SIĞORTA BİRLİYİ

Türk dünyası ölkələrinin iqtisadi əməkdaşlığı getdikcə daha çox sahələri əhatə edir, qarşılıqlı faydalı layihələr və təşəbbüslərlə genişlənir. Bu, bir tərəfdən belə böyük ittifaqa daxil olan dövlətlərin iqtisadiyyatlarının inkişafına əlavə dəstəkdir, digər tərəfdən isə geosiyasi və digər kataklizmlərin daxili bazarlara mənfi təsirinə qarşı səmərəli müqavimət üsuludur.

Əməkdaşlığın tədricən praktik təşəbbüslərə doğru irəlilədiyi istiqamətlərdən biri də sığorta sektorudur.

“Azərbaycan Sığortaçılar Assosiasiyası”nın təşəbbüsü, Azərbaycan Mərkəzi Bankının (AMB) strateji dəstəyi və Türk Dövlətləri Təşkilatının (TDT) iştirakı ilə Türk Dünyası Sığorta Birliyinin ilk Assambleyası keçirilib. Tədbirin iki il əvvəl türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı olan Şuşada keçirilməsi rəmzi məna daşıyıb.

Sammit çərçivəsində bir sıra ölkələrin sığortaçıları arasında birgə “Proklamasiya sənədi” imzalanıb, həmçinin Türk Dünyası Sığorta Birliyinin loqosu və bayrağı təqdim olunub.

İnteqrasiya mexanizmləri

Türk dövlətlərinin iqtisadi potensialı sürətlə artır, onunla birlikdə iqtisadiyyatın ayrı-ayrı sahələrində birgə layihələr üçün imkanlar da genişlənir. TDT Baş katibi Kubanıçbek Omuraliyevin assambleya iştirakçılarına müraciətində qeyd olunduğu kimi, 2024-cü ildə birliyin ümumi ÜDM-i 2,1 trilyon dolları, ticarət dövriyyəsi isə 1,1 trilyon dolları ötüb, iştirakçı ölkələr arasında daxili ticarət dövriyyəsi 85 milyard dollar təşkil edib. “Bir neçə il əvvəl daxili ticarətin ümumi dövriyyədəki payı 3% idisə, indi bu göstərici 7%-ə çatıb. Bu artım gələcək inteqrasiya üçün əsas yaradır”, - müraciətdə deyilir.

TDT-nin nümayəndəsi Fərid Məmmədov vurğulayıb ki, türk dövlətləri arasında maliyyə inteqrasiyasını təşkilat çərçivəsində yaradılmış Türk İnvestisiya Fondu, Ticarət Palataları İttifaqı, Rəqəmsal İqtisadiyyat üzrə Tərəfdaşlıq Sazişi, eləcə də Xidmətlər və İnvestisiyalar sahəsində Azad Ticarət Sazişi layihəsi kimi mühüm mexanizmlər də gücləndirəcək. Konkret sığorta sektoruna gəldikdə isə, burada da vəziyyət yaxşıdır.

Ötən il TDT ölkələrinin sığorta bazarlarında ciddi artım dinamikası müşahidə olunub: Azərbaycanda - 10,7%, Qazaxıstanda - 41,38%, Qırğızıstanda - 71,32%, Türkiyədə - 72,5%, Özbəkistanda - 21,22%.

Bununla yanaşı, Azərbaycan Sığortaçılar Assosiasiyasının icraçı direktoru Elmar Mirsalayev bildirib ki, TDT-nin üzv və müşahidəçi ölkələrinin sığorta bazarlarının 2030-cu ilə qədər orta illik artım tempinin 44-51% təşkil edəcəyi gözlənilir. Bu nikbin proqnoz bazarlar arasında təcrübə mübadiləsi planlarına əsaslanır. Xüsusilə kadr və informasiya axınlarının təşkili, təkrarsığorta münasibətlərinin sistemli formalaşdırılması, o cümlədən birgə təkrarsığorta pulunun yaradılması planlaşdırılır.

Yeri gəlmişkən, assambleyada məlum olub ki, müşahidəçi ölkələrin sayı hələ ki üç olacaq: Macarıstan, Türkmənistan və Şimali Kipr Türk Respublikasının sığorta assosiasiyaları.

Türkiyə Sığorta və Özəl Pensiya Nəzarət və Tənzimləmə Qurumunun sədri Davud Menteş deyib ki, gələcəkdə təkrarsığorta bazarında, xüsusilə katastrofik risklərin artması ilə şərtlərin pisləşməsi gözlənilir: “Buna görə alternativ məhsulların həcmlərinin yaradılması vacibdir. Təkrarsığorta bazarına iqlim dəyişikliyinin təsiri ilə baş verən təbii fəlakətlərin artması mənfi təsir göstərir - qiymətlər dəyişir, həcmlər azalır. Bu isə ölkələri alternativ məhsullar və bazarlar axtarmağa məcbur edir”.

Türkiyə Sığortaçılar Birliyinin rəhbəri Uğur Gülən isə məlumat verib ki, ölkəsi zəlzələlərə qarşı sığorta və kənd təsərrüfatı sığortası sahəsində təcrübəsini Azərbaycan daxil olmaqla, digər türk dövlətləri ilə bölüşməyə hazırdır.

Prioritet alətlər

Məlum olduğu kimi, Azərbaycan artıq bu təklifdən istifadə edib və Türkiyənin seysmik xəritələr və risk modelləri yaratmaq təcrübəsini öyrənir. “Türkiyədə artıq tətbiq olunan model əsasında Azərbaycan üçün xüsusi variant hazırlanıb. Hazırda o, sınaqdan keçirilir. Model Azərbaycanda mümkün zəlzələlərin iqtisadi və maddi nəticələrini qiymətləndirməyə imkan verəcək və həm dövlət, həm də sığorta şirkətləri üçün risklərin daha dəqiq qiymətləndirilməsini təmin edəcək”, - AMB-nin baş direktoru Vüsal Qurbanov bildirib.

Onun sözlərinə görə, həmçinin daşınmaz əmlakın icbari sığortası üzrə ilkin qanun layihəsi hazırlanıb, əsas məqsədi fəlakət riskləri ilə yaranan fiskal yükün azaldılmasıdır: “Bu sistemin tətbiqi fəlakət risklərinin sığorta şirkətlərinə və ümumiyyətlə sektora ötürülməsinə imkan verəcək. Buraya mütəmadi olaraq yaranan sosial risklər də daxildir. O cümlədən yanğın və partlayışlar nəticəsində yaranan risklər”.

Ümumilikdə, AMB-nin baş direktoru bildirib ki, ölkənin sığorta sektorunun dayanıqlılığının formalaşması üçün tənzimləyici prioritet alət kimi məhz riskəsaslı tənzimləmə və nəzarət, həmçinin kommunikasiyaların şəffaflığını müəyyən edib.

Bundan başqa, əsas istiqamətlərdən biri sığorta xidmətlərinin əlçatanlığının artırılmasıdır və burada rəqəmsallaşma xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. “Qeyd edim ki, texnologiyaların və qanunvericiliyin paralel inkişafı dünyanın heç bir ölkəsində müşahidə olunmur. Çünki texnologiyalar çox sürətlə inkişaf edir”, - V.Qurbanov əlavə edib.

Mövcud çağırışlar və çatışmazlıqlara baxmayaraq, Azərbaycanın sığorta sektoru davamlı şəkildə inkişaf edir və bu, onu TDT ölkələri arasında da fərqləndirir. Belə ki, son bir ildə aktivləri 12% artaraq 2,1 milyard manatı ötüb. Həmçinin gəlirlilik göstəricilərində də artım müşahidə olunur. Cari ilin birinci yarısında sektorun ümumi mənfəəti 80 milyon manatı ötüb, aktivlərin rentabelliyi 7%, kapitalın rentabelliyi isə 25% təşkil edib. Bazar iştirakçılarının etiraf etdiyi kimi, bazara son illərin islahatları və innovativ həllər və yeni məhsulların aktiv şəkildə cəlb edilməsi stimul verib.

Beləliklə, türk ölkələrinin sığorta birliyinin formalaşması maliyyə inteqrasiyasının dərinləşdirilməsi və milli iqtisadiyyatların dayanıqlılığının artırılması üçün yeni perspektivlər açır. Bu sahədə əlaqələndirilmiş səylər təkcə riskləri bölüşdürməyə deyil, həm də qlobal çağırışlara qarşı rəqabətqabiliyyətli mexanizmlərin yaradılmasına kömək edəcək.