EŞİTMƏK VƏ GÖRMƏK

“Teatr O2” yaradıcılıq məkanı. “Qarğa” audiovizual tamaşasının premyerası.Tamaşanın adı da, forması da intriqa yaradır. Tamaşanın məzmunu təkcə başlığı ilə deyil, həm də bu səhnə işində mətnin ümumiyyətlə olmaması səbəbindən ona marağı daha da artırıb. Bəs nə var burada? Plastika? Maraq böyüyür. Axı, biz indi tamaşa mətnlərindəki dramaturgiya kətanına mənasız xoreoqrafik müdaxilələrin dəbdə olduğu bir vaxtda yaşayırıq. Bəzi rejissorlar özlərinin quruluşdakı qüsurlarını ört-basdır etmək üçün tamaşaya lazım oldu-olmadı xoreoqrafik elementlər daxil edirlər. Yaxud səhnəyə uşaqları, heyvanları, quşları gətirirlər. Onlara elə gəlir ki, bu yolla həm tamaşanın dinamikasını, həm də bu vaxta qədər əsaslı şəkildə darıxmağa başlayan tamaşaçı zalını canlandırırlar. Amma! Haqqında bəhs edəcəyimiz tamaşanın “audiovizual” adlandırılması marağı biraz da artırır və burada rəqsin olmayacağından xəbər verirdi. Bəs nə üçün “Qarğa”? Niyə bayquş, göyərçin və ya qaranquş deyil, məhz qarğa? Dünya xalqlarının əfsanə və əsatirlərində qarğanın iki tamamilə əks-imicə sahib olduğunu xatırlayıram: xristianlıqda o, cəhənnəmin təcəssümü və ölüm xəbərçisidir, Şərq mifologiyasında isə - müdrik mühafizdir.

Amma hər şey bütün ehtimallardan daha maraqlı və orijinal çıxdı! İki insan - quruluşçu rejissor Konstantin Soldatov və multimedia rəssamı Çingiz Babayev təsirli bir tamaşa yaratdılar. Duyğular, yaşantılar və bədii formanın mükəmməlliyini axtarış dünyasına maraqlı səyahət bu müqəddəs tamaşanın hər iki müəllifi üçün bir kəşf oldu. Bütün proses - ideyanın yaranmasından fiziki, emosional və psixoloji fəaliyyətin ən kiçik detallarına qədər həyata keçirilməsi - heyrətlənmiş tamaşaçılara tamamilə səmimi və inandırıcı şəkildə təqdim edildi.

Fəlsəfə və incəsənətin dialoqu

“Teatr O2”də çoxdan formalaşmış ənənəyə görə, tamaşadan sonra (repertuarda 10 tamaşa var: 3 uşaq və 7 axşam tamaşası) müzakirələr təşkil olunur. Bu, öz tamaşaçısına - ağıllı, təhsilli, laqeyd olmayan tamaşaçıya doğru çox dəqiq hesablanmış addımdır. Buna görə də quruluşdakı fikrin zala axını və intellektual kəşflər üçün darıxmış tamaşaçıların təsdiqləyici marağı ilə müəlliflərə qayıtması anının sirri tamamilə qanunauyğundur. Səhnədə baş verən hadisələrin iştirakçısına çevrilən tamaşaçılar, təkcə  səhnədə baş verənlərə aidiyyətini hiss etmir, həm də anlayırdılar ki, XXI əsrdə insan süni intellekt və qacetlərin qurbanı deyil. Xeyr. İnsan hələ də həqiqət sorağındadır, o, öz  varlığının fəlsəfəsini axtarır. Buna görə də Çingiz Babayevin tamaşada yaratdığı güclü qara qarğalar sürüsündə bir Ağ Qarğa peyda olur. Bəs bu, nədir? Bu, sürüdəki hər bir qara qarğanın alter eqosudurmu? Yoxsa öz bənzərləri ilə sürüdə yaşaya bilməyən birinin xrestomatiya axmaqlığıdırmı? Zal, nəfəsini saxlayır və yaradıcılıq adlanan prosesi təhlil edərək izləyir. Hər bir qarğa fiqurunun yaradılması prosesini ən kiçik təfərrüatına qədər tamaşanın bütün 50 dəqiqəsi ərzində həmrejissor Konstantin Soldatovun əlindən düşməyən videokameranın oyaq gözü araşdırır.

Qarğa nədir?

“Qarğa” tamaşasının adı ilə bağlı tamaşaçıların çoxlu versiyaları var idi. Kimisi Rəssamın obrazını Yaradanın obrazı ilə eyniləşdirdi; kimisi qarğalar sürüsündə müasir dünyanın bütün problemləri ilə əks olunmasını, kimisi isə bunda Qarğa quşu ilə bağlı inancların parafrazını gördü. Tamaşaçılar bütün fikirlərini və təəssüratlarını təxminən belə bir sxemə qoydular: rəssam-Yaradan, rəssam-provokator, rəssam-filosof, rəssam-salnaməçi, rəssam-yaradıcı və s.

Əslində, bu tamaşada olarkən, səhnədə baş verənlər və bunun tamaşaçı zalında necə əks-səda verməsi arasında maraqlı yaradıcı qarşılıqlı təsir prosesinin şahidi olursan. Hansısa bir anda elə görünürdü ki, zal sanki nəfəs almağı dayandırıb, Rəssamın (Çingiz Babayev) öz yaradıcılığının bir hissəsini amansızlıqla məhv etməsini izləyir: gözəl güclü quşlar öz Yaradanının əlindən məhv olurlar! Məhv olurlar, keçmişə, tarixə, onun haqqında xatirəyə çevrilirlər...

Amma bunun haqqında ətraflı yazmağa dəyərmi? Xalq müdrikliyində əbəs yerə deyilmir: bir dəfə görmək on dəfə eşitməkdən yaxşıdır! Azərbaycanın müasir teatr sənətini təmsil edən iki sənətkarın - Konstantin Soldatov və Çingiz Babayevin yaradıcı fantaziyasından doğulan bu qədər orijinal və məzmun və mahiyyətcə heyrətamiz tamaşa məhz buna hesablanıb.