"İSTİQRAZ" ƏMƏLİYYATI

Bu yaxınlarda Bakıda keçirilən MDB Ölkələri İstiqraz Konqresi xarici sərmayədarların Azərbaycanın qiymətli kağızlar bazarına marağının nə dərəcədə güclü olduğunu nümayiş etdirdi. Konqresin xarici nümayəndələrinin bir çoxunun qeyd etdiyi kimi, bu marağın səbəbi, əsasən, ondadır ki, haqqında danışılan bazar təzəcə inkişaf etməyə başlayıb, möhtəşəm templərlə inkişaf edir və ölkədəki sabit siyasi və iqtisadi durum fonunda bu bazarda çoxlu pul qazanmaq mümkündür.  

Prinsipcə, bir sıra investisiya təşkilatı Azərbaycan iqtisadiyyatının bu seqmentində artıq real şəkildə işlədiklərindən, burada mövcud olan üstünlüklər və riskləri tamamilə real dəyərləndirə bilərlər. Yeri gəlmişkən, risklərin sayı kifayət qədərdir və onlar yerli emitentlərin maliyyə problemlərindən daha çox, hüquqi problemlərlə bağlıdır.

"R+" müxbirinə müsahibəsində Azərbaycanın qiymətli kağızları ilə iş təcrübəsindən Latviyanın "ParexBank"ının investisiya bankinq departamentini idarə edən direktoru Martins Yaunaris və direktor Yanis Dubroviskis danışdılar. 

- Azərbaycanın qiymətli kağızlar bazarının perspektivlərini necə qiymətləndirirsiniz?

M.Y.: Fikrimcə, sizin qiymətli kağız bazarınızın üstünlüyü ondadır ki, yerli emitentlər tərəfindən qiymətli kağızlar buraxılmasını və xarici sərmayədarların cəlb olunması imkanını tənzimləyən zəruri normativ-hüquqi bazanın yaradılması üzrə nəhəng iş görülüb. Sonuncular üçün nisbətən yüksək orta dərəcələr xüsusilə cəlbedici olduğundan, biz yaxın bir neçə ildə borc təəhhüdləri bazarının gur inkişafını gözləyirik. Əlbəttə, bu, elə həmin dərəcələrin aşağı düşməsini və buraxılış həcminin artmasını doğuracaq. Bu halda, bazar sərmayədarların müəyyən kateqoriyaları üçün maraqsız olsa da, onları başqaları əvəz edəcək.

Y.D.: Başqa sözlə, bazarın həcmini daxili və xarici istiqrazlara bölmək mümkün olacaq. Belə ki, bizə artıq məlumdur ki, avrobond buraxılışlarını həm dövlət, həm də Azərbaycanın iri bankları həyata keçirməyə hazırlaşırlar. Beləliklə, iri maliyyə institutları xarici bazarlarda borclanacaq, nisbətən orta və kiçik banklar isə banklardan borc alacaq, yaxud daha az miqdarda və yerli bazarda istiqraz buraxılışı mexanizmindən yararlanacaqlar.

- Məlumdur ki, yerli banklar arasında ilk olaraq "Muğanbank" xarici QK bazarına çıxışı həyata keçirdi və öz istiqrazlarını Baltika ölkələri sərmayədarları arasında yerləşdirdi. Onu da bilirik ki, bu bankın anderrayteri qismində "ParexBank" çıxış edib. Azərbaycan bankının ilk təcrübəsini necə qiymətləndirirsiniz? 

M.Y.:  Bu biznesin təşkili üçün yalnız iki önəmli şərt var: vəsaitə ehtiyacı olan emitent və bu emitentin biznesini başa düşən, onun bu pulları mənimsəyəcəyinə və geri qaytaracağına inanan sərmayədar. Bizim Baltikyanıda belə sərmayədarlarımız var, burada isə bir neçə şirkət-emitent görürük. Məsələn, ötən il pambıq ixrac edən MKT şirkəti üçün korporativ istiqrazlar buraxmışıq və indi deyə bilərəm ki, bir neçə yerli bankla analoji xidmət göstərilməsi barədə danışıqlar aparırıq. Lakin hələlik, konkret razılaşmalar olmadığından, onların adlarını açıqlamaq qeyri-etik olardı. "Muğanbank"la əməliyyat yalnız başlanğıcdır və sövdələşmələrin həcmi, fikrimcə, artmalıdır. 

Məsələ ondadır ki, hazırda Azərbaycanda biznesin nə qədər sahəsinin inkişaf etdiyini nəzərə alsaq, yerli bank sektorunun aktivlər üzrə həcmləri o qədər də böyük deyil. Odur ki gələcəkdə banklar sadəcə iriləşməli, maliyyə göstəricilərinə görə güclü olmalıdır və istiqrazların indi həyata keçirdiyimiz buraxılışları bir neçə ildən sonra çox kiçik görünəcək. Azərbaycanın QK bazarının möhtəşəm potensialı var və bazara birinci daxil olanlar, təbii ki, daha çox gəlir əldə edirlər. 

Y.D.:  Öz tərəfimdən qeyd edim ki, bazarın gəlirliliyi və həcmi həm Azərbaycana beynəlxalq maraqdan, həm də burada iqtisadi islahatların necə davam etdiriləcəyindən, maliyyə sektorunun, onun hüquqi tənzimlənməsinin necə inkişaf etməsindən, sərmayədarların özlərini burada nə dərəcədə müdafiə olunmuş hiss edəcəklərindən daha çox asılıdır. İndi onların bir çoxu ümid edir ki, Azərbaycan hökuməti və parlamenti qanunvericilik aktlarına investisiya iqliminin yaxşılaşdırılmasına, məsələn, faiz ödənişləri üzrə başqa ölkələrdə olmayan 10%-lik verginin azaldılmasına gətirib çıxaran dəyişiklik və əlavələr edəcəklər. Bütün bunlar ölkənizdə istiqrazlar bazarının daha da inkişaf etməsi işində böyük uğurlar qazanılmasına yardımçı olacaq.

- QK bazarında durumun yaxşılaşdırılması üçün daha hansı problemlərin həlli arzuolunandır?

Y.D.:  Fikrimcə, bu gün Azərbaycandakı müəssisələrin əsas problemi fəaliyyətlərinin kifayət qədər şəffaf olmamasıdır. Belə ki, xarici QK bazarlarına çıxmaq niyyətində olan şirkət bilməlidir ki, ondan maliyyə fəaliyyəti barədə  mühasibat uçotunun beynəlxalq standartlarına müvafiq şəkildə hazırlanan hesabat, beynəlxalq auditorun rəyi, səhmdarların tərkibi haqqında məlumat və i. a. təqdim etməsi tələb olunur. Bundan başqa, korporativ kağızlar bazarının inkişaf etdirilməsi üçün emitentlərin və birjanın tənzimləyicisinin ciddi kooperasiyası zəruridir ki, bu, emissiya prospektlərində informasiyanın mütləq açıqlanması ilə bağlı konsensusa gəlmək üçün zəruridir.

Bütün bu məqamlar istiqraz buraxılışı zamanı real səmərə verəcək, yəni sərmayədarlar nisbətən aşağı dərəcələrlə və daha uzun müddətə pul verməyə hazır olacaqlar.

M.Y.: Həqiqətən, Azərbaycanda qiymətli kağızlara sərmayə yatıranlar üçün artıq qeyd etdiyimiz müəyyən risqlər mövcuddur, lakin bununla belə, ölkədəki sabit siyasi və iqtisadi durum çox müsbət haldır.  Məsələn, biz Milli Bankın yerli valyutanın kursunu tənzimləməsini, manatın öncədən nəzərdə tutula bilən revalvasiya meyllərinə malik olmasını, bunun isə manatı borc öhdəliklərinə sərmayə yatıranlar üçün cəlbedici etməsini önəmli sayırıq. Manat Azərbaycanın nümayiş etdirdiyi iqtisadi artım və makroiqtisadi dinamika ilə bağlı çox böyük təzyiq altındadır. 

- Avroistiqrazlar yerləşdirilərkən Azərbaycanın şanslarını necə qiymətləndirirsiniz?

Y.D.: Borc alətləri bazarında istənilən yeni emitentin meydana çıxması (xüsusən də borcalan dövlət olduqda) sərmayədarlara portfelləri daha geniş diversifikasiya etməyə imkan verir. Azərbaycanın Cənubi Qafqazda istiqrazlarını sərmayədarların geniş çevrəsinin əldə edə bildiyi ilk ölkə olması mümkündür. Odur ki, fikrimizcə, şanslar çox yüksəkdir. Bu tipli maliyyə bazarlarında bu qəbildən olan emissiyalar, adətən, başqa yerli borcalanların (bankların və iri şirkətlərin) istiqrazlarının bərabər tutulacaqları etalon kimi nəzərdən keçirilir və güman  ki, bu, faiz dərəcələrinə azalma istiqamətində müsbət təsir göstərəcək.