«ÇÖRƏK HƏR ŞEYDƏN UCADIR»

Beynəlxalq Kulinariya Günü və ya Aşpaz Günü çərçivəsində Bakıda təşkil edilən ilk Çörək Festivalı təzə kökə və fətirlərin heyranedici ətri altında  keçirildi. Təbii ki, bu da təəccüblü deyil. Aşpaz Günü hər gün dadlı yeməklər bişirməklə yanaşı, həm də kulinariya incəsənətinin  uğurlarını  yaradanların şərəfinə keçirilir. 2004-cü ildən dünyanın 115 ölkəsində qeyd edilən bu bayram barədə təşəbbüs Dünya Kulinariya Təşkilatları Birliyi tərəfindən İrlandiyanın paytaxtı Dublində keçirilən Dünya Kulinariya Konqresində qaldırılıb.

Festivalda Azərbaycanın 24 rayon və şəhəri iştirak edib. Həmçinin Qırğızıstan və Özbəkistan kulinarları da öz milli mətbəxlərinin incilərini nümayiş etdirməyə gəlmişdilər. Ən müxtəlif çörək məmulatlarının bolluğu insanı heyran qoyurdu - piroqlar, bulkalar, növ-növ çörəklər, lavaşlar, bəzi rayonlarda yuxa, bəzilərində fətir adlandırılan nazik lavaşlar “gəl-gəl” deyirdi.

Qonaqlara Azərbaycanın beş yüzdən çox ənənəvi çörək və təndir məhsulu nümunəsi, çörək-bulka və un məmulatı təqdim edilmişdi. Burada həm də çörəyin və başqa un məmulatlarının bişirilməsi prosesi ilə tanış olmaq, həm də dadlı məhsulların tamına baxmaq mümkün idi.  Festival qonaqlarının da piştaxtaları göz oxşayırdı.

Azərbaycan

Nadir Hüseynli «Sumqayıt Çörək» SC-yə rəhbərlik edir. O, artıq qırx ildir ki, bu peşədədir və hesab edir ki, çörəkçilikdə əsas bu işin peşəkarı və mütəxəssisi olmaqdır.  Onun üçün başlıca məsələ istehsal edilən çörəyin keyfiyyətidir. «Çörək gündə üç dəfə bizim masaya verilir, onu bizim yaxınlarımız, valideynlərimiz, uşaqlarımız yeyir. Buna görə də onun sağlamlığa təsiri az deyil. Çörək ona soyuq münasibəti qəbul etmir», - deyə N. Hüseynli  vurğulayır.

Çörəkçiliyi başqa kulinariya sənətlərindən fərqləndrən özəlliklər barədə suala verdiyi cavab onun öz sənətinə vurğunluğunu nümayiş etdirir: «Çörək körpə uşaq kimidir. Ana soyuqlamasın, vaxtında yesin-içsin, istirahət etsin deyə öz uşağının üzərində əsdiyi kimi, çörək bişirilməsinə də bu cür yanaşmaq lazımdır. Bəzi vicdansız çörək istehsalçıları xəmirin tez acıması üçün müəyyən qatışıqlardan istifadə edirlər; bu, yolverilməzdir, çörəyi ənənəvi, oturuşmuş üsullarla bişirmək, yalnız yüksəkkeyfiyyətli undan, sudan və mayadan istifadə etmək lazımdır».

Bu bayramda Azərbaycanın cənub rayonlarından olan Astaranın da çörəkləri diqqəti cəlb edirdi. Onların arasında bəxt çörəyi xüsusi seçilirdi. Onu ər evinə köçən gəlin üçün bişirirmişlər. Çörəyin yarısını qız, yarısını oğlan yeyərmiş. Bunun evə xoşbəxtlik və uğur gətirdiyinə inanırmışlar. Bu rayonda, həmçinin zerəyn çörəyi, adi çörək, yaxud qozlu çörək, loku və külçə də bişirirlər.

Göyçayın şor çörəyi, Ağdaşın baba çörəyi, balqabaqlı çörək, müxtəlif növ fəsəlilər, hamının sevimlisi olan qutablar, ətli çudular və çox sayda başqa məmulatlar da diqqəti çəkirdi.

Xaçmaz rayonunun masası ən geniş çeşidlilərdən idi. Rayonun təmsilçisi olan Yaqut xanım Məsimova bildirib ki, Xaçmaz rayonunda 22 millətin nümayəndələri - azərbaycanlılar, ruslar, ləzgilər, tatlar, yəhudilər, gürcülər və almanlar yaşayır. Hər biri rayonun çörək ənənələrinə öz töhfəsi var. Ona görə də masada həm qozlamaç, həm kürə çörəyi, həm kəsmikli qatlama, həm də ləzgi çörəyi  vardı.

Qonaqları Zəngilanın masası da cəlb edirdi - onu yaşıl yarpaq şəklində tort bəzəyirdi. Bildiriblər ki, tortun reseptində çinar yarpaqlarından da istifadə edilib, axı Zəngilanın Ermənistan tərəfindən işğalına qədər çinar meşələri 117 hektar təşkil edirdi.

Qırğızıstan

Qırğız nümayəndə heyətinin masasını borsok dolu dərin boşqab bəzəyirdi. Borsok rombşəkilli qızardılmış xəmir parçalarıdır. Bu masada, həmçinin qoğal, içi ətlə dolu olan xəmir məhsul samsa da vardı. Qırğız nümayədə heyətinin təmsilçisi bildirib ki, borsok qalın südlü xəmirdən hazırlanır və ərinmiş yağda qızardılır. Onu, adətən, masaya birinci verilən duru xörəklərlə yeyirlər, buna görə borsoka şəkər qatmırlar. Yemək zamanı borsoku masaya topa halında qoyurlar və hər bir kəs istədiyi qədər götürür.

Qoğallar da xəmirə kərə yağ qatışdırılması ilə hazırlanır. Qoğalları, əsasən, köçərilər istifadə edib, kərə yağ onun xarab olmasına mane olur.  Qırğız ekspozisiyasında çörək məmulatları ilə yanaşı, Qırğızıstanın dağ rayonlarında bitən 44 təbii ot bitkisindən hazırlanmış balzam da vardı. Hazırda bu cür balzamlar sənaye üsulu ilə istehsal edilir. Onları nar, çaytikanı, böyürtkən əsasında hazırlayırlar. Onları müalicə məqsədi ilə qarqara kimi də istifadə etmək olur, çünki keyfiyyətli spirt və konyak ilə hazırlanılır.

Qırğızıstanın Azərbaycandakı səfiri cənab Aycigit Buranov Azərbaycan Milli Kulinarlar Assosiasiyasına bu cür möhtəşəm tədbirə görə təşəkkür edib: «Biz Azərbaycanın gözəl çörək məhsulları ilə tanış olduq. Çörəyin öz energetikası var, onu ürəklə hazırlayanda möhtəşəm olur. Çörək də su kimi həyatdır».

Səfir, həmçinin qeyd edib ki, Qırğızıstan səfirliyi Kulinarlar Assosiasiyası ilə fəal  əməkdaşlıq edir və qurum tərəfindən rayonlarda təşkil edilmiş tədbirlərə dəfələrlə  qatılıb.

Özbəkistan

Hər yerdə olduğu kimi, özbək çörəyi də bölgəsindən  asılı olaraq fərqlənir. Hər bir çörəyin də öz hazırlanma sirri var.  Reseptlər fərqlidir - bəzi yerdə südlə, bəzi yerdə yağla yoğrulur. Masanı şirniyyatlardan quşdili bəzəyirdi, bu şirniyyat şirin əyirdəyə bənzəyir. Növləri çox sayda olan samsa da var. Onları, əsasən, təndirdə bişirirlər. Amma “duxovka” da bişirmək üçün reseptlər  də var. Onların içlikləri də fərqlənirlər - ətli, balqabaqlı, kartoflu və göyərtili olurlar.

Əlbəttə, oxşar çox sayda başqa yeməkləri də var; məsələn, çuçvara bizim düşbərəyə oxşayır, amma çuçvara iridir və onu bişirmir, qızardırlar. Onun içinə müxtəlif məhsullar da əlavə edirlər. Burada məşhur çakçak da var, qızardılmış kiçik xəmir parçalarının üzərinə bal tökməklə  hazırlanır.

Özbəklər də qırğızlar kimi, bu cür tədbirlərdə yeni deyirllər. Onlar hər il  İçərişəhərdə, universitetlərdə keçirilən Novruz şənliklərində, çay festivalında iştirak edirlər.  Bu tədbirə də onlar yetərincə əsaslı hazırlaşmışdılar: şirniyyatı səfirlik işçilərinin xanımları hazırlamışdı, çörək isə səhər tezdən Daşkənddən gətirilmişdi.

Zalda çox sayda qonaq vardı, bəziləri uşaqlarla gəlmişdi. Uşaqları da tez-tez bu və ya başqa çörək məhsullarına qonaq edirdilər, amma bu, qədərində edilirdi. Hər halda, tədbirin sonunda kompozisiyanın dadına və görkəminə görə qiymətləndirmə olmalı idi. Tədbirin sonunda ən yaxşı aşpazlara və Azərbaycanda kulinariya işinin inkişafında xüsusi xidmətləri olmuş  şəxslərə mükafatlar  verildi.