
BİRLİK, İMAN VƏ HUMANİZM
Müsəlmanlar Islam dünyasının ən möhtəşəm bayramı - Qurban Bayramına hazırlaşırlar
Müəllif: Arif HÜSEYNOV Bakı
Noyabrın sonunda bütün dünya müsəlmanları Qurban Bayramını qeyd edəcəklər. Qurban Bayramı müsəlmanların Məkkəyə ziyarət mərasiminin bir hissəsidir. O, Hicri təqviminin 12-ci ayının 10-cu günündə qeyd olunur. Qurban Bayramı İslamın nəcib ideallarını - başqa dinlərə hörmət göstərmək, insanlara kimliyindən və nəçiliyindən asılı olmayaraq qayğı və mərhəmət hissləri aşılamaq, hamıya xoşbəxtlik arzulamaq, imkansızlara əl tutmaq, Allahın birliyinə böyük inam bəsləmək ideallarını özündə təcəssüm etdirir. Bu bayram islam ölkələrində üç gün çəkir.
Onun mahiyyəti təkcə qurban kəsib imkansızlara paylamaqdan ibarət deyil. Qurban Bayramının dərin mənəvi kökləri vardır. Qurban kəsilən heyvanların nə qanı, nə də ki əti Böyük Tanrıya lazım deyildir. Bütün bunlar insanların özləri üçün edilir. Qurban kəsməyin özü insanın mənəvi cəhətdən inkişafının sübutudur. İslamda mərhəmətə xüsusi önəm verilir. Lakin qurban ətinin əvəzini pul ilə ödəmək məsləhət görülmür. Ona görə ki, pul, hətta günah işlərin baş tutmasına da xərclənir. Elə bu səbəbdən Orucluq Bayramında ərzaq məhsulları, Qurban Bayramında isə ət paylanır. Allah-Taala qurban kəsənlərin günahlarını bağışlayır, insanların ruhən təmizlənməsi onları Tanrının dərgahına yaxın edir.
Qurban Bayramı cəmiyyətdə həmrəyliyin güclənməsi ilə bərabər, həm də milli birliyin rəmzi kimi dəyərləndirilir. Qurban Bayramı müsəlmanların Allah və din yolunda, xoş əməllərin yaşanması, humanizm, milli-dini dəyərlərin qorunub-saxlanılması və qardaşlıq hisslərinin güclənməsi naminə fədakarlıqlara hazır olduqlarını təcəssüm etdirir.
Qurban Bayramının çoxəsrlik ənənələri Böyük Tanrının Peyğəmbəri İbrahimin adı ilə bağlıdır. İbrahim Peyğəmbərin başına gələn əhvalatlardan Qurani-Kərimin 6-cı «Əl-Ənam» surəsinin 76-cı ayəsində bəhs olunur. Onu oxuyanlarda İbrahim Peyğəmbərin bütpərəstləri inama gətirmək üçün işlətdiyi kəskin ağlı, mətanəti və inam sarsılmazlığı, qürur hissi doğurur.
İslamın böyük üləmalarının Quran təfsirlərində bu əhvalat belə şərh edilir: Böyük Allahın vacib tapşırığını yerinə yetirən İbrahim Peyğəmbər bütpərəstləri yanlış inamlarından döndərib bir olan Tanrıya sitayiş yoluna döndərmək üçün təşəbbüslər edir. Haqq-Taala İbrahim Peyğəmbərin inamını daha da möhkəmləndirmək üçün onu imtahana çəkir və yeganə oğlu İsmayılı Allah yolunda qurban verməyi buyurur. İbrahim Peyğəmbər Tanrının bu tapşırığına dərhal əməl etmək qərarına gəlir. Bu dəmdə İsmayılın yanında insan görünüşündə zühur edən şeytan onu dilə tutmağa başlayır ki, atasının sözünə baxmasın. İsmayıl şeytanın sözünə əhəmiyyət verməyib, atasının yanında Böyük Allahın göstərdiyi qurbangah yerinə tərəf irəliləyir. Ata və oğul qurbangaha çatanda şeytan yenidən İsmayıla yaxınlaşıb onu atasının sözünə baxmamağa təhrik edir. İbrahim Peyğəmbər şeytan onun oğlunu qəti fikrindən döndərməyə çalışdığını biləndə, dərhal İsmayıla şeytana daş atmağı tapşırır. Ata bıçağı götürüb oğlunun boğazını kəsmək istəyəndə Allah Cəbrayıl məlaikə buyurur ki, «Mənim bəndəmin yanına tələs və tapşır ki, mənim yolumda yeganə oğlunu qətlə yetirməsin. İndi inandım ki, İbrahim mənim itaətimdən çıxan deyil və ona görə də oğlunun başını kəsməyə hazırdır». Cəbrayıl dərhal yerə enib İsmayılın boğazına dirənən bıçağın tiyəsini kütləşdirir. Bir qədər özünə gələn İbrahim Peyğəmbər baxıb görür ki, Cəbrail qurbanlıq qoyun gətirir. Sevincini gizlədə bilməyən ata bərkdən qışqıraraq, «Allahdan başqa Allah yoxdur. Allah böyükdür!».
Qurban Bayramı İslamın beş sütunundan biri olan Məkkə ziyarəti ilə əlaqədardır. Məkkədə əsas müqəddəs ziyarətgah yeri bozrəngli daşdan tikilmiş kubşəkilli binadır. Kəbənin çöl tərəfdən qara parça örtüyü vardır. Bu örtük hər il Misirdə toxunur və Müqəddəs Şəhərə gətirilir. Zəvvarların gəlməsinə az qalmış qara örtük ağ örtüklə əvəzlənir və ziyarət ayının axırında Kəbəyə təzə qara örtük çəkirlər. Köhnə parçanı isə hissələrə bölüb təbərrük kimi paylayırlar.
Binanın şərq küncündə divara «Qara Daş» (ərəbcə “Həcərül-əsvəd) hörülmüşdür. Həmin Daş Kəbədə əsas sitayiş obyektidir. Qara Daş əvvəllər ağ yaqutdan ibarət olmuş, deyilənlərə görə, sonralar adamların günahları ucbatından qaralmışdır. Adəm Peyğəmbər Cənnətdən qovulandan sonra, Allahın iradəsi ilə ilk binanı həmin daşın üstündə tikmişdir. Tufan qoparaq bu yerləri su basandan sonra Kəbə dağılmışdır. İbrahim və oğlu İsmayıl Allahın buyuruğu ilə binanın qədim bünövrəsini taparaq üstündə Kəbənin yeni binasını tikmişlər. Bina hazır olandan sonra İbrahim və İsmayıl cənab Cəbrayılın göstərişi ilə binanın başına yeddi dəfə dolanmış, iki dəfə diz çöküb dua oxuyaraq sitayiş etmiş, daha sonra yeddi dəfə Səfa və Mərvə təpələri arasında yüyürmüş, Mina vadisində şeytana daş atmışlar. Müqəddəs İbrahim Həzrət Cəbrayıldan bütün Həcc mərasimlərini mənimsədikdən sonra, Allahdan bütün adamları Kəbəyə sitayiş üçün yığmaq tapşırığı alır. İbrahim Peyğəmbər bütün gələnlərin onu yaxşı eşidə bilmələri üçün Kəbə yanındakı ən hündür daşın üstünə qalxıb dörd tərəfə müraciət edərək deyir: «İnsanlar! Hamınızın qədim məbədə sitayiş üçün gəlməyinizə sərəncam verilib. Allahınızın sözünə əməl edin!». Bu zaman hər tərəfdən hay verərək deyirlər: «Ləbbeykə, Allahummə, ləbbeykə» (yəni «Mənim Tanrım Sənin qarşındayam, Sənin xidmətindəyəm») .
İbrahim Peyğəmbərin Allaha olan böyük sevgisi nəticəsində öz oğlunu Böyük Tanrı yolunda qurban vermək rəşadətini yüksək qiymətləndirən müsəlmanlar Allaha sitayişlərini sübuta yetirmək məqsədilə hər il qurbanlıq heyvan kəsmək mərasimi keçirirlər. Hesab olunur ki, kəsilən qurbanlıq heyvanın ilk qan sıçrantısı görünən kimi, mərasim keçirən adamın əvvəlki günahları bağışlanır.
Bayram günü gün çıxandan, təqribən, 40 dəqiqə sonra müsəlmanlar məscidə sübh namazına toplaşırlar. Sübh namazından sonra dindarlar evlərinə qayıdır və küçədə, yaxud həyətlərdə yığışaraq birlikdə Allahı «Allahu-Əkbər» deyə mədh edirlər. Buna təkbir deyilir. Bu mərasimdən sonra onlar məscidə, yaxud namazgah deyilən meydançalara toplaşırlar. Mollanın duasından sonra müsəlmanlar qurbankəsilmə mərasiminin icrasına başlayırlar.
Qurban kəsilən heyvanı başı qibləyə tərəf olmaqla sol böyrüüstə yerə yıxır, çox zaman ağzına nabat qoyur və sonra da çıxarırlar. Həmin nabat xoşbəxtlik gətirən şirniyyat kimi dəyərləndirilir.
Qurban olaraq ancaq dəvə, inək, öküz, kəlçə, qoyun və keçi kəsilə bilər. Qurbanlıq dəvə və inək bir nəfərdən yeddi nəfərədək adam tərəfindən alınıb kəsilir. Qoyun və keçinin isə bir nəfərin adına kəsilməsinə icazə verilir.
Qurbanlıq heyvanlardan qoyun və keçi azı birillik, kəlçə və inək ikiillik, dəvə azı beşillik olmalıdır.
Ancaq sağlam heyvanlar qurban kəsilməlidir. Çox arıq heyvanları da qurban kəsmək yolverilməzdir. Qurban kəsilən zaman heyvanların birini digərinin qabağında kəsmək, yaxud bıçağı heyvanın görməsinə yol vermək günah sayılır. Qurbanlıq heyvanı incitməmək üçün onu yaxşı itilənmiş bıçaqla kəsmək lazımdır. Qurban kəsdirən şəxs Məhəmməd hümməti olmalıdır.
Heyvan ölməmişdən başını bədənindən ayırmaq, dərisini soymağa başlamaq məsləhət deyildir.
Qurbanı kəsən adam qəsdən «Bismillah» deməsə, həmin heyvanın ətini yemək olmaz. Qurban kəsən şəxs onun ətini bölüb yeddi qapı-qonşuya paylamalıdır. Bu ənənə adamlarda yaxınlarına qarşı mərhəmət hissləri tərbiyə edir. Bayram günü yas saxlamaq, ölmüş adamları üçün ağlayıb-sıtqamaq olmaz. Bu Müqəddəs Bayram ərəfəsində qohum-əqrəba ilə hal-əhval tutmaq, valideynləri başa çıxmaq, dindarları bu xoş gün münasibətilə təbrik etmək, yaxınların ruhlarına Quran oxutmaq, kasıb-kusuba nəzir-niyaz paylamaq kimi xoş əməllər etmək vacib şərtlərdəndir.
MƏSLƏHƏT GÖR: