MİRVARİNİ KƏŞF EDƏRKƏN

Albaniya uzun müddət ərzində turizm marşrutlarından kənarda qalıb. Balkan regionu, bir qayda olaraq, Xorvatiya, Monteneqro, ən yaxşı halda Bosniya və Herseqovina kimi ölkələr ilə assosiasiya edilirdi. Bəs Albaniya? Bir çox avropalılar və MDB ölkələrindən olan səyahətçilər üçün o, kəşf olunmamış ölkə olaraq qalırdı. Yalnız son bir neçə ildə Albaniya özünü tamhüquqlu turizm istiqaməti kimi daha inamla təqdim etməyə başlayıb. Hələ də münasib qiymətlər, qonaqpərvər sakinlər, gözəl təbiət və böyük miqyasda turizm infrastrukturunun olmaması Albaniyanı “kataloq” üzrə adi istirahət üçün deyil, yeni təəssüratlar axtaranlar üçün cəlbedici seçimə çevirir.

Köçərilər turizmə

Albaniya dünyanın hər yerindən turistlər arasında populyarlığını inamla artırır. Statistikaya əsasən, 2025-ci ilin ilk yarısında ölkə təxminən 4,8 milyon qonaq qəbul edib və bu da ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 5% çoxdur. Belə artım Albaniyanın təbiətinə, tarixi abidələrinə, çimərliklərinə və yerli əhalinin xoş münasibətinə görə getdikcə daha çox tələb olunan istiqamətə çevrildiyini təsdiqləyir. Bu tendensiya göstərir ki, ölkədə infrastruktur və xidmət tədricən yaxşılaşır (10 il əvvəl olmayıb) və rahat istirahət imkanları genişlənir. Bu gün turistlər gözəlliyin, əlçatanlığın və orijinallığın birləşməsinə görə Albaniyanı daha çox seçirlər, bu da onu yaxın illərdə Avropada perspektivli və populyar istiqamətlərdən birinə çevirir.

Albaniya, həmçinin rəqəmsal köçərilər - uzaqdan işləyə bilən və həyat və iş üçün rahat şəraiti olan mənzərəli yerləri seçənlər üçün də getdikcə daha cəlbedici olur. Burada belə bir həyat tərzi üçün lazım olan hər şey var: qiyməti nisbətən aşağı olan mənzil və qida, stabil internet, gözəl təbii landşaftlar və isti iqlim. Xüsusilə inkişaf etmiş infrastruktur canlı mədəni həyat və yaxşı kafe və kovörkinq seçimi ilə birləşən Tirana və Dürres şəhərləri populyardır. Beləliklə, Tirana və ya Dürresdə mənzil kirayəsi internetlə rahat yaşayış üçün ayda təxminən 250-400 avroya başa gəlir ki, bu da əksər Qərbi Avropa aqlomerasiyalarından əhəmiyyətli dərəcədə ucuzdur. Kiçik şəhərlərdə və sahilyanı ərazilərdə daha əlçatan variantlar tapmaq olar: ayda 150 avrodan başlayaraq.

Bundan əlavə, Albaniya sakitlik və təhlükəsizlik təklif edir ki, bu da təkcə turistlər üçün deyil, həm də gündəlik həyatdakı çətinliklərin diqqəti yayındırmadan iş prosesinə fokuslanmaq istəyənlər üçün vacibdir. Bir çoxları üçün həlledici amil Adriatik və İon dənizlərinin füsunkar çimərliklərində asudə vaxt keçirmək imkanıdır - iş və istirahət arasında belə balans Albaniyanı bu kateqoriya səyahətçilər arasında getdikcə daha populyar edir.

Həmçinin Azərbaycan vətəndaşları üçün də kifayət qədər loyal viza rejimini qeyd etmək lazımdır.

Faleminderit, yaxud nələri bilmək lazımdır?

Albaniyada hava kifayət qədər mülayim və rahatdır. Yay burada isti, hətta çox isti olur - iyul və avqust aylarında temperatur 30 C və daha yüksək olur, xüsusilə sahilyanı ərazilərdə. Yaz və payız səyahət üçün optimal vaxt sayılır - hava 20-25 dərəcəyə qədər istiləşir, turistlər isə azalır. Qış ayları mülayimdir, xüsusilə alçaq yerlərdə və dəniz kənarında, temperatur nadir hallarda 0 dərəcədən aşağı düşür: baxmayaraq ki, dağlarda soyuq ola bilər və hətta qar yağa bilər.

Albaniya valyutası lekdir. 2025-ci ildə 1 avro təxminən 100 lekə bərabərdir. Bir çox turizm yerlərində və hotellərdə avro qəbul edilir, lakin kiçik kafelərdə, mağazalarda və bazarlarda leklərlə hesablaşmaq daha sərfəlidir. Böyük şəhərlərdə və kurort zonalarında bankomatlar var, lakin daha uzaq yerlərdə onlarla bağlı çətinliklər yarana bilər, ona görə də hər zaman bir az nağd pul götürmək daha yaxşıdır.

Rəsmi dil alban dilidir. O, unikaldır və qonşu dillərin heç birinə bənzəmir, bu da ona kolorit qatır. Lakin bu dilə türk təsirini də nəzərə almaq lazımdır. Çünki müasir Albaniyanın ərazisi dörd əsrdən çox Osmanlı imperiyasının tərkibində olub. Buna görə də alban dilinə türk dilindən çox sayda alınma söz daxil olub. Turizm zonalarında və şəhərlərdə, bir qayda olaraq, ingilis dilini yaxşı başa düşürlər: bəzi yerlərdə isə italyan və ya rus dilini. “Faleminderit” sözü albanca “təşəkkür edirəm” deməkdir və alban dilində bir neçə söz söyləmək yerliləri sizə qarşı xoş münasibətə kökləməyə yardım göstərəcək.

Yeri gəlmişkən, müasir Albaniya əhalisinin 50%-dən bir az çoxu müsəlman, təxminən 16%-i isə xristiandır.

Bu arada, Albaniyaya ən asan yol təyyarə ilə gəlməkdir. Ölkənin ən böyük hava limanı olan Tirana Beynəlxalq Aeroportundan Moskva, Kiyev, İstanbul, Milan, Frankfurt və s. daxil olmaqla bir çox Avropa şəhərlərinə birbaşa reysləri var. Yay aylarında daha çox çarter və büdcəli reyslər olur. Bundan başqa, bu ölkəyə qonşu Monteneqro, Şimali Makedoniya, Yunanıstan və Kosovodan avtobus və ya avtomobillə getmək olar ki, bu da ölkə daxilində sərbəst hərəkət imkanı verir. Bir çox azərbaycanlılar yay istirahəti zamanı Monteneqrodan birgünlük qrup turlarından (50 avro) istifadə edərək Albaniyaya səfər edirlər.

Avropa və MDB ölkələrindən olan əksər turistlər üçün Albaniyaya səfər üçün viza lazım deyil: əgər səyahət yarım ildə 90 günü keçmirsə. Mobil rabitə və internet əsasən yaxşı işləyir, 4G şəbəkəsi əksər yaşayış məntəqələrində mövcuddur. Limitsiz trafiklə mobil interneti təxminən ayda 10-15 avroya qoşmaq mümkündür. Rouminq çox vaxt bahalı olur, ona görə də uzunmüddətli qalma və ya tez-tez zəngləri planlaşdırırsınızsa, yerli SIM kart (10-20 avro) almaq daha yaxşıdır.

Terezanın qonağı

Albaniya ilə ilk tanışlıq, bir qayda olaraq, onun paytaxtı Tiranadan başlayır. Şəhər çox sürətlə inkişaf edir, postsovet xaosu və boz binaları geridə qoyur. Bugünkü Tirana modern və Balkan eklektikasının, ənənəvi mədəniyyət və yeniyə enerjili cəhdin qarışığıdır.

Gəzintiyə şəhərin simvolu olan mərkəzi İskəndərbəy meydanından başlamaq daha yaxşıdır. Burada Milli Tarix Muzeyi, Opera Teatrı və Ethem Bey məscidi (başqa cür Efem Bey) yerləşir. Meydan inzibati binalarla əhatə olunub, onların çoxu parlaq rənglərə boyanıb, bu da Tirananın bu hissəsini çox fotogenik edir.

Həm yerlilərin, həm də turistlərin sevdiyi rayonlardan biri Bloku (və ya Blok) məhəlləsidir. Bir zamanlar bu, yalnız partiya elitası üçün qapalı zona idi, indi isə gecə həyatının, kafelərin, qalereyaların və yaradıcı məkanların mərkəzidir. Burada bir stəkan şərab və ya bir fincan qəhvə, dəbli restoranlardan birində şam yeməyi və küçə incəsənəti ilə bəzədilmiş xiyabanlarda gəzinti ilə axşamı keçirmək olar.

Tiranada qiymətlər xoş təəccüb doğurur: yaxşı bir kafedə nahar 8-12 avro, yerli şərabla iki nəfərlik şam yeməyi isə 20-30 avro olacaq. Mərkəzdə gecəlik 35 avrodan başlayaraq (qonaq evi və ya butik-hotel) yaşayış məkanı tapmaq olar, büdcəli hostellər isə 12 avrodan başlayır.

Yeri gəlmişkən, Tirananın cənub hissəsində, eyniadlı beynəlxalq aeroportun yaxınlığında görkəmli humanist və Nobel Sülh mükafatı laureatı, alban mənşəli ana Terezaya abidə qoyulub. Abidə alban xalqının öz həmvətənliləri ilə fəxr etməsini və onun dünya xeyriyyəçiliyinə töhfəsinin tanınmasını simvolizə edir. Heykəl Tereza Ananın öz həyatını əks etdirən sadəlik və ləyaqətlə hazırlanıb. Bu yer tez-tez həm turistlər, həm də yerli sakinlər tərəfindən ziyarət edilir ki, onun həyatına və həyata keçirdiyi missiyasına hörmət bəsləsinlər.

Paytaxtın hay-küyündən sonra ölkənin dərinliklərinə, köhnə Albaniya ruhunu qoruyub saxlamış şəhərlərə - Berat və Girokastraya getmək daha yaxşıdır. Hər ikisi UNESCO-nun Dünya İrsi Siyahısına daxil edilib. “Min pəncərə şəhəri” kimi tanınan Beratdakı Osmanlı dövrünün memarlığı insanı valeh edir. Kirəmit damlı ağappaq evlər təpədən sanki şəlalə kimi Osum çayına doğru enir. Şəhərin yuxarı hissəsində hələ də insanların yaşadığı qala yerləşir. Bu, Avropada nadir hadisədir.

Girokastra daha sərt və daşlı ərazi olsa da, özünəməxsus ab-havaya malikdir. Diktator Enver Xocanın vətənində çoxlu daş evlər və möhtəşəm qalaya aparan qədim küçələr qorunub saxlanılıb. Burada tez-tez mədəni festivallar, o cümlədən ölkənin hər yerindən ifaçıları toplayan milli folklor festivalı keçirilir.

Bu şəhərlərdə qiymətlər Tiranadan da aşağıdır: yaşayış yeri 20 avrodan başlayır, nahar isə 4-6 avrodur. Yerli ev xanımları ev mürəbbəsi, bal, bitki çayları və əl işi suvenirlər təklif edirlər. Bütün bunları qədim qalaların ətəyindəki kiçik bazarlarda tapmaq olar.

Sarandadan Ksamilə qədər “Maldivlər”

Albaniyada çimərlik istirahəti heç də İtaliya və ya Yunanıstanın büdcəli alternativi deyil, özünəməxsus xüsusiyyətləri olan müstəqil təcrübədir. Ölkənin cənub sahili, xüsusilə Saranda və Ksamil rayonları son illərdə avropalılar arasında, həqiqətən, populyarlaşıb.

Saranda - gözəl bulvarı, çoxlu kafe, bar və çimərlikləri olan canlı sahil şəhəridir. Burada gecəlik 30-40 avroluq çoxlu mənzil və hotellər var, mövsümün zirvə vaxtında 50-70 avroluq dəniz mənzərəli variantlar asanlıqla tapmaq olar. Ərzaq və qidalanma nisbətən ucuzdur: nahar - 8-9 avro, şərab və kokteyllər - 3-4 avro.

Cənuba doğru 20 dəqiqəlik məsafədə Ksamil - əsl alban cənnəti yerləşir. Ağ qum, kristal təmiz su, üzərək və ya qayıqla çatmaq mümkün olan kiçik adalar. Onu tez-tez yunan adaları ilə müqayisə edir və “Avropa Maldivləri” adlandırırlar. Populyarlığına baxmayaraq, burada hələ də 5-10 avroya şezlonq tapmaq olar, sadə iki nəfərlik şam yeməyi 20-25 avroya başa gələcək.

Lakin bu kurortların kəskin artan populyarlığı öz işini görüb. Saranda və Ksamilin təbii gözəlliyinə baxmayaraq, turistlər getdikcə daha çox şişirdilmiş qiymətlərdən, restoranlarda qəbzlərin olmamasından, zəhlə tökən xidmətdən və taksi sürücülərinin müştəriləri aldatmasından şikayət etməyə başlayıblar. Mövsümdə bir çox mərkəzi çimərliklər həddən artıq doludur, demək olar ki, bütün məkan ödənişli şezlonqlarla tutulub. Bəzi yerlərdə infrastrukturun çatışmazlığı hiss olunur: zibil, kanalizasiya qoxusu, yollarda böyük tıxaclar, avtodayanacaqların olmaması və ictimai nəqliyyatın təşkilində xaos ümumi təəssüratı korlayır.

Buna görə də təcrübəli bələdçilər Albaniyada istirahətin daha sakit, qiymətlərin və atmosferin daha az “turist üçün” olacağı alternativ yerləri məsləhət görürlər. Söhbət əsasən İon dənizi sahilindəki kiçik kurortlardan - Dermi, Ximara, Borş, Vlera və Şencindən gedir.

Təbiətə və təklikdə qalmağa can atan insanlar üçün Albaniyanın şimalı ideal istiqamətdir. Dar, fjordlarla kəsilmiş kanyonları olan Koman gölü Adriatikdəki ən gözəl yerlərdən biridir. Albaniya dağları (“Lənətlənmiş dağlar” kimi tanınan) piyada turizmi üçün mükəmməl uyğun gələcək. Burada Valbondan Tetiyə qədər marşrutlar populyardır. Bu marşrutlar dağ keçidlərindən, sıx meşələrdən və çobanların yaşadığı kəndlərdən keçir. Bu bölgə turistlərin nisbətən az gəldiyi ərazi olaraq qalır: hər küncdə barlar yoxdur, amma sakitlik, təbiət və qonaqpərvərlik var. Buraya marşrutu nəqliyyatın məhdudluğunu və kəndlərin uzaqlığını nəzərə alaraq əvvəlcədən planlaşdırmaq lazımdır.

Paxlava ilə “Dita e Verës”

Albaniya təkcə təbiət və memarlıq deyil, həm də zəngin mədəniyyətdir. Ölkədə mart ayında Bahar Günü (“Dita e Verës”) kimi unikal bayramlar qeyd olunur. Bu, Azərbaycanda Novruz bayramı kimidir. Qədim bayram tonqallar, mahnılar və ənənəvi ballokume peçenyesi ilə müşayiət olunur. Hər bir şəhər öz bayramlarını rəngarəng yürüşlərlə, xalq musiqisi və küçə yeməkləri ilə qeyd edir.

Albaniya mətbəxi Aralıq dənizi sadəliyinin və Balkan zənginliyinin qarışığıdır. Burada çox ət, təzə balıq, tərəvəz, pendir verirlər. “Fërges”i (bibər və kəsmik pendiri ilə raqu), “tavë kosi”ni (qatıqlı quzu əti), ənənəvi piroqları və güclü ev rakısını dadın.

Cənubda dəniz məhsulları, şimalda isə tez-tez təndirdə hazırlanan ət xörəkləri xüsusilə yaxşıdır. Çörək və zeytun yağı - hər yerdə, hər hansı yeməyin bir hissəsi kimi.

Albaniya mətbəxi, həmçinin Osmanlı qastronomiyasının bir çox elementlərini qoruyub saxlayıb. Belə ki, börək (içi doldurulmuş piroq), köftə (kotletlər), paxlava və şəkərparə (şirniyyat) kimi yeməklər birbaşa türk analoqlarından gəlir. Məişətdə və ailə ənənələrində də türk-Osmanlı təsiri izlənilir.

Bir sözlə, Albaniya öz xəzinələrini tədricən dünyaya açan bir ölkədir: mənzərəli dağlardan və rahat çimərliklərdən tutmuş zəngin tarixə və orijinal mətbəxə qədər. Bu gün o, kütləvi turizm deyil, həqiqi təəssüratlar və istirahətlə həyat arasında balans axtaranların seçiminə getdikcə daha çox çevrilir. Yəqin ki, bu heyrətamiz ölkəni hələ də öz səmimi və “toxunulmamış" cazibədarlığını qoruyub saxlayan vaxtda kəşf etməyin zamanıdır.