DOSTLAR YOX, MARAQLAR VAR

Bu gün Cə­nu­bi Qaf­qaz re­g­i­o­nal və qey­ri-re­g­i­o­nal öl­kə­lə­rin və qüvvə­lə­rin ma­raq­la­rı­nın toq­quş­duğu mə­ka­na çe­v­ri­lib. Ta­ri­xən re­g­i­on­da öz ma­raq­la­rı ol­muş Ru­siya ilə ya­na­şı, Cə­nu­bi Qaf­qaz­da Türkiyə, o cümlə­dən Qərb - ABŞ və Av­ro­pa İt­ti­fa­qı da fə­al rol oy­nayır. Müxtə­lif qüvvə­lər ara­sın­da ge­dən ge­o­siy­a­si müba­ri­zə re­g­i­on­da­kı əra­zi müna­qi­şə­lə­ri, ilk növ­bə­də, Dağlıq Qa­ra­bağ prob­le­mi­lə da­ha da də­rin­lə­şib. Kə­nar­dan Azər­baycan ət­ra­fın­da­kı və­ziyyət necə görünür? Bu möv­zu­da həm­söh­bə­ti­miz Bel­fast Kral Uni­ver­si­te­ti­nin ek­s­per­ti, F.Xat­çe­son İn­sti­tu­tu­nun rəh­bə­ri Ceyms Din­q­li­dir.

- Dünya güclə­ri­nin re­g­i­o­nal döv­lət­lə­rə tə­si­ri nə qə­dər­dir?

- Bütün döv­lət­lər öz ma­raq­la­rı­na və  on­la­rın subyek­tiv və obyek­tiv in­ter­p­re­ta­siy­a­la­rı­na uyğun siy­a­sət yürüdürlər. Bu ba­xım­dan, hər şey ABŞ-ın dünyaya necə bax­ma­sın­dan, nə­lə­ri ma­raq­la­rı­na uyğun say­ma­sın­dan, o cümlə­dən hə­min mə­sə­lə­lə­rə di­g­ər döv­lət­lə­rin necə ya­naş­ma­sın­dan ası­lı­dır. ABŞ çox tez-tez dünyaya uzağı gör­məy­ən adam ki­mi ya­na­şır və bu, on­la­rın nis­bə­tən təcrid du­ru­mun­da ol­ma­la­rın­dan, baş­qa mə­də­niyyət­lər­dən xə­bər­siz­liy­in­dən irə­li gə­lir. Bir­ləş­miş Ştat­la­rın Qaf­qaz­da­kı ma­raq­la­rı­nın nə­dən iba­rət ol­duğu­nu, on­la­rın nə is­tə­diy­i­ni bil­mək vaci­b­dir. Bil­mək la­zım­dır ki, ba­lan­s­laş­dı­rıl­mış siy­a­sət de­dik­də, siz nə­lə­ri nə­zər­də tu­tur­su­nuz, on­lar nəyi nə­zər­də tu­tur­lar. Bu­nun­la ya­na­şı, üçüncü tə­rəf fak­to­ru­nu, mə­sə­lən, Ru­siya ilə is­lam dünya­sı­nın müna­si­bət­lə­ri­ni də nə­zə­rə al­maq la­zım­dır. Ma­raq­lar na­mi­nə prak­ti­ki ad­dım­lar atı­lar­kən, çox vaxt mə­nə­vi ya­naş­ma­lar əsas götürülmür.

- Er­mə­ni­s­tan siy­a­si və iq­ti­sa­di ba­xım­dan, de­mək olar ki, ta­ma­mi­lə Ru­siy­a­dan ası­lı və­ziyyət­də­dir. Am­ma bu, Er­mə­ni­s­tan əha­li­si­nin ək­sə­riyyə­ti­nin ha­zır­kı ha­ki­miyyə­tin siy­a­sə­ti­ni də­s­tək­lə­diyi an­la­mı­na gəl­mir. ABŞ-ın bu öl­kə­nin xa­rici siy­a­si kur­su­na tə­sir im­kan­la­rı var­mı?

- Bri­ta­niy­a­nın baş na­zi­ri lord Pal­mer­ston bir də­fə de­miş­di: "Öl­kə­lə­rin do­stla­rı yox, ma­raq­la­rı var". Bu­nu nə­zə­rə alın. Xal­qın nə is­tə­mə­si ilə döv­lə­tin nə­lə­ri öz ma­raq­la­rı he­sab et­mə­si çox za­man ta­ma­mi­lə fər­q­li mə­sə­lə­lər­dir. ABŞ Qaf­qaz­da­kı ma­raq­la­rı­nı güclən­dir­mək is­təy­ir­mi, Ru­siya on­lar üçün da­ha vaci­b­dir­mi, Er­mə­ni­s­ta­nın ABŞ üçün hər han­sı bir əhə­miyyə­ti var­mı? Nə­zə­rə al­saq ki, VR Qər­bin Azər­baycan­da­kı apa­rıcı neft şir­kə­ti­dir, bəl­kə də, ABŞ re­g­i­on­da­kı əsas ro­lu Böyük Bri­ta­niy­aya gü­zə­ş­tə get­məyə ha­zır­dır. Ha­zır­da Bir­ləş­miş Ştat­lar İraq və Əf­qa­nı­s­tan­da­kı if­las, o cümlə­dən da­xi­li prob­lem­lər üzündən re­g­i­on­da­kı fə­a­liyyə­ti­ni məh­dud­laş­dır­mağa ça­lı­şır.

 - Siz mə­ni qa­baq­la­dı­nız. So­ruş­maq is­təy­ir­dim ki, re­g­i­o­nu­muz­da sa­bit­liy­in ya­ra­dıl­ma­sın­da ABŞ han­sı im­kan­la­ra ma­lik­dir? Çünki bu öl­kə dünya­nın di­g­ər re­g­i­on­la­rın­da­kı prob­lem­lə­rin içə­ri­sin­də ili­şib qa­lıb...

- Görünən odur ki, ABŞ kon­kret sə­bəb­lər ol­ma­dan Qaf­qaz­da da­ha bir prob­lem­li və­ziyyə­tə qa­rış­maq is­tə­mir. Çünki bu­ra heç də ra­hat re­g­i­on dey­il. Gürcüstan­da ya­şa­nan­lar gö­s­tər­di ki, öl­kəyə sim­pa­tiy­a­nın bəs­lən­mə­si və səs­lən­di­ri­lən xoş söz­lər onun uğrun­da hər şeyə ge­di­ləcəyi an­la­mı­na gəl­mir.

- Bu günlər­də ma­raq­lı ha­di­sə baş ve­rib: Dağlıq Qa­ra­bağ müna­qi­şə­si­nin həl­li­lə mə­şğ­ul olan ATƏT-in Minsk Qru­pu­nun ame­ri­ka­lı həm­sə­d­ri Türkiyə hö­ku­mə­ti­nin bu prob­lem­lə bağlı möv­qey­i­ni öy­rən­mək üçün An­ka­raya yol­la­nıb. Bu, ABŞ-ın Qa­ra­bağ prob­le­mi­lə Er­­mə­ni­s­tan-Türkiyə ba­rı­şığı­nın bir-bi­ri­lə əla­qə­li mə­sə­lə­lər ol­ma­dığı­na da­ir möv­qey­i­nə ye­ni­dən bax­mağa baş­la­dığı an­la­mı­na gə­lir­mi?

- Qə­rar qə­bul edən­lər və­ziyyət­dən və şə­ra­it­dən ası­lı ola­raq, hər za­man fi­kir­lə­ri­ni dəy­i­şir­lər. ABŞ-ın is­tə­diyi sa­bit­lik­dir. Onun han­sı va­si­tə ilə əl­də olun­ma­sı isə ikinci də­rəcə­li mə­sə­lə­dir. Bun­dan baş­qa, Türkiyə get­dikcə da­ha qüdrət­li re­g­i­o­­nal gücə çe­v­ri­lir və bu­nun mü­əy­yən də­rəcə­də is­la­mın tə­si­ri al­tın­da baş ver­mə­si Va­şinq­to­nu na­ra­hat edir. Ame­ri­ka­da düşünürlər ki, bu, bütün­lükdə Ya­xın Şər­q­də qüvvə­lər nis­bə­ti­nə tə­sir edə bi­lər. Gü­man ki, ABŞ-da bu fi­kir ha­kim­dir. Görün­düyü ki­mi, ora­da Dağlıq Qa­ra­bağ ha­q­da az düşünürlər. Am­ma Va­şinq­ton Er­mə­ni­s­ta­nın Ru­siy­a­nın nüfuz da­i­rə­sin­dən çı­xa­rıl­ma­sı­na, NATO-nun nüfuz da­i­rə­si­nə cəlb olun­ma­sı­na yö­nəl­miş is­tə­ni­lən tə­şəbbüsü də­s­tək­ləy­əcək. Bu işdə, məhz Türkiyə fay­da­lı ola bi­lər.

- Bu­nun­la əla­qə­dar ola­raq, Azər­baycan, Türkiyə və Gür­cüs­tan xa­rici iş­lər na­zir­lə­ri­nin fe­v­ra­lın 19-da Gəncə­də ke­çi­ril­miş görü­şü ha­q­da da da­nış­maq is­tər­dik. Bun­dan baş­qa, da­ha bir re­g­i­o­nal əmək­daş­lıq for­ma­tı mö­vcud­dur - Azər­baycan-Türkiyə-İran. Azər­baycan-Türkiyə-Gürcüstan-İran for­ma­tı re­g­i­on­da Ame­ri­ka-Ru­siya tan­de­mi­nə cid­di rə­qib ola bi­lər­mi?

- Ye­nə də hər şey ma­raq­lar­dan ası­lı­dır. Er­mə­ni­s­tan Ru­siy­a­nın əlal­tı­sı­dır­sa, onun Ru­siy­a­dan uzaq­laş­dı­rıl­ma­sı­na yö­nəl­miş is­tə­ni­lən cəhd önəm­li­dir. Am­ma bu­na na­il ol­maq üçün re­g­i­o­nun di­g­ər döv­lət­lə­ri­nin or­taq ma­raq­la­rı var­mı?İran hə­lə də qa­tı is­lam döv­lə­ti­dir, hal­bu­ki bu­nu dəy­iş­mək is­təy­ir­lər. Gürcüstan və Azər­bayca­nın, san­ki, müəyyən or­taq ma­raq­la­rı var. Bu, Qərbpə­rəst və dünyə­vi siy­a­si kurs, hə­m­çi­nin iq­ti­sa­di əmək­daş­lıq po­ten­si­a­lı­dır. Mi­sal ki­mi, Ba­kı­dan Qa­ra də­ni­zə uza­nan bo­ru xət­lə­ri­ni gö­s­tər­mək olar. Bu, həm də Türkiy­ə­nin re­g­i­o­nal ma­raq­la­rı­na da uyğun gə­lir. Odur ki, əmək­daş­lıq im­kan­la­rı var.

- Azər­baycan əra­zi bütövlü­yünü sülh yo­lu ilə bər­pa et­məyə ça­lı­şır. Bu­nun üçün o, Er­mə­ni­s­ta­na öz qo­şun­la­rı­nı Azər­bayca­nın işğ­al olun­muş əra­zi­lə­rin­dən çı­xar­dı­q­dan so­nra re­g­i­o­nal əmək­daş­lığın üstünlüklə­rin­dən ya­rar­lan­mağı tək­lif edir. Günlə­rin bi­rin­də bu tək­li­fin qə­bul edi­ləcəy­i­ni göz­lə­mək olar­mı?

- Bu­ra­da əsas ya dər­hal hər­bi qə­lə­bə qa­zan­maq, ya da qar­şı tə­rə­fi iq­ti­sa­di mə­sə­lə­lər­lə hə­vəs­lən­dir­mək­dir. Əl­bət­tə ki, siz on­la­rın da əra­zi bütövlüyü mə­sə­lə­si­nə necə ya­naş­dıq­la­rı­nı, nə­lə­ri öz ma­raq­la­rı say­dıq­la­rı­nı bil­mə­li və bu­nun­la oy­na­ma­lı­sı­nız. Er­mə­ni­s­tan­da əmək­daş­lığa böyük ma­raq ya­rat­maq ən yax­şı siy­a­sət­dir. Am­ma ey­ni za­man­da, hər­bi-stra­te­ji şə­ra­i­tə də nə­zər sal­maq la­zım­dır. Unut­mayın ki, hər bir öl­kə ra­hat qo­ru­nacaq sər­həd­lər is­təy­ir. Və bu is­təy­in Dağlıq Qa­ra­bağın Azər­bayca­nın nə­za­rə­ti­nə qay­ta­rıl­ma­sı ilə necə uz­laş­dığı­nı nə­zə­rə al­maq la­zım­dır.

- Be­lə bir fi­kir var ki, ABŞ-la İran ara­sın­da müna­si­bət­lə­rin müm­­kün yax­şı­laş­ma­sı Qərb üçün Cə­nu­bi Qaf­qa­zın əhə­miyyə­ti­ni azal­­dacaq. Bu ha­q­da nə düşü­nür­sünüz?

- Bu­ra­da da və­ziyyə­tə və möv­qe­lə­rə bax­maq la­zım­dır: ABŞ re­g­i­on­dan nə is­təy­ir və nə üçün? Üstə­lik, Bir­ləş­miş Ştat­la­rın ma­raq­la­rı bü­tün­lükdə Qər­bin ma­raq­la­rı ilə heç də hər za­man üst-üstə düşmür. Böyük Bri­ta­niy­a­nın, o cümlə­dən Av­ro­pa İt­ti­fa­qı­nın Azər­baycan­da öz vacib ma­raq­la­rı var. Bu mə­na­da, bəl­kə də, diq­qə­ti da­ha çox ABŞ-a yox, Qər­bin di­g­ər apa­rıcı oy­un­çu­la­rı­na, on­la­rın ar­zu­la­rı­na yö­nəl­tmək la­zım­dır. İran-Ame­ri­ka müna­si­bət­lə­ri­nin yax­şı­laş­ma­sı Azər­bayca­nın önə­mi­ni da­ha da ar­tı­ra bi­lər. Çünki bu hal­da re­g­i­o­nal im­kan­lar ge­niş­lə­nəcək. Odur ki, ABŞ-ın re­g­i­on­la bağlı iq­ti­sa­di ma­raq­la­rı da­ha da güclə­nə, o, bu re­g­i­on­da da­ha fə­al ola bi­lər.

Bu gün Cə­nu­bi Qaf­qaz re­g­i­o­nal və qey­ri-re­g­i­o­nal öl­kə­lə­rin və qüvvə­lə­rin ma­raq­la­rı­nın toq­quş­duğu mə­ka­na çe­v­ri­lib. Ta­ri­xən re­g­i­on­da öz ma­raq­la­rı ol­muş Ru­siya ilə ya­na­şı, Cə­nu­bi Qaf­qaz­da Türkiyə, o cümlə­dən Qərb - ABŞ və Av­ro­pa İt­ti­fa­qı da fə­al rol oy­nayır. Müxtə­lif qüvvə­lər ara­sın­da ge­dən ge­o­siy­a­si müba­ri­zə re­g­i­on­da­kı əra­zi müna­qi­şə­lə­ri, ilk növ­bə­də, Dağlıq Qa­ra­bağ prob­le­mi­lə da­ha da də­rin­lə­şib. Kə­nar­dan Azər­baycan ət­ra­fın­da­kı və­ziyyət necə görünür? Bu möv­zu­da həm­söh­bə­ti­miz Bel­fast Kral Uni­ver­si­te­ti­nin ek­s­per­ti, F.Xat­çe­son İn­sti­tu­tu­nun rəh­bə­ri Ceyms Din­q­li­dir.

- Dünya güclə­ri­nin re­g­i­o­nal döv­lət­lə­rə tə­si­ri nə qə­dər­dir?

- Bütün döv­lət­lər öz ma­raq­la­rı­na və  on­la­rın subyek­tiv və obyek­tiv in­ter­p­re­ta­siy­a­la­rı­na uyğun siy­a­sət yürüdürlər. Bu ba­xım­dan, hər şey ABŞ-ın dünyaya necə bax­ma­sın­dan, nə­lə­ri ma­raq­la­rı­na uyğun say­ma­sın­dan, o cümlə­dən hə­min mə­sə­lə­lə­rə di­g­ər döv­lət­lə­rin necə ya­naş­ma­sın­dan ası­lı­dır. ABŞ çox tez-tez dünyaya uzağı gör­məy­ən adam ki­mi ya­na­şır və bu, on­la­rın nis­bə­tən təcrid du­ru­mun­da ol­ma­la­rın­dan, baş­qa mə­də­niyyət­lər­dən xə­bər­siz­liy­in­dən irə­li gə­lir. Bir­ləş­miş Ştat­la­rın Qaf­qaz­da­kı ma­raq­la­rı­nın nə­dən iba­rət ol­duğu­nu, on­la­rın nə is­tə­diy­i­ni bil­mək vaci­b­dir. Bil­mək la­zım­dır ki, ba­lan­s­laş­dı­rıl­mış siy­a­sət de­dik­də, siz nə­lə­ri nə­zər­də tu­tur­su­nuz, on­lar nəyi nə­zər­də tu­tur­lar. Bu­nun­la ya­na­şı, üçüncü tə­rəf fak­to­ru­nu, mə­sə­lən, Ru­siya ilə is­lam dünya­sı­nın müna­si­bət­lə­ri­ni də nə­zə­rə al­maq la­zım­dır. Ma­raq­lar na­mi­nə prak­ti­ki ad­dım­lar atı­lar­kən, çox vaxt mə­nə­vi ya­naş­ma­lar əsas götürülmür.

- Er­mə­ni­s­tan siy­a­si və iq­ti­sa­di ba­xım­dan, de­mək olar ki, ta­ma­mi­lə Ru­siy­a­dan ası­lı və­ziyyət­də­dir. Am­ma bu, Er­mə­ni­s­tan əha­li­si­nin ək­sə­riyyə­ti­nin ha­zır­kı ha­ki­miyyə­tin siy­a­sə­ti­ni də­s­tək­lə­diyi an­la­mı­na gəl­mir. ABŞ-ın bu öl­kə­nin xa­rici siy­a­si kur­su­na tə­sir im­kan­la­rı var­mı?

- Bri­ta­niy­a­nın baş na­zi­ri lord Pal­mer­ston bir də­fə de­miş­di: "Öl­kə­lə­rin do­stla­rı yox, ma­raq­la­rı var". Bu­nu nə­zə­rə alın. Xal­qın nə is­tə­mə­si ilə döv­lə­tin nə­lə­ri öz ma­raq­la­rı he­sab et­mə­si çox za­man ta­ma­mi­lə fər­q­li mə­sə­lə­lər­dir. ABŞ Qaf­qaz­da­kı ma­raq­la­rı­nı güclən­dir­mək is­təy­ir­mi, Ru­siya on­lar üçün da­ha vaci­b­dir­mi, Er­mə­ni­s­ta­nın ABŞ üçün hər han­sı bir əhə­miyyə­ti var­mı? Nə­zə­rə al­saq ki, VR Qər­bin Azər­baycan­da­kı apa­rıcı neft şir­kə­ti­dir, bəl­kə də, ABŞ re­g­i­on­da­kı əsas ro­lu Böyük Bri­ta­niy­aya gü­zə­ş­tə get­məyə ha­zır­dır. Ha­zır­da Bir­ləş­miş Ştat­lar İraq və Əf­qa­nı­s­tan­da­kı if­las, o cümlə­dən da­xi­li prob­lem­lər üzündən re­g­i­on­da­kı fə­a­liyyə­ti­ni məh­dud­laş­dır­mağa ça­lı­şır.

 - Siz mə­ni qa­baq­la­dı­nız. So­ruş­maq is­təy­ir­dim ki, re­g­i­o­nu­muz­da sa­bit­liy­in ya­ra­dıl­ma­sın­da ABŞ han­sı im­kan­la­ra ma­lik­dir? Çünki bu öl­kə dünya­nın di­g­ər re­g­i­on­la­rın­da­kı prob­lem­lə­rin içə­ri­sin­də ili­şib qa­lıb...

- Görünən odur ki, ABŞ kon­kret sə­bəb­lər ol­ma­dan Qaf­qaz­da da­ha bir prob­lem­li və­ziyyə­tə qa­rış­maq is­tə­mir. Çünki bu­ra heç də ra­hat re­g­i­on dey­il. Gürcüstan­da ya­şa­nan­lar gö­s­tər­di ki, öl­kəyə sim­pa­tiy­a­nın bəs­lən­mə­si və səs­lən­di­ri­lən xoş söz­lər onun uğrun­da hər şeyə ge­di­ləcəyi an­la­mı­na gəl­mir.

- Bu günlər­də ma­raq­lı ha­di­sə baş ve­rib: Dağlıq Qa­ra­bağ müna­qi­şə­si­nin həl­li­lə mə­şğ­ul olan ATƏT-in Minsk Qru­pu­nun ame­ri­ka­lı həm­sə­d­ri Türkiyə hö­ku­mə­ti­nin bu prob­lem­lə bağlı möv­qey­i­ni öy­rən­mək üçün An­ka­raya yol­la­nıb. Bu, ABŞ-ın Qa­ra­bağ prob­le­mi­lə Er­­mə­ni­s­tan-Türkiyə ba­rı­şığı­nın bir-bi­ri­lə əla­qə­li mə­sə­lə­lər ol­ma­dığı­na da­ir möv­qey­i­nə ye­ni­dən bax­mağa baş­la­dığı an­la­mı­na gə­lir­mi?

- Qə­rar qə­bul edən­lər və­ziyyət­dən və şə­ra­it­dən ası­lı ola­raq, hər za­man fi­kir­lə­ri­ni dəy­i­şir­lər. ABŞ-ın is­tə­diyi sa­bit­lik­dir. Onun han­sı va­si­tə ilə əl­də olun­ma­sı isə ikinci də­rəcə­li mə­sə­lə­dir. Bun­dan baş­qa, Türkiyə get­dikcə da­ha qüdrət­li re­g­i­o­­nal gücə çe­v­ri­lir və bu­nun mü­əy­yən də­rəcə­də is­la­mın tə­si­ri al­tın­da baş ver­mə­si Va­şinq­to­nu na­ra­hat edir. Ame­ri­ka­da düşünürlər ki, bu, bütün­lükdə Ya­xın Şər­q­də qüvvə­lər nis­bə­ti­nə tə­sir edə bi­lər. Gü­man ki, ABŞ-da bu fi­kir ha­kim­dir. Görün­düyü ki­mi, ora­da Dağlıq Qa­ra­bağ ha­q­da az düşünürlər. Am­ma Va­şinq­ton Er­mə­ni­s­ta­nın Ru­siy­a­nın nüfuz da­i­rə­sin­dən çı­xa­rıl­ma­sı­na, NATO-nun nüfuz da­i­rə­si­nə cəlb olun­ma­sı­na yö­nəl­miş is­tə­ni­lən tə­şəbbüsü də­s­tək­ləy­əcək. Bu işdə, məhz Türkiyə fay­da­lı ola bi­lər.

- Bu­nun­la əla­qə­dar ola­raq, Azər­baycan, Türkiyə və Gür­cüs­tan xa­rici iş­lər na­zir­lə­ri­nin fe­v­ra­lın 19-da Gəncə­də ke­çi­ril­miş görü­şü ha­q­da da da­nış­maq is­tər­dik. Bun­dan baş­qa, da­ha bir re­g­i­o­nal əmək­daş­lıq for­ma­tı mö­vcud­dur - Azər­baycan-Türkiyə-İran. Azər­baycan-Türkiyə-Gürcüstan-İran for­ma­tı re­g­i­on­da Ame­ri­ka-Ru­siya tan­de­mi­nə cid­di rə­qib ola bi­lər­mi?

- Ye­nə də hər şey ma­raq­lar­dan ası­lı­dır. Er­mə­ni­s­tan Ru­siy­a­nın əlal­tı­sı­dır­sa, onun Ru­siy­a­dan uzaq­laş­dı­rıl­ma­sı­na yö­nəl­miş is­tə­ni­lən cəhd önəm­li­dir. Am­ma bu­na na­il ol­maq üçün re­g­i­o­nun di­g­ər döv­lət­lə­ri­nin or­taq ma­raq­la­rı var­mı?İran hə­lə də qa­tı is­lam döv­lə­ti­dir, hal­bu­ki bu­nu dəy­iş­mək is­təy­ir­lər. Gürcüstan və Azər­bayca­nın, san­ki, müəyyən or­taq ma­raq­la­rı var. Bu, Qərbpə­rəst və dünyə­vi siy­a­si kurs, hə­m­çi­nin iq­ti­sa­di əmək­daş­lıq po­ten­si­a­lı­dır. Mi­sal ki­mi, Ba­kı­dan Qa­ra də­ni­zə uza­nan bo­ru xət­lə­ri­ni gö­s­tər­mək olar. Bu, həm də Türkiy­ə­nin re­g­i­o­nal ma­raq­la­rı­na da uyğun gə­lir. Odur ki, əmək­daş­lıq im­kan­la­rı var.

- Azər­baycan əra­zi bütövlü­yünü sülh yo­lu ilə bər­pa et­məyə ça­lı­şır. Bu­nun üçün o, Er­mə­ni­s­ta­na öz qo­şun­la­rı­nı Azər­bayca­nın işğ­al olun­muş əra­zi­lə­rin­dən çı­xar­dı­q­dan so­nra re­g­i­o­nal əmək­daş­lığın üstünlüklə­rin­dən ya­rar­lan­mağı tək­lif edir. Günlə­rin bi­rin­də bu tək­li­fin qə­bul edi­ləcəy­i­ni göz­lə­mək olar­mı?

- Bu­ra­da əsas ya dər­hal hər­bi qə­lə­bə qa­zan­maq, ya da qar­şı tə­rə­fi iq­ti­sa­di mə­sə­lə­lər­lə hə­vəs­lən­dir­mək­dir. Əl­bət­tə ki, siz on­la­rın da əra­zi bütövlüyü mə­sə­lə­si­nə necə ya­naş­dıq­la­rı­nı, nə­lə­ri öz ma­raq­la­rı say­dıq­la­rı­nı bil­mə­li və bu­nun­la oy­na­ma­lı­sı­nız. Er­mə­ni­s­tan­da əmək­daş­lığa böyük ma­raq ya­rat­maq ən yax­şı siy­a­sət­dir. Am­ma ey­ni za­man­da, hər­bi-stra­te­ji şə­ra­i­tə də nə­zər sal­maq la­zım­dır. Unut­mayın ki, hər bir öl­kə ra­hat qo­ru­nacaq sər­həd­lər is­təy­ir. Və bu is­təy­in Dağlıq Qa­ra­bağın Azər­bayca­nın nə­za­rə­ti­nə qay­ta­rıl­ma­sı ilə necə uz­laş­dığı­nı nə­zə­rə al­maq la­zım­dır.

- Be­lə bir fi­kir var ki, ABŞ-la İran ara­sın­da müna­si­bət­lə­rin müm­­kün yax­şı­laş­ma­sı Qərb üçün Cə­nu­bi Qaf­qa­zın əhə­miyyə­ti­ni azal­­dacaq. Bu ha­q­da nə düşü­nür­sünüz?

- Bu­ra­da da və­ziyyə­tə və möv­qe­lə­rə bax­maq la­zım­dır: ABŞ re­g­i­on­dan nə is­təy­ir və nə üçün? Üstə­lik, Bir­ləş­miş Ştat­la­rın ma­raq­la­rı bü­tün­lükdə Qər­bin ma­raq­la­rı ilə heç də hər za­man üst-üstə düşmür. Böyük Bri­ta­niy­a­nın, o cümlə­dən Av­ro­pa İt­ti­fa­qı­nın Azər­baycan­da öz vacib ma­raq­la­rı var. Bu mə­na­da, bəl­kə də, diq­qə­ti da­ha çox ABŞ-a yox, Qər­bin di­g­ər apa­rıcı oy­un­çu­la­rı­na, on­la­rın ar­zu­la­rı­na yö­nəl­tmək la­zım­dır. İran-Ame­ri­ka müna­si­bət­lə­ri­nin yax­şı­laş­ma­sı Azər­bayca­nın önə­mi­ni da­ha da ar­tı­ra bi­lər. Çünki bu hal­da re­g­i­o­nal im­kan­lar ge­niş­lə­nəcək. Odur ki, ABŞ-ın re­g­i­on­la bağlı iq­ti­sa­di ma­raq­la­rı da­ha da güclə­nə, o, bu re­g­i­on­da da­ha fə­al ola bi­lər.