta­sın­da, Ame­ri­ka mət­bu­a­tın­da, siy­a­si eli­ta­da de­bat­lar ge­dir və on­lar Va­şinq­to­nun siy­a­sə­ti­nin han­sı is­ti­qa­mə­tə yö­nə­ləcəy­i­ni təx­min et­məyə im­kan ve­rir. Am­ma in­di bu, yox­dur ABŞ ki­fay­ət qə­dər göz­lə­nil­məz ad­dım­lar ata bi­lər. Yə­ni, Va­şinq­ton po­ten­si­al ola­raq heç bir ad­dım at­maya, ya­xud ək­si­nə, or­taya son də­rəcə sərt möv­qe qoya bi­lər. Hə­lə­lik be­lə bir pat və­ziyyə­ti ya­ra­nıb. Üstə­lik, da­nı­şıq­lar­da iş­ti­rak et­miş 4 tə­rə­fin hər bi­ri ra­zı­laş­maya fər­q­li ya­na­şır. Ra­zı­laş­ma­nın ye­g­a­nə müsbət tə­rə­fi Uk­ray­naya av­ro­pa­lı müşa­hi­də­çi­lə­rin gön­də­ril­mə­si qə­ra­rı­dır. Bu, Uk­ray­na­da baş ve­rən­lər ha­q­da az-çox obyek­tiv mə­lu­mat al­maq im­ka­nı ya­ra­dır. Ümu­mi­lik­də isə Ce­ne­v­rə ra­zı­laş­ma­sı­na böyük ümid­lər bəs­lə­məyə dəy­məz.

- Yə­ni, ABŞ Uk­ray­na­da ya­şa­nan­la­ra tə­sir gö­s­tər­mək üçün heç bir kon­kret me­xa­niz­mə ma­lik dey­il?

- Ar­tıq ABŞ-ın, ar­dınca isə Av­ro­pa­nın Ru­siy­aya qar­şı siy­a­sət­lə­rin­də fun­da­men­tal dəy­i­şik­lik­lə­rə ge­dəcək­lə­ri ay­dın­dır. Bu pro­ses bir ne­çə il çə­­­kəcək. Ha­zır­da Ru­siy­a­da say­maz­ya­­na, qə­lə­bə­lik əh­valı hökm sürür. Ora­da anlamır­lar ki, ABŞ buz­qı­ran gə­mi ki­mi çox lə­ng hə­rə­kə­tə gə­lir. İn­di Va­şinq­ton Ru­siya ilə bağlı son bir ne­çə il­də apar­dığı siy­a­sə­ti­nə ye­ni­dən ba­xır. Ame­ri­ka­da he­sab edir­lər ki, son il­lə­rin siy­a­sə­ti özünü tam doğ­rulut­mayıb. Ame­ri­ka­lı­lar məy­us­luq­la bil­di­rir­lər ki, Ru­siya müttə­fiq, dost öl­­kə dey­il­miş, onun­la ümu­mi siy­a­si dil ta­pıl­ma­sı mümkün dey­il. Müəy­yən mə­na­da qar­şı­sı­a­lın­ma siy­a­sə­ti­nə qayı­dı­lacaq. Ame­ri­ka­nın siy­a­sə­tin­də bu is­ti­qa­mət­də hə­rə­kə­tə ar­tıq baş­la­nı­lıb. Ru­siya "Böyük sək­kiz­lik"də ol­may­a­caq, onun di­g­ər bey­nəl­xalq are­na­lar­da iş­ti­ra­kı da day­an­dı­rı­lacaq və ya cid­di şə­kil­də məh­dud­laş­dı­rı­lacaq. Bu ten­den­siya il­lər­lə da­vam edəcək. Ha­zır­da Ru­siya ame­ri­ka­lı­la­rı şo­ka sa­lıb, son də­rəcə məy­us edib. On­lar he­sab­la­ma­la­rın­da­kı bu də­rəcə­də səh­vin sə­bəb­lə­ri ha­q­da düşünürlər. Prob­lem on­da­dır ki, Ame­ri­ka ad­mi­ni­s­t­ra­siy­a­sı Uk­ray­na­da baş ve­rən­lə­rə tə­sir me­xa­nizmlə­ri ax­ta­ra-ax­ta­ra, bir növ, qar­şı­sı­a­lın­ma siy­a­sə­ti­nə, yə­ni, fak­ti­ki ola­raq, "soy­uq müha­ri­bə" dövrüna qayıt­maq qə­ra­rı­na gə­lib. Bu­ra­da ye­ni heç nə yox­dur. ABŞ öz ste­reo­tip­lə­ri­ni qı­ra bil­mə­di. O, Ru­siy­a­nı əs­lin­də ol­duğu ki­mi dey­il, gör­mək is­tə­diyi ki­mi görürdü. Yə­ni, Ru­siy­aya "soy­uq müha­ri­bə"də qlo­bal məğlu­biyyət al­mış döv­lət ki­mi ya­na­şı­lır­dı. San­ki Mos­k­va "soy­uq müha­ri­bə"də məğlub ol­duğu üçün qa­lib tə­rə­fin məs­lə­hət­lə­ri­nə, in­ki­şaf yo­lu­nun se­çil­mə­sin­də tö­v­­siy­ə­lə­ri­nə eh­tiy­ac duy­ur. Əg­ər 90-cı il­lər­də bu­nun mə­na­sı var idi­sə, bu gün Ru­siy­aya be­lə ya­naş­maq doğru dey­il. Sünki "soy­uq müha­ri­bə"ni Ru­siya dey­il, SSRİ uduz­muş­du. Ru­siy­a­nı ol­duğu ki­mi qə­bul et­məy­in, onun­la iş­lə­məy­in la­zım­lılığı­na da­ir fi­kir­lər or­taya çı­xan ki­mi, Va­şinq­ton­da kor­rup­siya, in­san haq­la­rı­nın po­zul­ma­sı, qan­lı re­jim ki­mi möv­zu­lar­da di­s­kus­siy­a­la­ra start ve­ri­lir. ABŞ-ın bu möv­qeyi siy­a­sət sayı­la bil­məz. Bu, siy­a­sə­tin təq­li­di­dir.

- Bəs Av­ro­pa Ru­siy­aya qar­şı han­sı ad­dım­la­rı atacaq?

- Son ay­lar­da Av­ro­pa və ABŞ av­ro­pa­lı­lar­la Ru­siy­a­nın iq­ti­sa­di əla­qə­lə­ri­nin nə qə­dər bir-bi­ri­nə bağlı ol­duğu­nu an­layıb­lar. Ame­ri­ka­da və Av­ro­pa İt­ti­fa­qın­da in­diy­ə­dək bu­nu an­la­mır­dı­lar. İn­di söh­bət Ame­ri­ka­nın av­ro­pa­lı­lar üçün Ru­siy­a­nı əvəz edə bi­lib-bil­məy­əcəy­in­dən və bu pro­se­sin nə qə­dər çə­kəcəy­in­dən ge­dir. Mə­sə­lən, ha­zır­da av­ro­pa­lı­lar üçün ye­ni Mar­şal pla­nı mə­sə­lə­si həll edi­lir. ABŞ iq­ti­sa­diyya­tı­nın özünün o qə­dər də yax­şı dö­nə­mi­ni ya­şa­ma­ma­sı üzün­dən bu, bir qə­dər çə­tin­dir. Am­ma Av­­ro­­pa­nın Ru­siy­a­dan ay­rıl­ma­sı pla­nı müza­ki­rə olu­nur.

Di­g­ər mə­sə­lə təhlükə­siz­lik möv­zu­su­dur. İn­di Qərb Ru­siy­a­nın və post­so­vet mə­ka­nı­nın özünün təhlükə­siz­liy­in tə­mi­ni sa­hə­sin­də da­xil edil­mə­si­nə qə­ti şə­kil­də qar­şı çı­xır. İn­di Aİ və ABŞ Av­ro­pa­nın qlo­bal təhlü­kə­siz­liyi ha­q­da ye­ni­dən düşünmək, təhlükə­siz­lik sər­hə­di­ni Ru­siya ilə sər­hə­də­dək uzat­maq niyyə­tin­də­dir­lər. Bu, Av­ro­pa­nın ABŞ-dan ası­lı­lığı­nı bir qə­dər də ar­tı­racaq - av­ro­pa­lı­lar "so­y­uq müha­ri­bə" dövründə ol­duğu ki­mi, Ame­ri­ka­nın "təhlükə­siz­lik çə­ti­ri"nə eh­tiy­ac duy­acaq, hər­bi xərclə­ri ar­tır­ma­lı olacaq­lar. Uk­ray­na­da ya­şa­nan­lar bütünlükdə bey­nəl­xalq təş­ki­lat­lar si­s­te­min­də­ki kol­lap­sı üzə çı­xar­dı. Uk­ray­na­da və­ziyyə­ti nə BMT, nə ATƏT ida­rə edə bil­di. Be­lə olan tə­q­dir­də NATO-nun ar­tıq yal­nız hər­bi blok ki­mi yox, həm də hər­bi-siy­a­si təş­ki­lat ki­mi mö­vcud­luğu­na ma­raq ar­tır. Av­ro­pa bir­mə­na­lı ola­raq ABŞ-ın nə­za­rət zo­na­sın­da qa­lacaq.

- Uk­ray­na hö­ku­mə­ti öl­kə­nin cə­nub-şər­qin­də döv­lə­tin əra­zi bütöv­lüyünün qo­run­ma­sı məq­sə­di­lə an­ti­ter­ror əmə­liyyat­la­rı­na baş­la­nıl­dığı­nı elan edib. Am­ma ora­da heç nə baş ver­mir. Uk­ray­na or­du­su gö­zə dəy­mir...

- Görünən odur ki, Uk­ray­na­nın or­du­su yox­dur. Hət­ta lo­kal əmə­liyyat­la­rı həy­a­ta ke­çi­rəcək xüsu­si də­s­tə­lər də yox­dur. Axı in­di Uk­ray­na­da miqyas­lı hər­bi əmə­liyyat­la­rın apa­rıl­ma­sı­na eh­tiy­ac yox­dur. Ora­da pe­şə­kar, sürət­li hər­bi bir­ləş­mə­lə­rə eh­tiy­ac var. Bütün prob­lem­lər Kiy­ev hö­ku­mə­ti­nin si­lah­lı qüvvə­lər və xüsu­si xid­mət or­qan­la­rı ara­sın­da cid­di le­g­i­tim­lik de­fi­si­ti ol­ma­sın­da­dır. On­lar öz le­g­i­tim­lik­lə­ri­ni sü­but edə, ver­dik­lə­ri qə­rar­la­rın icra edi­ləcəy­i­nə əmin ola bil­mir­lər. Uk­ray­na hö­ku­mə­ti qi­s­mən siy­a­si zə­i­f­lik də nü­may­iş et­di­rir və bu da müəyyən də­­rəcə­də le­g­i­tim­liy­in ol­ma­ma­sı ilə bağ­lı­dır. On­lar və­ziyyə­tə tam nə­za­rət et­mir­lər. Bə­zən ada­ma elə gə­lir ki, hö­ku­mət qə­s­dən şərq re­g­i­on­la­rı­na qar­şı da­v­ra­nı­şı ilə Ru­siy­a­nı tə­x­ri­ba­ta çə­kir və məq­səd son­da Ru­siy­a­nın tam iz­qoya çe­v­ril­mə­si­nə na­il ol­ma­q­dır. Ki­y­ev­də ha­ki­miyyə­tə gə­lən in­san­lar niyə şərq əy­a­lət­lə­ri­lə mə­şğ­ul ol­mur­lar? On­lar nə hə­min bö­lg­ə­lə­rə sə­fər­lər edir, nə möv­qe­lə­ri­ni ora­da ya­şa­y­an in­san­la­rın nə­zə­ri­nə çat­dı­rır, nə or­du qu­rucu­luğu ilə mə­şğ­ul olur­lar. Bu­nun əvə­zin­də ye­ni­dən Aİ ilə tə­rəf­daş­lıq ha­q­da ra­zı­laş­maya qayı­dıb­lar. Uk­ray­na­nın ha­zırkı ha­ki­miyyə­ti üçün ye­g­a­nə çı­xış yo­lu bu ilin mayın­da pre­zi­dent seç­ki­si­nin ke­çi­ril­mə­si­dir. Və­tən­daş müha­ri­bə­si­nə get­məyə on­la­ra vic­dan­la­rı yol ver­məy­əcək. Uk­ray­na­nın cə­nub və şərq bö­lg­ə­lə­rin­də və­ziyyət Ru­siy­a­nın möv­qey­in­dən ası­lı­dır. Ümid edək ki, Ru­siya Uk­ray­na­da seç­ki­nin ke­çi­ril­mə­si­nə im­kan ya­ra­dacaq.

- Güc struk­tur­la­rı­ ba­şı­po­zuq hal­­da ol­duğu şə­ra­it­də, rusiy­a­pə­rəst da­lğa Uk­ray­na­nın re­g­i­on­la­rın­dan Ki­y­e­və­dək ge­dib çı­xa bi­lər­mi?

- Da­lğ­a­nın Kiy­e­və­dək ge­dəcəy­i­ni düşünmürəm. Hət­ta şərq və cə­nub-şərq re­g­i­on­la­rın­da be­lə, Ru­siy­aya küt­lə­­vi də­s­tək yox­dur. Fi­kir ver­sə­niz gö­rər­si­niz ki, bu bö­lg­ə­lər­də milyon­lar­la in­san ya­şa­sa da, Don­bask­da, Lu­qansk­da və di­g­ər şə­hər­lər­də eti­raz ak­siy­a­la­rı­na bir ne­çə min in­san çı­xır. Hə­min re­g­i­on­lar­da ya­şay­an ək­sər uk­ray­na­lı­lar Mos­k­vaya nə qə­dər xoş ya­naş­sa­lar da, Krım­da­kı və­ziyyə­tə gö­rə Ru­siy­a­dan incik düşüblər. Məş­hur uk­ray­na­lı siy­a­sət­çi­lər­dən bi­ri mə­nə de­y­ir ki, uk­­ray­na­lı­lar Ru­siy­a­nın hə­rə­kət­lə­ri­ni an­la­mır­lar. Axı uk­ray­na­lı­lar Krı­mı Ru­­siy­a­dan zor­la qo­par­mayıb­lar, işğ­al et­məy­ib­lər. On­lar Krım tor­paq­la­rı uğrun­da Ru­siy­aya qar­şı vu­ruş­ma­yıb­­lar. Ru­siy­a­nın özü 1954-cü il­də Krı­­mı on­la­ra ve­rib və 1992-ci il­də bu­­nu bir da­ha tə­k­rar­layıb. İn­di isə Mos­k­­va ver­diyi hə­diyyə­ni ge­ri alır və uk­ray­na­lı­la­rı al­çal­tma­q­da da­vam edir. Bu incik­lik his­si öl­kə­nin şərq re­g­i­on­la­rın­da da var. Əs­lin­də Uk­ray­na­nın şər­­qin­də və cə­nub-şər­qin­də Ru­siy­a­nın kütlə­vi şə­kil­də də­s­tək­lən­mə­sin­dən söh­bət get­mir. Bu­nu hə­min re­­g­i­on­­lar­da­kı se­pa­rat­çı­la­rın li­der­lə­ri də hiss edir­lər. Kiy­ev bu re­g­i­on­la­rın əha­li­si­nə cəl­be­dici tək­li­f­lər ver­mə­li­dir. Əks tə­q­dir­də bu tək­li­f­lər Mos­k­va­dan gə­ləcək. Am­ma Don­ba­sın və di­g­ər re­g­i­on­la­rın Ru­siy­aya qo­şul­ma­sı Pu­ti­nə sərf et­mir. Bu, əsl siy­a­si in­ti­har olar­dı. Hə­lə­lik Uk­ray­na re­g­i­on­la­rın­da ya­şay­an əha­li­nin ək­sə­riyyə­ti küçə­lə­rə çıx­mır. Odur ki, Ru­siy­a­pə­rəst da­lğ­a­nın şərq və cə­nub-şərq re­g­i­on­la­rın­dan kə­na­ra çı­xacağı­nı düşünmürəm.

Əg­ər gə­lən ay seç­ki ke­çir­mək mümkün olacaq­sa, bu öl­kə le­g­i­tim ha­ki­miyyət əl­də edəcək. Əks tə­q­dir­də, Uk­ray­na­da son də­rəcə təhlükə­li və­ziyyət ya­ra­nacaq. Öl­kə­nin par­ça­lan­ma­sı heç ki­mə sərf et­mir. Uk­ray­na­nın döv­lə­tin par­ça­lan­ma­sı pla­nı­nın re­al­laş­ma­sı üçün po­li­qo­na çe­v­ril­mə­si­nə im­kan ver­mək ol­maz. Bu, hə­min sse­na­ri­nin di­g­ər döv­lət­lə­rə də ke­çə bil­mə­si təhlükə­si­ni ya­ra­dar. Hə­lə­lik Uk­ray­na ha­ki­miyyə­ti necə dey­ər­lər, kü­çə­­də sa­hib­siz qa­lıb. Ya­rım il­dir ha­ki­miyyə­ti heç kim götürə bil­mir. Seç­ki Uk­ray­na­nın bir his­sə­sin­də ke­çi­ril­sə be­­lə, və­ziyyə­tə ay­dın­lıq gə­ləcək. Le­g­i­tim ha­ki­miyyət sə­s­ver­mə­də iş­ti­rak et­məy­ən re­g­i­on­la­rın nə­dən na­ra­zı ol­duğu­nu müəyyən­ləş­di­rəcək, on­lar­la di­a­­­loq apa­racaq və s. Am­ma seç­ki­dən so­nra və­ziyyət gə­rg­in­lə­şəcək. Çünki le­g­i­tim ha­ki­miyyə­tin ol­duğu öl­kə­də si­lah­lı qrup­laş­ma­la­rın və xa­rici qüv­və­­lə­rin im­kan­la­rı xey­li məhdud­la­şa­caq.

- Ru­siya qaz təchi­za­tı mə­sə­lə­sin­də təzyiq­lər gö­s­tər­mək­lə Kiy­e­vin lo­y­al­lığı­na na­il ola bi­lər­mi?

- Uk­ray­na hö­ku­mə­ti­nin bir qə­dər sö­zə­ba­xan ol­ma­sı mümkündür. Am­ma qa­zın kə­sil­mə­sin­dən Uk­ray­na xal­qı əziyyət çə­kəcək. Ru­siya qar­daş Uk­ray­na xal­qı ha­q­da da­nış­sa da, də­fə­lər­lə bu öl­kəyə qaz nəq­li­ni day­an­dı­rıb. Uk­ray­na ha­ki­miyyə­ti ilə müba­ri­zə apar­maq olar. Am­ma Uk­ray­na xal­qı ilə müba­ri­zə böyük yan­lış­lıq olar­dı. Qaz tə­darükü sa­hə­sin­də Kiy­e­vin sı­xıl­ma­sı uk­ray­na­lı­la­rı yal­nız qıcıq­lan­dı­racaq. Ru­siy­a­nın əsas biz­ne­si qaz ix­racı­dır. Bu mə­sə­lə­də eti­bar­lı tə­rəf­daş və tə­darükçü imici çox vaci­b­dir. Bu imicin iti­ril­mə­si çox asan­dır. Uk­ray­na­nın is­ti­fa­də et­diyi qa­zın pu­lu­nu ödə­mə­li ol­duğu ay­dın­dır. Am­ma Uk­ray­na xal­qı­nın boğa­zı­na bı­çaq day­a­maq da la­zım dey­il. Ha­zır­da Uk­ray­na­nın pu­lu yox­dur. Bu­ra­da fər­q­li həll va­ri­an­tı­nın ta­pıl­ma­sı da­ha məq­sə­də­uyğun­dur. Qa­za gö­rə borcun qay­ta­rıl­ma­sı­nın Ru­siya üçün heç bir əhə­miyyə­ti yox­dur. Nəq­lin day­an­dı­rıl­ma­sı isə uk­ray­na­lı­lar­da Ru­siy­aya qar­şı olan şübhə­lə­ri da­ha da ar­tı­racaq.