ƏSASLI BAZAR

Azərbaycanda qiymətli kağızlar bazarı uzun durğunluq dövründən sonra tədricən canlanmağa başlayır: o cümlədən dövlət və tənzimləyici tərəfindən stimullaşdırıcı tədbirlər sayəsində. Statistik məlumatlara görə, təkcə ötən il bazarın həcmi 2,6 dəfə artıb və 72,5 milyard manat həcmində əməliyyatlar həyata keçirilib. Bununla yanaşı, 2024-cü ildə 72 272 əqd bağlanılıb və bu da əvvəlki illə müqayisədə 5,3 dəfə çoxdur.

Media nümayəndələri üçün keçirilən seminarda bazar iştirakçıları bu sektorun yaxın gələcəkdəki planları və perspektivləri barədə məlumat veriblər.

Hüquqi baza

Kapital bazarı Azərbaycanın maliyyə sektorunun ən zəif həlqəsi hesab edilirdi. Lakin son vaxtlar həm ayrı-ayrı şirkətlər, həm də fiziki şəxslər tərəfindən əlavə maliyyə cəlb etmək üçün dünyada çox populyar olan bu alətdə hiss olunan canlanma müşahidə olunur. Yaxın vaxtlarda bu istiqamətdə, xüsusilə normativ-hüquqi bazanın təkmilləşdirilməsinə dair növbəti addımların atılması nəzərdə tutulur.

“Azərbaycan Fond Bazarı İştirakçıları Assosiasiyası” (AFBİA) İctimai Birliyinin sədri Murad Yəhyayev bildirib ki, artıq “Qiymətli kağızlar bazarı haqqında” yeni qanun layihəsi üzərində işlər gedir. O xatırladıb ki, əvvəlki qanun 2015-ci ildə qəbul edilib və ötən dövr ərzində ona müəyyən əlavə və dəyişikliklər edilib.

“Ancaq hazırda bu qanunun bazarın, müasir dövrün tələblərinə nə dərəcədə cavab verdiyini müəyyən etmək üçün bunun diaqnostikasını aparırıq. Azərbaycan Mərkəzi Bankı bu işlə məşğuldur. AFBİA da sırf praktiki olaraq bazarda yaşanan çətinliklər barədə müzakirələr aparır”, - M.Yəhyayev qeyd edib.

O, qanunun hazırlanması prosesinin maksimum 1,5 ilə başa çatacağına ümid etdiyini bildirib: “Təkmilləşdirilmiş qanun həm bazarın inkişafına töhfə verəcək, həm də investorların hüquqlarının müdafiəsi və digər istiqamətlərdə bizneslərin bu sahəyə marağının artırılmasına səbəb olacaq”.

Mürəkkəb, lakin perspektivli

Bakı Fond Birjası (BFB) öz növbəsində ölkənin kapital bazarının canlandırılması və yeni investisiyaların cəlb edilməsi üzrə 2024-2026-cı illər üçün yeni inkişaf strategiyası hazırlayıb.

Belə ki, növbəti üç il ərzində BFB dövlət və özəl şirkətlərin istiqrazlarının həcminin 2,8 milyard manat artacağını proqnozlaşdırır. Bu zaman institusional və fərdi investorlardan 2,945 milyard manat investisiya cəlb edilməsi gözlənilir. Bundan başqa, özəl müəssisələrin səhm bazarının 0,5 milyard manat səviyyəsində kapitallaşması nəzərdə tutulur. Dövlət istiqrazları bazarının inkişafı çərçivəsində BFB dövlət müəssisələrinə məsləhət və informasiya dəstəyi göstərməklə onların istiqraz buraxılışına kömək etmək niyyətindədir. Bununla yanaşı, “road show”un (emitent şirkətin qiymətli kağızlar buraxılışına hazırlanması) planlaşdırılması və keçirilməsində, həmçinin potensial investorların müəyyənləşdirilməsində dövlət müəssisələri ilə qarşılıqlı əlaqə nəzərdə tutulur.

Bakı Fond Birjasının Listinq komandasının böyük məsləhətçisi Fərhad Mansurov deyib ki, kapital bazarı maliyyə sektorunun digər iştirakçıları qarşısında aşkar üstünlüklərə malik olan kifayət qədər mürəkkəb alətdir. Eyni zamanda burada şəffaflıq və maliyyə hesabatı üzrə ən ciddi tələblər tətbiq olunur və bu da müəyyən mənada geniş əhatəni çətinləşdirir. “Əgər şirkət kapital bazarına çıxmaq niyyətindədirsə, o, öz maliyyə vəziyyəti haqqında zəruri məlumatı geniş ictimaiyyətə tam açıqlamalıdır, çünki biz hər bir potensial investorun maraqlarını qorumağa borcluyuq”, - o vurğulayıb.

Onun sözlərinə görə, hazırda ölkənin kapital bazarında əsasən istiqrazlar buraxılır: “Bu bazar alternativ maliyyələşdirmənin əsas elementlərindən biridir. Təəssüf ki, onun Azərbaycanda inkişafı yalnız son illərdə başlayıb, lakin bu prosesin sürətlənəcəyinə ümid edirik”.

Yeri gəlmişkən, bu ilin əsas sensasiyası cari ilin üçüncü rübündə planlaşdırılan daha bir ilkin kütləvi səhm yerləşdirməsi (İPO) ola bilər.

Qeyd edək ki, ötən il ilk dəfə olaraq Azərbaycan Beynəlxalq Bankı birjada öz səhmlərinin İPO-sunu həyata keçirib.

Yeniliklər və planlar

F.Mansurov BFB-də bəzi yeniliklərdən barədə məlumat verib. Belə ki, ötən ilin sonundan birjada listinq üzrə məsləhət proqramı tətbiq edilir və bu da yeni emitentlərə bazarda daha tez istiqamətlənməyə kömək edir. “Proqram pulsuzdur, indiyədək artıq 9 şirkət ona qoşulub, düşünürük ki, onların sayı artacaq”, - o qeyd edib.

Bundan əlavə, BFB səhm və istiqrazların qiymətlərinin qısamüddətli (5-10 dəqiqə intervalı ilə) dinamikasını onlayn rejimdə izləməyə imkan verəcək sistem hazırlayır. Hazırda bu məsələdə birjaya dəstək göstərəcək şirkətlərlə danışıqlar aparılır. “Belə qrafikin məna kəsb etməsi üçün bazarda daimi dövriyyədə olan kifayət qədər qiymətli kağız olmalıdır. Biz bu göstəricini lazımi səviyyəyə çatdırmağa çalışırıq”, - BFB-nin nümayəndəsi bildirib. Onun sözlərinə görə, hazırda səhm və istiqrazların qiymətləri birjanın saytında hər gün dərc edilir.

Daha bir maraqlı məqamı qeyd etmək yerinə düşər. Məlum olub ki, şirkətin müraciət etdiyi andan bazara daxil olması, daha sonra emissiya prospektinin hazırlanması, onun Azərbaycan Mərkəzi Bankı tərəfindən təsdiqlənməsi, Milli Depozit Mərkəzində hesabın açılması və s. prosedurların müddəti təxminən 45 gün çəkir. “Bəli, bu, bankdan kredit almaqdan daha uzun müddətdir, lakin istiqrazların buraxılmasının bir sıra üstünlükləri var. Buraya o cümlədən girov təminatının tələb olunmaması daxildir”, - BFB-nin nümayəndəsi deyib.

Hazırda birja hesab edir ki, əsas vəzifəsi investorlar tərəfindən bazara inamın artırılmasıdır və buna görə də emitentlər haqqında məlumatların yoxlanılması proseduru diqqətlə aparılır: “Əvvəllər bazara zəif şirkətlər də çıxırdı, lakin indi buraya yalnız gələcək inkişaf strategiyası, korporativ idarəetmə və müəyyən gəlirlilik səviyyəsi olan “yetişmiş” iştirakçıların buraxılması vəzifəsi dayanır. Belə sərt şərtlər olmasa, biz yaxşı investorlar bazasını formalaşdıra bilmərik”, - daha əvvəl BFB Müşahidə Şurasının sədri Fərid Axundov bildirmişdi.

Aydındır ki, BFB-nin kapital bazarının inkişafı üzrə planlarının reallaşdırılması Azərbaycan iqtisadiyyatına müsbət təsir göstərəcək. Buraya, o cümlədən yeni investisiyaların cəlb edilməsi, şirkətlərin daha əlverişli şərtlərlə maliyyələşməyə çıxışının yaxşılaşdırılması məsələsi daxildir.