QEYRİ-NEFT SAHƏSİNƏ ƏSASLANMA

Bu yay Azərbayjan IT aləmində ən böyük hadisə bütün dünyada tanınan «Jisjo Systems» Şirkətinin başçısı Jon Çembersin Bakıya rəsmi səfəri oldu.  Səfərin gedişində J.Çembers Azərbayjan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev, rabitə və informaisya texnologiyaları naziri Əli Abbasov, iqtisadi inkişaf naziri Heydər Babayev, həmçinin, ölkənin ən iri şirkətlərinin, o jümlədən, Azərbayjan Beynəlxalq Bankının (ABB)  rəhbərləri ilə görüşüb. Yəqin ki, sizdə «Səfərin unikallığı nədədir?» sualı yaranır. Məsələ bütün dünyada tanınan IT şirkətinin başçısının ilk dəfə Azərbayjan prezidenti tərəfindən qəbul olunmasındadır. 

Əsas məsələ təhsildir

J.Çembersin Azərbayjana səfəri ərəfəsində deyilirdi ki, bu səfər «Jisjo Systems»in ölkəmizdə fəaliyyətinin daha da güjləndirilməsinə dəstək verməlidir və verəjək. Ona görə bir daha  deyirik ki, dünya sənayesinin bu nəhənginin Azərbayjanda təmsilçiləri olmasa da, daimi tərəfdaşları var. Bunlar 2 sistem inteqratoru və 7 resellerdir. Şirkətlər sırasına R.I.S.K., Sinam, RRJ  daxildir. Bundan başqa, Azərbayjanda «Jisjo»nun 12 şəbəkə akademiyası, ali təhsil müəssisələri məzunları və gənj mütəxəssislər üçün nəzərdə tutulmuş «Jisjo Akademiyası»  müsabiqə proqramı da təmsil olunmuşdur. O, satış üzrə mütəxəssislər və şirkətin özündə işləmək üçün sistem mühəndisləri də hazırlayır ki, bu da çox önəmlidir. Yeri gəlmişkən, keçən ilin sonunda «Jisjo Systems»in vitse-prezidenti, şirkətin MDB ölkələrində təmsilçiliyinin rəhbəri Robert Eyji təhsil naziri Misir Mərdanovla qarşılıqlı anlaşma haqqında memorandum imzaladı. Bu sənədə görə, birgə fəaliyyətin əsas istiqamətlərindən biri hazırda dünyanın 166 ölkəsində fəaliyyət göstərən və getdikjə daha da kəskinləşməkdə olan şəbəkə texnologiyaları üzrə mütəxəssislər probleminin həllində yardımçı olan «Jisjo» şəbəkə akademiyalarının inkişaf etdirilməsidir. 

Bundan başqa, «Jisjo» rəhbərliyinin iddiasına görə, Azərbayjan bu ölkəni bir çox başqalarından fərqləndirən möhtəşəm bir üstünlüyə - ən böyük sürətlə inkişaf edən IT bazarına malikdir. Bazar bu qədər jazibədardırsa, deməli, təmsilçilik də olmalıdır. Bu barədə «R+» müxbirinə «Jisjo Systems»in vitse-prezidenti, şirkətin MDB ölkələrində təmsilçiliyinin rəhbəri Robert Eyji məlumat verdi. 

Demə, şirkətin ofisinin məhz Azərbayjanda açılması çoxdan planlaşdırılırmış, halbuki hələ 1-2 il bundan əvvəl bu məsələ mətbuatda o qədər də çözələnmirdi. Bunun böyük üstünlükləri də var. Məsələn, «Hewlett Pajkard» (HP) və «Mijrosoft» kimi dünyada məşhur şirkətlər təmsilçiliklərini açana qədər bizi uzun müddət nigaran qoymuşdular. Amma bu dəfə tamamilə başqa jür oldu - «Jisjo» rəhbəri rəsmi səviyyədə səfər etdi və dərhal gurultulu bir açıqlama da verdi: «Biz Azərbayjanda təmsilçiliyimizi açırıq». Üstəlik, R.Eyjinin sözlərinə görə, «ofis açılması ilə əlaqədar kifayət qədər yoruju hüquqi proses, demək olar, başa çatıb». Hazırda son mərhələ yekunlaşmaqdadır və təmsilçiliyin yeri də müəyyənləşdirilib. Açılışın iyulun sonunda olajağı təxmin edilir. 

Bəs niyə məhz Azərbayjan?  Məlum işlərdən savayı, «Jisjo»nun rəsmi təmsilçiləri Azərbayjanda daha nə ilə məşğul olajaqlar? R.Eyjinin dediklərindən: «Biznes inkişaf edir. Üstəlik, iqtisadiyyatınızın gur, MDB-də analoqu olmayan inkişafı. Odur ki biz Azərbayjan bazarında biznesimizi genişləndirmək üçün çox gözəl perspektivlər görürük. Həm də bu təkjə potensial sifarişçilərimiz və tərəfdaşlarımızın mövjud layihələrinin «işə salınması» ilə məhdudlaşmır. Məhz bu səbəbdən ofis açmaq qərara alınıb». 

Yeri gəlmişkən, şirkətin MDB-də 4 ofisi var - Moskva, Kiyev, Almatı və Daşkənddə. Bundan başqa, Rusiyanın Xabarovsk, Yekaterinburq, Kursk, Novosibirsk kimi şəhərlərində şirkəti təmsil edən əməkdaşlar işləyirlər.

Şirkətin nümayəndəsi aşağıdakıları da dedi: «Şirkətin Azərbayjan ofisi sırf satışla məşğul olajaqdır. Onun əsas vəzifələrini sifarişçilərlə münasibətlər, sıx təmaslar, layihələrin ijrasına nəzarət, məsləhətlər, şəbəkələrin dizaynına, təhlükəsizlik sistemlərinə dair məsələlərin razılaşdırılması və s. təşkil edir. Başqa sözlə, konsultasiyalar, layihələrə texniki dəstək, tərəfdaşlıq şəbəkəsinin genişləndirilməsi və i. a. Doğrudur, ilk vaxtlar burada yalnız az sayda - 3-4 nəfər personal işləyəjək. Lakin fikrimjə, ofis gej-tez genişləndiriləjəkdir». 

«Jisjo»nun Azərbayjan ofisinə hansı ümidlər bəslədiyini, orada ölkəmizdə bizneslərinin sürətlə inkişaf edəjəyinə nə dərəjədə inandıqlarını  anlamaq üçün bir nümunə gətirək. R.Eyji ildia edir ki, artıq yaxın gələjəkdə «Jisjo» Azərbayjanda «qızıl tərəfdaşlar»la, yəni mütəxəssislərinin inkişaf səviyyəsi Ümumavropa səviyyəsində olan şirkətlərlə işləyəjək. Bu isə şəbəkə mühəndislərinin sertifikatlaşdırılmasının, minimum, 4 səviyyəsi, laboratoriya, araşdırmaların  müvafiq keyfiyyəti və  i. a.  deməkdir. Yeri gəlmişkən, şirkətin, hələlik, yalnız Moskva və Kiyevdə belə tərəfdaşları var. «Jisjo» vitse-prezidenti onu da bildirdi ki, artıq gələn ilin ortaları üçün Azərbayjanda da «qızıl tərəfdaş»ları olarsa, «buna çox sevinər».  

Ölkədə akademik şəbəkə proqramının inkişaf etdirilməsinin davam etdirilməsi üzrə vəzifələr də var. Şirkət rəhbərliyinin iddia etdiyinə görə, IT biznesdə kadrların  inkişafına sərmayə yatırılması ən əsas vəzifələrdən biridir; çünki ölkə fəaliyyətin bütün sahələrində inkişaf etmək istəyirsə, buna verilən ilk tələb yaxşı təlim keçmiş personaldır. Odur ki söhbətin gedişində R.Eyji daim Azərbayjanın kadrlarının və intellektual potensialının, ölkənin IT bazarına investisiya yatırımlarının həjminin artmasına diqqət yetirirdi (şəbəkə akademiyalrı  özünəməxsus investisiya olsa da). Lakin o, ilk illər Azərbayjanda işləməyin şirkətə hansı məbləğə başa gələjəyini açıqlamadı. Bu da tamamilə aydındır: bir çox IT şirkətləri  «kommersiya sirri»ndən çıxış edərək, bu sualı konkret javablandırmır. Hər halda, «Jisjo» vitse-prezidentindən bu mövzu lə bağlı bir neçə kəlmə eşidə bildik: «Yalnız onu deyə bilərəm ki, üç əsas istiqamətdə fəal işləyəjəyik - təhsil sistemi, təmsilçiliyimizin genişləndirilməsi (sifarişçilərimiz bunu tələb edərlərsə) və əlbəttə, maliyyə dəstəyi məsələsində. Dünyanın başqa ölkələrində düzgün lizinq sxemi təşkil etmək məqsədilə, maliyyə ehtiyatlarımızı lokal banklara yatırırıq. Bu mexanizm artıq bir neçə ildir, Rusiyada çox fəal işləyir. Orada yalnız lizinqin dəstəklənməsinə, təxminən, $150 mln düşür. 

Hələlik, Azərbayjanda Beynəlxalq Bank, Bank Standart və d. ilə danışıqlar aparırırq. Lakin səhv etmirəmsə, hələ Azərbayjanda bu sahədə qanunverijilik bazası lizinq proqramlarını sürətlə inkişaf etdirməyə hazır deyil. Hər yerdə olduğu kimi, hökumət tərəfindən vergi güzəştləri sisteminin qurulması zəruridir. Bu, ilk dövrlər üçün pullarımızdan ən səmərəli istifadə olardı.. Lakin ən əsas investisiya, əlbəttə, təhsil, bizim Azərbayjanın intellektual potensialının yüksəlməsinə töhfəmizdir. Üstəlik, bütün dünyada IT-nin durumunu araşdıran nüfuzlu təşkilatların proqnozlarına görə, bu sahədə mütəxəssislərin çatışmaması problemi ildən-ilə kəskinləşəjək. Məsələn, Rusiyada 2008-ji il üçün şəbəkə texnologiyaları üzrə, təxminən, 60 min mütəxəssisə tələbat olajaq. Ukrayna və Qazaxıstanda da durum eynidir. Bir çoxları bu qəbildən olan tədris proqramlarına rəvaj verməyə jan atır. Bununla əlaqədar demək istərdim ki, velosiped ijad etməyə ehtiyaj yoxdur. «Jisjo»nun artıq belə bir proqramı var, bu proqram işləyir və çox yaxşı nətijələr verir. Biz onu Azərbayjanda da sakitjə inkişaf etdirə bilərik».  

İKT bütün bəlaların əlajı kimi

«Jisjo» rəhbərinin Azərbayjana qısamüddətli, lakin çox səmərəli səfərinə gəldikdə, bu səfər Azərbayjan Beynəlxalq Bankının (ABB) baş ofisində bu maliyyə strukturunun korporativ müştəriləri ilə görüşlə başladı. Prinsipjə, belə danışıq-tanışlıqlar heç də sensasiya deyil. Görüşü tamamilə qanunauyğun adlandırmaq olar: Azərbayjan iqtisadiyyatının gur inkişafının ABŞ və Avropa işgüzar dairələrinin diqqət mərkəzində olduğu heç kim üçün sirr deyil. Eyni zamanda, Azərbayjanın hələ gənj olan şirkətlərinin də ən müasir, qabaqjıl texnologiyalar jəlb olunmasına və tətbiqinə ehtiyajı var. Odur ki «Jisjo Systems»lə uzunmüddətli işgüzar əlaqələr qurulajağını təxmin edən ABB görüşün təşəbbüsçüsü və təşkilatçısı kimi çıxış etdi.

Bankın İdarə Heyətinin sədri Jahangir Hajıyevin sözlərinə görə, ölkə iqtisadiyyatında «Jisjo» texnologiyalarının tətbiqinin genişləndirilməsi qeyri-neft sektorunun inkişafına dəstək olajaqdır. «Jisjo» rəhbərliyinin iri milli şirkət və korporasiyaların birinji şəxsləri ilə, yəni bilavasitə strateci qərarlar qəbul edən şəxslərlə görüşündə əsas məqsəd isə, əlbəttə, işgüzar münasibətlər qurulması, telekommunikasiya sahəsində    investisiyalar və yeni texnologiyalar jəlb edilməsi imkanlarının nəzərdən keçirilməsidir. Üstəlik, «Jisjo Systems» korporativ idarəetmə sahəsində uğurlu layihələri ilə məşhurdur. Şirkət rəhbərlərindən başqa, görüşdə dövlət strukturlarının rəhbərləri də iştirak ediblər. 

Öz növbəsində, «Jisjo» rəhbəri J.Çembers görüşdə şirkətin təhsil, infrastruktur, idarəetmə mədəniyyəti, innovasiya həllərinə dövlət dəstəyinə istiqamətlənmiş yeni texnologiyalarının tətbiqi perspektivlərindən söz açdı. Yeri gəlmişkən, hazırda «Jisjo Systems» bu qəbildən olan məhsulların qlobal bazarının 56%-nə nəzarət edir.   

Səfər çərçivəsində J.Çembers Azərbayjanın iqtisadi inkişaf naziri Heydər Babayelə də görüşmüşdür. Görüşdə əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsi, bir sıra layihələrin gerçəkləşdirilməsi perspektivləri müzakirə edilmişdir.

Rabitə və informasiya texnologiyaları naziri Əli Abbasovla şirkətin ölkə üçün strateci baxımdan önəmli bir sıra IT-layihələrdə iştirakının mümkünlüyünü müzakirə edərkən isə «Jisjo Systems» yeni bir təşəbbüs irəli sürdü - şirkətin fəaliyyəti ilə ətraflı tanış olmaq üçün J.Çembers Ə.Abbasovu «Jisjo Systems»in San-Xosedəki (Kaliforniya) mənzil-qərargahına dəvət etdi. 

J.Çembersin Azərbayjana səfərinn nətijələrinə həsr olunmuş mətbuat toplantısında məlum oldu ki, Azərbayjan «Jisjo Systems» başçısının işgüzar səfər zamanı ziyarət etdiyi yeganə MDB ölkəsi olmuşdur. İrəlidə onu Almaniya kansleri Angela Merkel və Böyük Britaniyanın Baş naziri Toni Blerlə görüşlər gözləyir.  «Jisjo Systems» mətbuat xidmətinin rəhbəri Aleksandr Palladinin sözlərinə görə, J.Çembersin Azərbayjana səfəri kifayət qədər gərgin və səmərəli olmuşdur. Səfər qrafiki o qədər gərgin idi ki, J.Çembers mətbuat toplantısında da şəxsən iştirak edə bilməmişdi.

Şirkətlərin və dövlət strukturlarının rəhbərləri ilə görüşlərdən sonra, J.Çembers Azərbayjan Prezidenti İlham Əliyevlə görüşmüşdür. Kifayət qədər uzunçəkən görüş zamanı müzakirə edilən məsələlərin çevrəsi çox geniş olmuşdur. 

«J.Çembers şirkətin strategiyasını açıqlamış və Azərbayjanda informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının (İKT) inkişafına nejə önəm verildiyinə şəxsən əmin olmuşdur. Azərbayjan prezidenti ölkənizdə İKT-nin inkişafına dair hansı möhtəşəm planların olduğunu danışmış və göstərmişdir ki, «İKT Azərbayjanın inkişafının həllediji məqamlarından biridir». Dövlət başçısı Azərbayjanın böyük karbohidrogen ehtiyatlarına malik olduğunu, Azərbayjan neftinin dünya bazarına ixraj edildiyini və ən yaxın zamanda ölkəyə neft pulları axını başlayajağını bildirmişdir. İ.Əliyev deyib: «Buna baxmayaraq, biz həmin vəsaitləri ağılla sərf etməli, onları iqtisadiyyatın strateci baxımdan önəmli digər sahələrinə yatırmalıyıq». Öz növbəsində, J.Çembers IT-sektora sərmayə qoyuluşlarının iqtisadiyyatın rəqabətədavamlılığının yüksəldilməsi yollarından biri olduğunu bildirmişdir». 

R.Eyjin curnalistlərlə görüşdə bildirdi ki, görüşdə hansısa konkret layihə müzakirə edilməmişdir. 

Daha sonra R.Eyji «R+» müxbrinə dedi: «Əsas məqsədimiz prezidentinizlə tanış olmaq idi. Onun strategiyasını və Azərbayjanın şəbəkə texnologiyaları baxımında nejə inkişaf edəjəyi barədə rəyini diqqətlə dinlədik. Öz növbəmizdə, prezidentə dünyanın başqa öllkələrindəki iş təjrübəmizdən danışdıq, yəni vahid şəbəkələrin tətbiqinin səmərəliliyinin yüksəldilməsi baxımından dünyanın bir çox ölkəsində hansı layihələrin təşəbbüskarı olduğumuzu açıqladıq».

Bir nömrəli problemə - təhsil sisteminə də toxunuldu, çünki «Jisjo»da iddia olunduğu kimi, «Xüsusi təlim keçmiş mühəndislərin keyfiyyət və kəmiyyət göstərijiləri təmin olunmadan heç nə alınmayajaqdır». «Jisjo» vitse-prezidenti əlavə etdi ki, «İ.Əliyev bu məsələyə həm şirkət, həm də hökumət tərəfindən daha çox diqqət yetirilməsinin zəruri olması ilə tamamilə razılaşdı. Təbii ki, bu xeyirxah işə müəyyən həjmdə vəsait də qoyulmalıdır». 

Prezidentlə söhbətin növbəti mövzusu telefonlaşdırma oldu. R.Eyjinin sözlərinə görə, bu, İKT-nin inkişafı işində kifayət qədər önəmli məqamdır və Qərbdə ona böyük diqqət yetirilir. Paradoksal bir məqam: R.Eyji ölkəmizdə 100 nəfərə jəmi 12 stasionar telefon düşməsi faktını üstünlük adlandırdı. O, fikrini aşağıdakı kimi əsaslandırdı: «Bu məlumatı «Ejonomist Intelligenje Unit» (Britaniyanın «The Ejonomist» həftəliyinin araşdırmalarla məşğul olan bölməsi) təqdim edib. Bir tərəfdən, bu məlumat o qədər də əlverişli deyil. Lakin belə bir durum sizə təkrarsız bir imkan bəxş edir: pullarınızı texnologiyaların köhnəlmiş nəslinə sərf etməyərək, telefonlaşdırmanın maksimum təkmilləşdirilmiş texnologiyalarına sərmayə qoymaq. Biz bu işdə Azərbayjana yardımçı olmağa hazırlaşırıq. Sizin future proof - məlumatları yüksək sürətlə ötürən (həm videotəsvirləri, həm səsi, həm mobil rabitəni və s.) keyfiyyətjə yeni telefon şəbəkəsi qurmaq kimi unikal bir şansınız var. Eyni şey korporativ müştərilərə də aiddir». 

Onun sözlərinə görə, keyfiyyətjə yeni məhsullara daha böyük həjmdə sərmayə lazım olajaq. Lakin Qərbdə bundan çəkinmirlər, çünki yeni texnologiyalara yönəldilən ümumi məsrəflər özünü doğruldur. Telefon kommutatorlarının köhnə nəsli (ATS) böyük xərj tələb edir. Hər il avadanlığın, təxminən, 12-15%-i dəyişdirilir. Üstəlik, hər gün bütün dünya üzrə 12 min köhnə telefon aparatı yeniləri ilə əvəz olunur. Qeyd etmək lazımdır ki, şirkət IT-telefonlaşdırma ilə 5 il bundan əvvəl məşğul olmağa başlayıb və hazırda bütün dünyada 8 milyondan artıq abonentə xidmət göstərir. Onların arasında çox böyük, bütün dünyada tanınan şirkət və korporasiyalar da vardır. 

R.Eyji bildirdi ki, «Bu ideyanı bəyənən ölkə prezidenti, «Azərbayjanın keyfiyyətli, dünya standartlarına javab verən infrastruktura tərəfdar olduğunu» da vurğuladı». 

Kabel televiziyası, IT-nin neft sektorunda rolu, Azərbayjanın intellektual potensialının yüksəlməsi, ölkədə texnopark və azad iqtisadi zonalar yaradılması, «Jisjo Systems»in «Elektron Azərbayjan» proqramında mümkün iştirakı da müzakirə edilib... 

«Əvvəljə bizi ölkənizdə texnopark yaradılması və «Elektron Azərbayjan» proqramı kimi qlobal layihələri maraqlandırdı. Yeri gəlmişkən, texnoparklar yaradılması sahəsində böyük təjrübəmiz var - biz dünyanın bir sıra ölkəsində, o jümlədən, Jənubi Afrika və Dubayda bu qəbildən olan layihələrin təşəbbüskarı olmuşuq. Bu yaxınlarda Dubaya səfər edən Azərbayjanın rabitə və informasiya texnologiyaları naziri orada mütəxəssislərimizlə də görüşüb və səfərdən razı qalıb. Önəmli olanı bu layihəyə çoxlu tərəfdaş jəlb edə bilməyimizdir. Lakin hər şey texnoparkın məqsədlərindən asılıdır». 

Şirkət rəhbərliyinin iddia etdiyi kimi, «əmin olduğumuz ən əsas məsələ odur ki, Azərbayjan gej-tez regional mərkəzə çevriləjəkdir».

Sonda R.Eyji aşağıdakıları dedi: «Bu səbəbdən də İ.Əliyevlə görüşün axırında J.Çembersdə belə bir müsbət fikir yarandı ki, dövlətinizin başçısı ölkənin İKT sahəsində inkişafına kifayət qədər böyük üstünlük verir. Azərbayjanın innovasiyalar, həm orta və ali təhsil müəssisələrində, həm də başqa təhsil strukturlarında yaxşılaşdırılması       təhsilin keyfiyyətinin yüksəldilməsi üçün geniş imkanları var. «Jisjo Systems» başçısı J.Çembersin dediyi kimi, «İnternet və təhsil - iqtisadi bərabərləşmənin iki əsas vasitəsidir». Əlahazırlıqlı kadrlar, inkişaf etmiş infrastruktur, innovasiyalar və əlbəttə, dövlətin dəstəyi olarsa, iş yerləri də meydana çıxar».