ARAQÇININ SEHRİ

Kostyum tarixi baxımından araq-çın tikmə və qızıl naxışlarla işlənmiş bahalı parçadan (adətən,  qalın şalların toxunduğu tirmədən) hazırlanmış baş geyimidir. Ənənəyə görə, o, sırf kişi geyimi elementi olub. Araqçınlar gənclərin geyimində xüsusilə rəngarəng olurdu. Və əlbəttə, istənilən xalqın hər hansı geyim elementi kimi, araqçın da sahibinin yaşı ilə birlikdə, sosial vəziyyətini də əks etdirirdi. Ortabab tacirin tündrəngli, yüngül naxışlı sadə baş geyimi varlıların güləbətinli (qızıl sapla vurulan naxış) araqçını ilə müqayisəyə belə gəlməzdi.

Məhsuldar remiks   

Doğrudur, bizim günlərimizdə bu ənənələr transformasiyaya uğrayıb - araqçınlar, hətta dünya dəbinə qayıdıb, yerli Bakı  varlılarından isə heç danışmırıq. Həm də onları hər iki cinsin nümayəndələri geyinir. Və araqçını daha yalnız tirmədən tikmirlər. Naxışlarını isə mümkün qədər dəbdəbəli vururlar, çünki xanımlar araqçını geyim əşyası kimi istifadə etməyə başlayıblar, deməli, şalvarla əlaqədar əhvalat təkrar olunur. Kişi geyiminin bu sadə əşyası da qadın dəbinin bəzən hətta çox qabarıq elementinə çevrildi. Araqçına gələndə, məsələ bir qədər mürəkkəbləşir, axı o, əvvəldən bəzəkli olub, buna görə modernləşdirmə asanlıqla ölçü hissinin itməsinə  gətirib çıxara bilər. Bu "izafiliyin" nümunələrinə hərdən bizim suvenir dükanlarımızda rast gəlmək olar - lüreksin parıltısı arxasında məmulatın gözəlliyi, işin incəliyi gözə çarpmır, çünki bu incəlik heç yoxdur. Doğrudur, elə həmin dükanlarda  bu janrdan çox zərif nümunələrə də rast gəlmək olar, əlbəttə, bəxtin gətirsə. Lakin qəribə də olsa, indiyə qədər  araqçınla bilavasitə məşğul olmaq, yəni bu nümunələrin tam kolleksiyasını yaradıb  suvenir dükanında  deyil, sərgi salonunda nümayiş etdirmək heç bir yerli rəssamın ağlına gəlməmişdi.

Nəhayət, bir qədər əvvəl bu, baş  tutdu. Tanınmış tətbiqçi-rəssam İnna Kostina  rəssamlarımız arasında birinci olaraq müasir araqçınların bütöv kolleksiyasını yaratdı. O, rəng və faktura sınağından uğurla çıxdı... Kostina  çoxsaylı müxtəlif materiallardan istifadə edib, həm də ipək, məxmər, keçə hər dəfə əzəli görkəmində istifadə olunmur - faktura materialların  üst-üstə tikilməsi ilə yaranır. Deyək ki, səmavi  ipək  kapron lent örtüyü sayəsində  yasəmən, yaxud müvafiq rəngli  kiçik atlas lentlərin kəsişməsi nəticəsində zümrüd rəngi ala bilər.

Yeri gəlmişkən, materialdan danışsaq, bu baş geyimlərindən hər birinin  təkrarolunmaz səthinin hazırlanmasına sərf olunmuş bütün əməyə  rəğmən, İnna Kostinaya  sadə fakturalı qiymətli  qəhvəyi məxmərdən hazırlanmış araqçın daha əzizdir. Çünki o, bütün başqa nümunələrdən (Kostinanın kolleksiyasında əlliyə qədər nümunə var) fərqli olaraq, müasir alınma parçadan deyil, nənəsinin  ziyafət paltarından tikilib. Belə bir ailə xatirəsi alınıb... Payızda rəssamın bu kolleksiyaya həsr olunmuş  fərdi sərgisi keçiriləndə araqçınların əksəriyyəti satılacaq - artıq indidən arzulayanlar var. Amma bu qəhvəyi  xatirəni İnna heç kimə satmayacaq...

Yaratmaq zamanı gələndə

Doğrudur, sual yaranır: nədən İnna Kostina  yaradıcı enerjisini  bir qədər gözlənilməz planda reallaşdırmaq qərarına gəlib?  Biz onun rəngkarlıq sərgilərində  rəsm əsərləri,  dekorativ-tətbiqi incəsənət işləri sırasında isə batik və şəkilli ipək şərflər görməyə adət etmişik. Onları şəhərimizin bütün incəsənət xiridarları yaxşı tanıyır. İnnanın monumental rəngkarlıqla məşğul olduğu - məsələn, Bakının pravoslav kilsələrindən birinin  interyerinin tərtibatında iştirak etdiyi nisbətən az məlumdur. Amma heç kim təsəvvür edə bilməzdi ki, İnna Kostina rənglərə və fırçaya "xəyanət edib", iynə-sapa əl atacaq. Lakin taleyin əmrilə indi onun diqqətini  araqçınlar cəlb edib... 

Kolleksiyanın başlanğıcını iki fakt qoyub. Birinci "Şər deməsən, xeyir gəlməz" qəbillidir. Ötən yay Kostina batikə həddən artıq aludə olmuşdu. Bu peşə isə, məlum olduğu kimi, sağlamlıq üçün zərərlidir. Mum buxarını fasiləsiz udmaq rənglərə qarşı güclü allergiya yaratdı. Həm də təkcə  batikin özündə istifadə olunan anilin rənglərə deyil, rəngkarlıqda istifadə olunan yağlı boyalara da. Rəssam üçün  kifayət qədər uzun müddətə sevimli işindən ayrı düşmək dəhşətdir. Kostina xatırlayır: "Amma işləmək istəyirdim, yaradıcılıq ehtirası rahat buraxmırdı!".

Və burada tale özü çıxış yolu göstərdi.  İncəsənətdə milli ənənələri çox yüksək qiymətləndirən  qalereyaçı Elmar Haşımov Kostinadan onun üçün araqçın tikməyi xahiş etdi.  Beləcə, ekspromtla rəssamın gələcək kolleksiyasının ilk eksponatı yarandı. O ilk araqçın ciddi qara rəngdə idi - onun gözəlliyi  məxmərdən kaprona qədər  müxtəlif parça fakturalarının incə cazibəsindən yaranmışdı. Sonrakı işlərində isə Kostina artıq təkcə faktura ilə yox, bəzək və ornamentlə də "oynayırdı".

O özü də geri qayıtmasına sevinirdi... Yəqin bu sözlərə izahat vermək gərəkdir. Məsələ ondadır ki, hələ ÜDKİ-də təhsil alarkən, İnna Kostina "Arşın mal alan" və "Məşədi İbad" tamaşalarının tərtibatını vermiş, elə o zaman, başqa  detallarla yanaşı, araqçınlara  da vurulmuşdu.

Kostinanın araqçınlarındakı bəzəklər rəngarəngdir - o, qızıl tikməli lentlərdən,  muncuqdan,  payet və strazlardan  həvəslə istifadə edir. Rəssam özü  qara muncuq və tündrəngli payetlərdən tərtib olunmuş ciddi ornamentləri xoşlayır, lakin  kolleksiyada təmiz, dərin, rəngarəng çalarlı baş geyimləri də çoxdur. Hər iki variant İnna Kostinanın məşhur "Simurq" layihəsindəki rəngarəng ipək şərflərlə əla uyğunlaşır - bu, qızılı rənglənmiş batik və ipək şərflərdən ibarət  kolleksiya idi. Rəssamımız onu ötən il Norveç hökumətinin dəvəti ilə bu ölkədə təşkil olunmuş vernisajda nümayiş etdirmişdi.

İnna, öz işini, demək olar ki, elmi əsaslarla qurub. Vaxtını adi işlərə sərf etməmək üçün o özü ancaq yaradıcı işi yerinə yetirir - yəni bütün  çoxsaylı bəzəklər və  qat-qat fakturanın işlənməsi ilə hər bir araqçının biçimini müəyyənləşdirir. İşin təmiz texniki tərəfini, yəni tikişləri, üst və yan tərəflərin bütövləşdirilməsini, prosesi  tezləşdirmək məqsədilə, böyük lütfkarlıqla həmkarı- rəssam İnna  Bəşirova yerinə yetirir.

 Hələ indidən İnna Kostinanın bütün araqçınlar kolleksiyası, eksponatların kiçik ölçülərinə baxmayaraq, bir kadra yerləşmir. Bu materiala aid fotosessiyada foto-müxbirimiz  belə bir şəkil çəkməyə çalışıb. Bunun üçün o, böyük stolun üzərində, iki stulun söykənəcəyində ləngər vurmalı olub. Amma yenə də bütün araqçınları bir dəfəyə lentə almaq mümkün olmayıb... Bu kolleksiya Bakıda sərgilənəndə onların sayı xeyli artacaq. Gələn il üçün isə İnna Kostinanın Rusiya və Peruda fərdi sərgiləri planlaşdırılır. Orada Azərbaycan tətbiqi incəsənətinin müasir rəssam tərəfindən yaradıcılıqla işlənmiş bu özünəməxsus istiqaməti artıq bir neçə yüz eksponatla təmsil olunacaq.