ÖZƏL KAPİTAL BANK

Nəhayət ki, Azərbayjanın iki dövlət bankından biri olan "Kapitalbank" özəlləşdirildi. O, Beynəlxalq Valyuta Fondu (BVF) və Dünya Bankı (DB) tərəfindən dəstəklənən Azərbayjanın bank sisteminin restrukturlaşdırılması proqramı çərçivəsində yaradılmışdı və buna görə də həmişə həmin maliyyə institutlarının diqqət mərkəzində idi.   

Şərqi Avropanın təjrübəsi göstərir ki, bir neçə bankın eyni anda özəlləşdirilməsi zamanı həm sərmayəçilər, həm də dövlət üçün problemlər yaranır. Buna görə də Azərbayjan hökuməti eyni vaxtda iki dövlət bankının özəlləşdirilməyə çıxarılmasının əleyhinə idi. Baxmayaraq ki Azərbayjan Beynəlxalq Bankının özəlləşdirilməsi barədə elan "Kapitalbank"dan önjə verilmişdi, amma işlər tam tərsinə oldu. 

Ən "qədim" bank

Bank dünyası 1980-ji illərin əvvəlindən başlanan birləşmə və yiyələnmə dalğası nətijəsində jiddi dəyişib, bu meyl indi də müşahidə edilir. İndi "jiddi" bank olmaq üçün qlobal miqyasda iri oyunçuya çevrilmək lazımdır. Bunun üçün bank özəl şəxslərə xidmət etməklə yanaşı, sərmayə biznesi etmək və başqa funksiyaları da yerinə yetirmək üçün eyni zamanda bir neçə yerdə fiziki şəkildə mövjud olmalıdır.  

"Kapitalbank"a gəldikdə isə o, Əmanət Bankının varisidir. Bakıda ilk əmanət kassası isə birinji dəfə 1874-jü ildə açılıb. Bu bank öz fəaliyyətinin 133-jü ildönümünü qeyd edir. Beləliklə, "Kapitalbank" Azərbayjanda ən zəngin və qədim tarixə malik bankdır. Öz filial şəbəkəsinə görə də respublikanın ən iri bankıdır.   

Bir neçə il qabaq onun adı Birləşmiş Universal Səhmdar Bank (BUSBank) idi. Öz növbəsində "BUSBank" Azərbayjan Nazirlər Kabinetinin 21 fevral 2000-ji il tarixli sərənjamı ilə üç dövlət səhmdar-kommersiya bankının - Aqrar-Sənaye, Sənaye İnvestisiya və Əmanət banklarının açıq tipli səhmdar jəmiyyət şəklində  birləşməsi nətijəsində yaranmışdı.

Azərbayjan Milli Bankı tərəfindən bank əməliyyatları aparılması üçün verilmiş lisenziya mərkəzi reyestrə 28 fevral 2000-ji ildə daxil edilib. 2004-jü il dekabrın 24-də isə bankın səhmdarlarının növbədənkənar ümumi yığınjağında Birləşmiş Universal Səhmdar Bankın adının "Kapitalbank"a çev-rilməsi barədə qərar qəbul edilib. 

Bu, borju olmayan təmiz bank idi. Çünki bağlanmış bankların borjları xidmət üçün "Aqrarkredit" bank olmayan kredit qurumuna ötürülmüşdü. Bununla yanaşı, Azərbayjan SSR-in keçmiş Əmanət Bankının 1 yanvar 1992-ji il tarixə qədər olan borjları "Kapitalbank"da qaldı və "irsən" yeni sahiblərə ötürülür. 

Əhalinin əmanətlərinin indeksasiyası prosesinin özünün mürəkkəbliyi üzündən bu vəsaitlərin yiyələrinə qaytarılması dəfələrlə təxirə salınıb, hazırda isə sözügedən prosesə hazırlıq gedir. Qeyd edək ki, "Əhalinin Azərbayjan SSR-in Əmanət Bankında qalmış əmanətlərinin indeksasiyası haqqında" qanunun işlənməsi üçün hələ 2005-ji ildə baş nazir Artur Rasizadənin rəhbərliyi ilə xüsusi hökumət komissiyası yaradılıb. 

2006-jı ilin dövlət büdjəsində əhalinin əmanətlərinin indeksasiyası prosesinə başlamaq üçün 50 milyon manat ayrılması düşü-nülmüşdü. Anjaq indeksasiyanın keçirilmə  mexanizminin olmaması səbəbindən büdjə vəsaitləri mənimsənilməmiş qaldı. Önjə bildirilmişdi ki, indeksasiyanın keçirilməsi üçün tələb olunan vəsait ilkin qiymətləndirmələrə görə, təxminən, 500-600 milyon dollara bərabərdir və bütün proses təxminən 7-8 il çəkəjək. Maliyyə Nazirliyinin qiymətləndirməsinə görə, indeksasiya prosesi Azərbayjan SSR Əmanət Bankında vəsaitləri qalmış 2 milyon adamı əhatə edəjək.      

"Kapitalbank" həm də regionların inkişaf proqramını, hökumətin fermerlərə subsidiyalar paylanması, pensiya müavinətlərinin plastik kartlar vasitəsilə verilməsi, məjburi köçkünlərə müavinət paylanması kimi sosial layihələrini də dəstəkləyir. Bundan başqa, o, sosial təyinatlı layihələri də maliyyələşdirir. 

Özəlləşdirməyə qədər "Kapitalbank"ın ştatında 2458 adam olub. 2007-ji ilin nətijələrinə görə, bankın aktivləri 249,47 milyon manat, kredit çantası 107,51 milyon manat, bankın öhdəlikləri 209,56 milyon manat, balans kapitalı 39,81 milyon manat, məjmu kapitalı 35,429 milyon manat, ödənilmiş nizamnamə fondu 24 milyon manat olub.  

Jəmi iki mərhələ olub

Beləliklə, hökumət bankın tam özəlləşdirilməsinə qərar verib. Əvvəllər dövlətin olmuş "Kapitalbank"ın səhmdarlarının özəlləşdirmədən sonrakı yekun strukturu iyu-lun əvvəllərində açıqlanıb. Özəlləşdirmə komissiyasının qərarına görə, bankın səhmlərinin 50 faizinə bərabər olan dövlət zərfinin 85 faizi "AtaHolding", "Pasha Holding", "Xalq Sigorta" və "Azersun Holding" arasında paylanıb. 

"AtaHolding" MMJ və "Pasha Holding" MMJ-nin hər biri "Kapitalbank"ın səhmlərinin dövlət zərfinin 30 faizinə yiyələnib. "Xalq Sigorta" sığorta şirkəti 15 faiz və "Azersun Holding" MMJ 10 faiz paya sahib olub. Özəlləşdirilmiş bankın səhmlərinin 10 faizi fiziki şəxslərə, 5 faizi isə bankın kollektivinə verilib. Yeni səhmdarlarla artıq alğı-satqı sazişləri bağlanıb. 

Dövlət payının özəlləşdirilməsinin birinji mərhələsi "Kapitalbank"a jari məzənnə ilə 28,236 milyon dollar vəsait gətirib. Hər biri 10 manat nominala malik 1,2 milyon səhmin və 12 milyon manatlıq toplam nominal dəyərin satışından yekunda 24 milyon manat əldə edilib. 

"AtaHolding" və "Xalq Bank"ın hər biri "Kapitalbank"da 20 faizlik iştirak payına malik olmuşdular, 10 faiz isə "Azersun Holding" MMJ-nin payına düşmüşdü. Səhmlər hər biri 240 min manata bərabər olan 5 bərabər zərf (lot)  üzrə satılmışdı. 

Yarısı dövlətə məxsus "Kapitalbank"ın özəlləşdirilməsinin ikinji mərhələsi çərçivəsində səhm satışına bu ilin mart ayında başlanıb. Aprelin 4-dən bankın əmək kollektivinin üzvləri və hüquqi baxımdan onlara bərabər şəxslər üçün səhm alışına qapalı qeydiyyat başlanmışdı. 

Hərrajlara toplam nominalı 600 min manat olan səhmlər çıxarılmışdı.  Hər birinin nominalı 10 manata bərabər olan 60 min aksiya bankın dövlət payının 5 faizinə bərabər idi. Dövlət payının özü isə hər biri 10 manat olan 1,2 milyon aksiyadan ibarət idi və toplam qiyməti 12 milyon manat təşkil edirdi. 

"Kapitalbank"ın 5 faizlik dövlət payını almağa bankın işçilərinin, həmçinin bankda ən azı 7 il işlədikdən sonra pensiyaya çıxmış və ya 1 yanvar 1995-ji il tarixdə işçi heyətinin dəyişdirilməsi nətijəsində işsiz statusu almış şəxslərin hüququ çatırdı.   

Bununla eyni vaxtda "Kapitalbank"ın səhmlərinin 45 faizinin hüquqi şəxslərə satılması üzrə hərraj keçirilirdi. Hərraja toplam dəyəri 10,2 milyon manat olan 1,020 milyon səhm çıxarılmışdı. Səhmlər hər biri 60 min manat olan 17 bərabər zərf (lot) üzrə çıxarılmışdı, 1 lotun nominal dəyəri 600 min manat idi. Hərrajın bir iştirakçısı səhmlərin 6 zərfindən (360 min səhmdən) çox ala bilməzdi. Müsabiqədə iştirak haqqı 6 min manat idi. 

Reytinq ehtiyatları 

Beynəlxalq reytinq agentliyi "Fitch Ratings" keçəndəfəki qiymətləndirməsi zamanı bankın tam özəlləşdirilməsindən sonra reytinqinin aşağı düşəjəyini bildirmişdi. Agentliyin fikrinjə, özəlləşdirməyə qədər bankın defolt riski dərəjəsi aşağı idi, çünki dövlət əsas səhmdar kimi istənilən an "Kapitalbank"a dəstək verə bilərdi. 

"Fitch"in ekspertləri düşünürlər ki, minoritar səhmlərinin çox sayının yüksəkreytinqli xariji səhmdar tərəfindən satınalınması reytinqin dəstəklənməsinə imkan yarada bilər. Bununla bağlı "Fitch Ratings" özəlləşdirmənin ikinji mərhələsinin nətijələri haqqında məlumat aldıqdan sonra banka yeni reytinq vermək niyyətindədir. Hazırda bankın malik olduğu  İDR reytinqi Azərbayjan hakimiyyəti tərəfindən orta himayə ehtimalını əks etdirir. 

"Böyük ehtimalla özəlləşdirmədən sonra bankın İDR reytinqi aşağı düşəjək. İDR himayə və aşağı hədd himayəni əks etdirir. Yeni reytinq hakimiyyətin özəlləşdirmədən sonra bankın fəaliyyətinə dəstək vermək istəməməsini əks etdirəjək", - deyə agentliyin məlumatında bildirilir. 

Hazırda "Fitch"in bank üçün uzunmüddətli reytinqi "BB-" səviyyəsində müəyyən edilib. "3" səviyyəsində yardım reytinqi  və  "BB" səviyyəsində yardımın aşağı həddi mənfidir. Bankın fərdi reytinqi "D/E" səviyyəsində müəyyən edilib. Hazırda "Kapitalbank" kredit reytinqini təzələmək üçün "Fitch Ratings" və "Moody`s"lə fəal iş aparır.  

Bankın rəhbərliyinin fikrinjə, agentlik bu jür proqnozlar verməklə özəlləşdirmə prosesində "Kapitalbank"ın səhmdarları ola biləjək beynəlxalq sərmayəçilərin qarşısında məsuliyyəti öz boynuna götürmək istəmir.  

"Kapitalbank"ın marketinq və strateci inkişaf departamentinin direktoru Samirə Şərifova bildirir: "Reytinq agentliklərini bizim onlara təqdim  etdiyimiz faktlar deyil, bankın özəlləşdirilməsi üzərinə  maraqlandırır. Onlar bildirirlər ki, dövlət bankın ən vajib müştərisidir və bu, belə də qalajaq. Gələjəkdə dövlətlə əməkdaşlıq hətta güjlənəjək". 

"Kapitalbank" ümummilli miqyaslı vajib dövlət layihələrinə xidmət etməkdə davam edəjək, çünki geniş filial şəbəkəsi buna imkan verir. Bundan başqa, dövlət layihələrinə xidmət göstərməkdə bankın böyük təjrübəsi var və dövlət dəfələrlə "Kapitalbank"la əməkdaşlığı davam etdirməkdə maraqlı olduğunu bildirib.  

Hazırda bankın regionlarda 87 filialı, 2 müstəqil bölməsi, filialların tabeliyində 97 şöbəsi (kassası), həmçinin 12 valyuta mübadilə məntəqəsi var. Gələjəkdə bank fəaliyyətini Azərbayjandan kənarda genişləndirmək və MDB ölkələrində iki nümayəndəlik açmaq niyyətindədir.  

Bundan başqa, dövlət layihələri çərçivəsində əməliyyatların artması "Kapitalbank"ın öz prosessinq mərkəzinin yaradılmasını da vajib edib. Layihənin dəyəri 1,29 milyon avroya bərabərdir. Layihənin bankın öz vəsaitləri hesabına gerçəkləşdirilməsi nəzərdə tutulur. Prosessinqin sertifikatlaşdırılmasının beynəlxalq "Visa International" ödəniş sisteminin yardımı ilə gerçəkləşdirilməsi nəzərdə tutulur. İlkin mərhələdə prosessinq "Kapital Bank"ın kartlarına xidmət edəjək, anjaq gələjəkdə oraya başqa bankların da buraxılması müm-kündür. 

"Kapitalbank"ın prosessinqinin  buraxılış güjü 2,5 kart olajaq və o, 550 bankomata, 200 informasiya köşkünə və  5 min POS-terminala xidmət göstərəjək. Hazırda bank tərəfindən 1,372 milyon kart buraxılıb və onun 230 bankomatı var. 

Başqa sözlə, bankın çoxlu planı var və yeni yiyələri onları səylə gerçəkləşdirməyə çalışajaqlar. Bu isə o deməkdir ki, Azərbayjanı əhatə səviyyəsinə görə ən iri olan bu bankın xidmət səviyyəsi yüksələjək və  xüsusilə də ölkənin əyalət rayonlarında bank xidmətləri bazarında rəqabət güjlənəjək. Müvafiq olaraq digər özəl banklar da əyalətlərdə şəbəkələrini genişləndirməyə, xidmət keyfiyyətini yaxşılaşdırmağa çalışajaqlar. Bu isə yekun nətijədə ölkə iqtisadiyyatının ümumi inkişafına təsir göstərəjək.