BİRİ YAXŞIDIR, İKİSİ DAHA YAXŞI

Bütün postsovet ölkələrinin, o jümlədən, Azərbayjanın hazırda keçid dövrünü yaşadıqları bazar iqtisadiyyatının elementlərindən biri sağlam rəqabətdir. Həm də rəqabət mühiti hər yerdə olmalıdır, çünki bu yaxşı inkişaf etməyə imkan verir, qiymətlərin aşağı düşməsinə gətirib çıxarır. Bu yaxınlarda Azərbayjanda ikinji prosessinq şirkəti - Milli Kart meydana çıxıb.  

Doğrudur, ilk zamanlar belə kiçik dövlətdə ikinji kart mərkəzinin mövjudluğu bir qədər çətin görünsə də, lakin bu, bazar iqtisadiyyatının tələbidir. Yeni Milli Kart daha müasir xidmət sistemini və avadanlığa malik prosessinq mərkəzdir. Milli Kart  MMJ-də belə deyirlər. Rəqibləri kimi, onlar da bütün lokal və beynəlxalq bank kartlarına xidmət göstərmək və onları emitasiya etmək fikrindədirlər.

Milli Kart  2007-ji ildən etibarən fəal işə başlayajaq. Bununla yanaşı, şirkət ödəniş sistemlərinin 2008-ji ilə inkişafı proqramında nəzərdə tutulduğu kimi,    2006-jı ildən etibarən tijarət, xidmətlər, əmək haqlarının hesablanması və ödənişinin avtomatlaşdırılması üzrə layihələrdə iştirak edəjəkdir.     

Bu nə şirkətdir?

Beləliklə, bank kartları bazarının yeni iştirakçısı hansı təkliflər irəli sürmək fikrindədir?  Birinjisi, qeyd etmək lazımdır ki, şirkət Azərbayjan Milli Bankının kart ödənişləri prosessinq mərkəzi kimi yaradılmışdır. Lakin sonradan Milli Bank mərkəzi özəl banklara satmaq qərarını açıqladı. Ölkənin 43 bankı arasında mərkəzi maya dəyərinə almaq istəyənlərin sayı 18-ə çatdı.  Milli Kart  MMJ-ni də elə onlar təsis etdilər. MB-də aşağıdakıları bildirdilər: "Əsas iştirakçılar olan  "AtaBank", "Azərdəmiryolbank", "Bank-Standard", "Bank-Respublika", "Texnikabank" və "UniBank" bərabər paylara malikdir. Bu bankların payı, təxminən, 40% təşkil edir. Digər banklar isə daha az payla iştirak edir". Belə ki, qalan hissə "Azer-Turk Bank", "Bank of Baku", "CI Bank", "Debüt", "Əmrahbank", "Xalqbank", "Kredobank", "Parabank", "Rabitəbank", "Turanbank", "Zaminbank", Azərbayjan Mikromaliyyələşdirmə Bankı arasında bərabər şəkildə bölüşdürülüb (Fineko). Milli Kart  MMJ 4 mln AZN ($4,49 mln) kapitalla təsis olunub. 3 il ərzində MMJ iş sahəsini MB-dən kirayə götürsə də, sonra şirkət üçün ayrıja bina inşa olunajaq ki, bu da prosessinq mərkəzlərinin təhlükəsizliyinə verilən tələblərin yerinə yetirilməsinin ən yaxşı yoludur. MMJ-nin kapitalı da elə həmin dövrdə artırılajaq.

Prosessinq mərkəzinin maya dəyəri 3,5 AZN təşkil edir ki, bundan 1,7 mln AZN Ümumdünya Bankı, 1,8 mln AZN isə Milli Bank tərəfindən ayrılıb. Bu zaman təsisçilər kapitallaşdırmanın ilkin sxemindən imtina etdilər. MMJ-ni 2,5 mln AZN kapitalla təsis etmək planlaşdırılırdı ki, bu da dərhal MB-yə 1,8 mln AZN ödəməyə, 5 il ərzində isə rekapitallaşma yolu ilə Ümumdünya Bankının kredi üzrə 1,7 mln AZN qaytarmağa imkan verəjəkdir. MMJ-nin kapitalının 3 il ərzində 3,5 mln AZN səviyyəsinə çatdırılması nəzərdə tutulub. 

Avqustun 16-da Milli Kart  Ədliyyə Nazirliyinə MMJ-ni dövlət qeydiyyatından keçirmək xahişi ilə mürajiət etdi. MMJ-də bildirdilər ki, "Bunun üçün nazirliyə bütün qeydiyyat sənədləri, o jümlədən, 18 təsisçinin sənədləri və onların qeydiyyat şəhadətnamələrinin surətləri də təqdim olunub". 

MMJ Ədliyyə Nazirliyində dövlət qeydiyyatından keçdikdən sonra, ijraçı-direktorun və digər rəhbər işçilərin təyin ediləjəkləri gözlənilir: "Hazırda Milli Kart  MMJ-nin fəaliyyətinə 7 təsisçinin nümayəndələrindən formalaşdırılan Direktorlar Şurası rəhbərlik edir. MB prosessinq mərkəzinə operativ rəhbərliyi həyata keçirən qrup da mövjuddur". 

MMJ Direktorlar Şurasına  "Bank Respublika" İdarə Heyətinin sədri Xədijə Həsənova başçılıq edir. MMJ-dən aşağıdakıları da bildirdilər: "İdarə heyətinin tərkibinə "Azərdəmiryolbank", "AtaBank", "Bank Respublika", "Bank-Standard", "Texnika-bank", "Parabank", "UniBank" nümayəndələri daxil olub. Hələlik, MMJ-nin ijraçı-direktoru təyin edilməyib. Direktorlar Şurası Milli Kart  tariflərinin təzələnməsi ilə bağlı təkliflər də hazırlamalıdır".

MB mütəxəssislərinin iştirakı ilə artıq Milli Kart MMJ-nin biznes-plan layihəsi hazırlanmışdır. Bu şirkət MB-nin kart ödənişləri prosessinq mərkəzini öz mülkiyyətinə alaraq, ölkədə ikinji prosessinq şirkəti olajaq. MMJ-nin 18 təsisçisi jəmi 250 min kart emitasiya etsə də, planda jari ilin sonunadək, azı, 20-30 min karta xidmət göstərilməsi nəzərdə tutulur. Hələlik, mərkəz, təxminən, 5 min kart emitasiya edən 9 kredit müəssisəsinə xidmət göstərir. Biznes-plan həm də təsisçilərin MB-nin "Azericard Ltd." şirkətindən MMJ-yə mümkün qədər sürətli miqrasiyasına istiqamətlənib: "Bir bankın miqrasiyası 1-2 ay çəkəjək. Paralel olaraq 2-3 bankın miqrasiyasını həyata keçirmək mümkündür və ilin sonuna qədər bu işi maksimal həjmdə ijra etmək lazımdır. Planda, hələlik, 20-30 min karta xidmət göstərilməsi nəzərdə tutulur, halbuki MMJ-nin 18 təsisçisi 250 mindən artıq kart emitasiya edib". Hazırda mərkəzin xidmət dairəsində olan 5 min kart Azərbayjan banklarının buraxdıqları kartların 0,5%-ni təşkil edir, kartların əsas emitentlərinə MB-nin   "Azericard Ltd." şirkətində xidmət göstərilir. 

Milli Kart  artıq beynəlxalq ödəniş sistemləri tərəfindən sertifikatlaşdırılıb və o qədər də böyük olmayan bankomatlar parkına da malikdir. Kartların onun vasitəsilə emissiyası, hələlik, ümumi emissiyanın 10%-dən çox deyil.

Rəqabət, yoxsa qarşılıqlı əməkdaşlıq?

Beləliklə, ikinji iştirakçı artıq varlığını bəyan edib. Hazırda  hər iki prosessinq mərkəzi bir-biri barədə kifayət qədər dostyana danışsa da, gələjəkdə sərt rəqabət mübarizəsinin şahidi olajağımız indidən bəllidir. Milli Kart  MMJ-nin daha iki təsisçisi onun xidmətinə keçmək barədə danışıqlara başlayıb. "UniBank" kommersiya bankı və "Texnikabank" kart əməliyyatlarına xidmətin  "Azericard Ltd." prosessinq şirkətindən MMJ-yə keçirilməsi barədə məsləhətləşmələrə başlayıblar. MMJ-dən bildirirlər: "Hələlik, məsləhətləşmələr belə bir keçidin proseduruna aiddir. Tərəflər xidmət barədə sazişin Milli Kart  MMJ-nin dövlət qeydiyyatından keçəndən və yeni tariflərini müəyyənləşdirəndən sonra bağlanajağı barədə razılığa gəliblər. Bundan başqa, keçid zamanı plastik kartlar üzrə hesabat üçün banklar xüsusi konvertorlar tətbiq etməlidir".

Milli Kart  MMJ təsisçisi olan 18 bankdan 16-sı "Azericard Ltd." şirkətinin müştəriləridir. Azərbayjan prosessinq bazarının pioneri olan bu şirkət isə hələlik, kifayət qədər alijənab bəyanatlar verir: "Azericard Ltd." sözügedən müştərilərini xəbərdar edib ki, onlar üçün buraxılmış kartları dövriyyədən çıxarmadan jərimə, yaxud kompensasiya tələb etmədən münasibətlərə xitam verməyə hazırdır. Lakin hələlik, bu banklardan heç biri bizə başqa şirkətə keçməsi barədə məlumat verməyib", - deyə "AzeriJard Ltd."də bildirirlər. 

Milli Kartın  "Visa" beynəlxalq ödəniş sistemində bu ödəniş sisteminin tamhüquqlu üzvü olan "Azərdəmiryolbank"  vasitəsilə sertifikatlaşdırılması başa çatıb. Yeni mərkəzin ilk müştərisi də o oldu və hazırda hər iki mərkəzin yardımı ilə paralel olaraq işləyir. "Azərdəmiryolbank"ın rəhbəri Roman Əmirjanovdan aldığımız məlumata görə, hazırda bankın kart əməliyyatlarının 3/4 hissəsi Milli Kart  vasitəsilə həyata keçirilir. 

İlin sonuna qədər mərkəzin  MasterCard sistemində sertifikatlaşdırılması da başa çatdırılajaq və bundan sonra "Azərdəmiryolbank" kartlarına bütövlüklə Milli Kart  vasitəsilə xidmət göstəriləjək. MasterCard sistemndə sertifikatlaşdırma orada maqnit və çip kartları sertifikatlaşdırılmalı olduğundan bir qədər yubanır. 

MB sədrinin müavini Ə.Quliyevin sözlərinə görə, MB əməkdaşlarının kartlarına Milli Kart  xidmət göstərir. Hazırda ona 5 bankın da qoşulması barədə danışıqlar aparılır, artıq bankomatlara qoşulan   AFBank, "Gənjəbank", "Debütbank" və "Azər-türkbank" isə kartlar buraxmağa hazırlaşır. Bu banklar lokal kartların buraxılmasından başlayıb, çünki beynəlxalq kartların buraxılması bir qədər daha mürəkkəbdir. 

Müsahibimiz bildirdi ki, "Biz alternativ pressinq mərkəzi olan Milli Kartın  "AzeriJard"la əlaqə yaratmaq istəyini həmişə dəstəkləmişik. Bundan başqa, MB onlar arasında interfeys yaradılmasını təklif edir ki, bu da informasiya mübadiləsi etmək imkanı verəjəkdir". Daha sonra: "Əks halda, vahid informasiya məkanı yaratmaq mümkünsüz olajaqdır. Milli Kartın xidmət etdiyi kartların başqa bankomatlarda işləməməsi düzgün olmazdı", - deyən Ə.Quliyev onu da əlavə etdi ki, bu iki mərkəzin birləşməsi gələjəyin işidir. 

Müştəri uğrunda mübarizə

MMJ-də onu da deyirlər ki, yeni mərkəzin daha aşağı tariflər təklif etməsi rəqabət mühiti yaratmağa imkan verəjəkdir. Milli Kartda nəzərdən keçirilən layihə tarif siyasətinin "AzeriJard Ltd." və MB prosessinq mərkəzinin tarifləri ilə müqayisədə köklü şəkildə dəyişdirilməsinə imkan verəjəkdir. 

MMJ-də aşağıdakıları deyirlər: "Milli Kart banklarla Visa International, MasteJard International ödəniş sistemlərinin işlədiyi tarif siyasətinin prinsiplərinə keçəjəkdir. MMJ komissiyanın kart transaksiyasının həjmi və ya tipindən asılı olmayan sabit dərəjəsini təsbit edəjəkdir".  Hazırda komissiya məbləğindən asılı olaraq, transaksiyanın həjminin faizi şəklində tutulur.

MMJ-də daha bir yenilikdən də xəbər verdilər: "İkinji yenilik emitent banklara aiddir. Buraxdıqları kartlar üzrə əməliyyatların həjmi və sayı nə qədər çox olarsa, onlar üçün komissiya da bir o qədər aşağı olajaqdır. Belə bir siyasət banklara müştəriləri üçün əlavə güzətlər etmək imkanı verəjəkdir". 

Lakin "AzeriJard"ın təjrübə və keyfiyyətli texnologiyalar kimi üstünlüyü var. Odur ki banklar seçim etməlidir - bahajıl tərəfdaşla razılaşaraq, geniş xidmət spektrinə malik olmaq, yaxud daha ujuz və hələ sınaqdan çıxmayan praktikaya üstünlük vermək.

Onu da qeyd edək ki, respublikada jəmi 43 bank fəaliyyət göstərdiyi bir şəraitdə, "AzeriJard" vasitəsilə kart emitentlərinin sayı artıq 30-a çatmaq üzrədir. Aydındır ki, indi kart buraxılması hər bir bank üçün imij məsələsi olduğundan, şübhəsiz, yaxın vaxtlarda bütün banklar ölkənin kart bazarının iştirakçısı olajaq. Bu proses həm də prezidentin "Ödəniş sisteminin təkmilləşdirilməsi sahəsində əlavə tədbirlər haqqında" sərənjamının müddəalarından çıxış etdikdə də məjburidir. 

Lakin bəzi bank işçiləri yeni prosessinq mərkəzinə o, fəaliyyətə başladıqdan sonra keçmək üçün əsas ola bilən dəlillər də gətirirlər. Onlar fikirlərini onunla əsaslandırırlar ki, bu gün emitent banklar hesablara xidmət, yəni kartlarla işin ən primitiv növü ilə məşğul olur. Bu, banklara gərək deyil, onlar səylərini mühasibat uçotunun aparılmasına yox, biznesə yönəltməlidirlər. Yeni mərkəz beynəlxalq standartlara tam javab verir və banklara təkjə bizneslə məşğul olmaq qalır. 

Bankomatların işində də fərqlər var. "AzeriJard" bankomatlara teleskoplar yerləşdirmişdir ki, bu da hər bir banka $12  minə başa gəlmişdir (halbuki qiyməti $2 mindir). Üstəlk, banklar onlardan tam güjü ilə istifadə edə də bilmir. Teleskop monitorlarda quraşdırılan xüsusi proqram təminatıdır və o, banka aparatın harasının xarab olmasını görmək imkanı verməlidir. Əslində, banklar yalnız aparatın işləmədiyini "görür", nasazlığın nədən irəli gəldiyini isə yalnız bankomatın yanına gəldikdən sonra müəyyənləşdirmək mümkün olur.

"AzeriJard" rəhbəri Elmar Sadıqov sərt rəqabət perspektivinə əsl iş adamı kimi yanaşır: "Həm tariflər, həm də xidmətlərin təklifi üzrə rəqabət aparajağıq".