OKSİGENLƏ NƏFƏS ALMAQ – TEATRLA NƏFƏS VERMƏK

Deyirlər ki, bahar bayramı - Novruz günlərində doğulanlar dünyanın ən xoşbəxt insanlarıdır. Çünki Uca Tanrı onları Sevgi vergisi ilə mükafatlandırır: onlar insanlara, ailəyə, peşəyə, işə, ölkə və xalqına xidmət edirlər. O ölkə və xalqa ki, onların mədəni-etnik çoxmillətli mühitdə şəxsiyyətini formalaşdırıb, onlara özünü bakılı adlandırmaq hüququ verib.

Bakılı Konstantin Soldatovun yaradıcı və insani taleyi buna sübutdur. Hələ erkən uşaqlıq dövründə onun qəlbini əsir edən bir, lakin alovlu ehtiras, onun istedadlarının müxtəlifliyində öz yaradıcı təcəssümünü tapıb və bu da belə anlayışlarda ifadə olunur: insan, ər, ata, aktyor, rejissor, müəllim, bəstəkar, əcdadlarının torpağına o qədər aşiq olan bakılı ki, bir gün buraya qayıtmaq qərarına gəlib. Bəlkə də həmişəlik.

Teatr və kino rejissoru, prodüser, müəllim, bəstəkar. Soldatov 50-dən çox tamaşa hazırlayıb, “Qızıl maska”ya namizəd olub, GİTİS-i (Rusiya) - aktyorluq (2001) və rejissorluq (2008) fakültələrini bitirib. Teatr Lideri Məktəbində (Rusiya) təhsil alıb. “Teatr.doc” laboratoriyalarının, teatr rejissoru Lev Dodinin, dramaturq və rejissor Mixail Uqarovun, həmçinin rejissor Pavel Rudnevin laboratoriyalarının iştirakçısı olub. Müasir teatra həsr olunmuş “Yeni insanlar” teatr festivalının (Rusiya) bədii rəhbəridir. Dörd tamaşa üçün musiqi yazıb. Hazırda Soldatov Bakıda rusdilli teatr olan ArtBəndə (ART-BANDA) Yaradıcılıq Birliyinin rəhbəridir. 

- Teatra olan marağım hələ Bakıda başlamışdı. Bacım məni Opera və Balet Teatrına aparırdı. “Şelkunçik” baletini, “Zoluşka” tamaşasını xatırlayıram. Və tamaşaçı zalında oturduğum bu anlarda bir sehrli an baş verirdi. Artistlərin necə hərəkət etməsi, səhnənin necə tərtib olunması, işıqların necə yanması xoşuma gəlirdi. Zalda tamaşanın başlamasını gözləyən zaman yaranan həyəcan məni cəlb edirdi. Sonra isə məktəbdə bunun haqqında danışmaq, necə olduğunu təsvir etmək xoşuma gəlirdi.

Artıq Rusiyada olarkən GİTİS-ə daxil oldum, aktyorluq fakültəsini bitirdim, artist oldum. Bir müddət sonra tamaşalar hazırlamaq istədiyimi başa düşdüm və İosif Leonidoviç Reyxelqauzun emalatxanasında rejissorluq fakültəsinə daxil oldum, 2008-ci ildə isə oranı bitirdim. O vaxta qədər artıq həm artist kimi tamaşalarda iştirak edirdim, həm də rejissor kimi çalışırdım. Layihələr hazırlayırdım, Böyük Britaniya Şurasının laboratoriyalarında, “Teatr.doc”da, Müasir Pyes Məktəbinin layihələrində iştirak edirdim. İnstitutu bitirdikdən sonra Moskva Müasir Pyes Məktəbi Teatrında işlədim, gözəl artistlərlə - Sergey Yurski, İrina Alferova ilə tanış oldum. Aktyorluq ustadımız Albert Leonidoviç Filozov öz təcrübəsini bizimlə bölüşürdü. Sonra bütün Rusiya boyu tamaşalar hazırlamağa başladım. Buraya Krasnodar, Çelyabinsk, Tümen, Kirov, Kaluqa daxil idi. Dnestryanı, İsveçrə, ABŞ, Almaniyada da tamaşalar hazırladım. Almaniya, İtaliya və Fransada festivallarda oldum.

- Demək, Bakı xoşbəxt uşaq dövrünün şəhəridir?

- Bu sual üçün təşəkkür edirəm. Uşaqlığım haqqında danışmağı çox sevirəm: Sabunçu qəsəbəsində necə doğulub boya-başa çadığım haqqında. Bu mövzuda bir “storytelling” (hekayə nəqli) layihəsi hazırlayıram. Hansı həyətdə böyüdüyümü, qonşularımızın kim olduğunu, uşaqlarla həyətdə necə oynadığımızı, qaçdığımızı, damlara dırmaşdığımızı, relslərdə oynadığımızı, stadiona futbol oynamağa qaçdığımızı danışacağam. Biz saatlarca bağda giləmeyvə, meyvə yeyərək vaxt keçirirdik. Novruz macəralarını xatırlayıram - qonşuların hasarının üstündən şirniyyat üçün papaqlarımızı necə atırdıq. 1990-cı illərin əvvəllərində çətin vaxtlar da olub, qonşularla birlikdə qızınırdıq, şam işığında oturur, bir-birimizə dəstək olurduq. Ümumiyyətlə, hər şey olub.

- Bəs uşaqlıq dövrünün şəhəri nə qədər dəyişib?

- Şəhər çox dəyişib. Maraqlı binalar, memarlıq tikililəri yaranıb, amma əsas şey dəyişməz qalıb. Bu - istilik, qonaqpərvərlik, səmimiyyət, mehribanlıqdır. İnsanlar fərqli geyinməyə başlayıblar, evlər fərqli görünür - bu şəhərin görünüşünü dəyişir, amma daxili istilik, ab-hava - bütün bunlar qorunub saxlanılıb. Bu, hər yerdə hiss olunur.

- Bakıda dördillik yetkin həyatında çox şeyə nail olmusan...

- Bakıya gələn kimi ideyalarımı həyata keçirmək üçün imkanlar axtarmağa başladım. Dostum, aktyor Leonid Klyots ilə uyğunlaşdırdığımız ilk layihələrdən biri “Bir torba alma” cizgi filmi əsasında interaktiv uşaq formatı idi. İkinci layihə - musiqiçi oğlum və həyat yoldaşım, aktrisa İrina Yakubenko ilə hazırladığım “Daş qonaq” tamaşası olub. Sonra “Andlı qızlar”, Çingiz Babayevlə “Qarğa” tamaşaları, bir neçə uşaq tamaşası, “Artım” və YARAT müasir incəsənət məkanlarında performanslar olub. “Salam Sinema” ilə əməkdaşlıq edirik, orada tamaşa göstərəcəyik. Həmçinin “Youtube”da milyonlarla abunəçisi olan kanallarda kreativ direktor kimi işlədim, bu, maraqlı təcrübə idi. Çingiz Babayev və Elnur Babayevlə olduğu gözəl rəssamlar kollektivində sənədli film çəkdim. Treninqlər, bədii qiraətlər keçirdim, “Tağıyev” filmi daxil olmaqla bir neçə filmdə çəkildim. Məni orada kiçik bir epizodda görmək olar. Əlbəttə ki, Bakıdakı əsas layihə - əla aktyor, rəssam və rejissor komandası ilə “Teatr O2”dir.

- Hər tamaşadan sonra müzakirə təşkil edirsən. Teatrına gələn bakılı tamaşaçı auditoriyası haqqında təəssüratın necədir?

- Teatrda müzakirələri və bakılıların, şəhərin qonaqlarının tamaşaları necə müzakirə etdiklərini çox bəyənirəm. Müxtəlif auditoriyamız var: yerli sakinlər, gəlmələr, teatr dostları, turistlər. Başqa ölkələrdən olan insanların “Bizə “Teatr O2”yə getməyi məsləhət gördülər” dediklərini eşitmək xoşdur. Əladır! Bizi tanıyırlar, bizi tövsiyə edirlər. Müzakirələr müxtəlif alınır, mövzular mürəkkəb, kəskindir və tamaşaçılar anlamaq istəyir, fikirlərini bölüşürlər. Hətta hamı öz fikirlərini ifadə edə bilməsə də, başqalarını dinləyərək lazımi sözləri tapırlar. Bakılılar çox səmimi, yaradıcıdırlar, gördüklərini hiss etməyə çalışırlar. Və ən əsası - laqeyd insanlar yoxdur.

- Tamaşaçılar “rampa olmadan” dialoqa nə dərəcədə hazır və açıqdırlar?

- Hazırlıqlı tamaşaçılar var - nə deyəcəklərini bilirlər, təəssüratlarını, şəxsi hekayələrini bölüşürlər. Sadəcə dinləmək üçün qalanlar var, onlar da müzakirələr yavaş-yavaş cəlb olunurlar. Tamaşaçılar belə dialoqa hazırdırlarmı? Bəli, hazırdırlar. Və məmnuniyyətlə müzakirələri gözləyirlər. Tamaşaçılar müxtəlifdir: dolu vəziyyətdə olan, çaşqın, məyus - onların hamısı teatra vurğundur.

- Onlar sənin rejissor interpretasiyalarının “dili”ni qavramağa nə dərəcədə hazırdırlar?

- Tamaşaçılar maraqlanırlar. Hətta nəsə anlaşılmaz qalsa belə, maraq göstərir, anlamaq istəyir, suallar verirlər. Onlar müzakirələrdə qalır, nə baş verdiyini, hansı obrazların, hansı simvolların olduğunu anlamağa çalışırlar. Tamaşaçının anlamaq və prosesdə bizimlə birlikdə olmaq istəyi çox əladır.

- Məsələn, sənin franşiza janrında “Kveşeninq” tamaşan var. Oxuculara adın, janrın nə məna verdiyini və səhnədə bunun necə işlədiyindən bəhs edərdin.

- “Questioning” - interaktiv performansdır. İlk dəfə onu Sankt-Peterburqda “Giriş nöqtəsi” festivalında gördüm - təəssürat heyrətamiz idi. “Teatr O2” yarananda İsveçrənin “Magic Garden” şirkəti ilə formatı Bakıda uyğunlaşdırmaq üçün danışıqlara başladıq. Yevgeni Kazaçkovun tərcüməsində, bizim kontekstimizə uyğun düzəlişlərlə oynayırıq. Format unikaldır - səhnədə aktyorlar olmadan. Tamaşaçılar bir-birinin qarşısında oturur, anketlər götürür, suallara cavab verir, süjet boyunca birlikdə irəliləyirlər. Şübhəsiz, bu, teatrdır, amma qeyri-adi formatda. Atmosfer var və katarsis mövcuddur - finalda insanlar bu bir saat ərzində yaşadıqlarını həvəslə müzakirə edirlər. Güclü təcrübədir.

- “Storitellinq” janrı nə deməkdir və “Sərhədləri dağıdaraq” tamaşasında sən onu necə həyata keçirmisən?

- “Storitellinq” – hekayələr haqqında danışmaqdır. Başımıza gələnləri bölüşmək hamımıza tanışdır. Keçən il “storitellinq” laboratoriyası başlatdım. Çoxlu maraqlı hekayələr alındı: Leonid Klyots öz həyatından məzəli hadisələri xatırladı, Sayalı Bahar bürclərə marağından danışdı, Yevgeni Maksimov DJ kimi işindən, mən Sabunçudakı uşaqlığımdan, İskra Tarant seks haqqında interaktiv “storitellinq” yaratdı, Pavel Savçuk “İngilis dilini necə öyrənmək olar” mövzusunda danışdı. Tatyana Selivyorstovanın “Sərhədləri dağıdaraq” “storitellinqi”ni müntəzəm olaraq oynayırıq. Bu format tamaşaçının diqqətini saxlamağa, onu hekayəyə cəlb etməyə kömək edir. Yaxın zamanda çox maraqlı bir qəhrəmanla yeni “storitellinq” başladacağam.

- İmmersiv tamaşa səhnədəki hərəkət baxımından nədir?

- İmmersiv tamaşa - tamaşaçının prosesə cəlb olunması, qoşulmasıdır. Teatrımızda belə təcrübə olub: tamaşaçı real mənzilə düşür, əvvəlcə hərəkət mətbəxdə, sonra dəhlizdə, qonaq otağında baş verir. İrina Yakubenkonun “Axmağıq biz axmaq” tamaşası Rəşid Behbudov küçəsindəki məkana - əsl mənzilə mükəmməl uyğunlaşdı. Tamaşaçılar detalları, kostyumları, rekvizitləri nəzərdən keçirə bilirdilər. Mənim üçün immersivlik - sanki filmin operatorusan, istədiyin kimi rakursu dəyişirsən, baş verənlərə müxtəlif bucaqlardan baxırsan. Hər tamaşaçı özü hərəkətə baxış nöqtəsini seçir: nəyi görmək, nəyə diqqət yetirmək.

- Siz aktyorlar/rejissorlar üçün məktəb və ya ustad dərsləri açmısınız. Bu barədə danışardınız.

- Keçən ildən biz böyüklər, aktyorluq sənətini mənimsəmək istəyənlər üçün aktyorluq kursu açdıq. Mən aktyorluq fakültəsinin birinci ilinin proqramını götürdüm və özünü kəşf etmək istəyən insanlara uyğunlaşdırdım. Bizə müxtəlif məqsədlərlə gəlirlər: gərginlikdən azad olmaq, daha sərbəst danışmaq, nitqi yaxşılaşdırmaq, maraqlı insanlar tapmaq. Qalanlar teatrın bir hissəsinə çevrilirlər – qiraətlərdə iştirak edir, tədbirlərdə çıxış edirlər. Məsələn, məzunlarımız Tatyana və Haydi artıq “Andlı qızlar” tamaşasında oynayırlar. Kursu mən İrina Yakubenko ilə aparıram - o, aktrisalıq təcrübəsini ötürür, nitq üzərində işləyir. Martda rejissorluq kursu başlatdım, teatrda müasir istiqamətləri nəzərdən keçirdik və dərhal təcrübəyə keçdik: teatrın məkanlarında, dəhlizlərində, foyesində, kiçik yardımçı otaqlarda sayt-spesifik öyrəndik. Teatr hər yerdə ola bilər. İstənilən məkanda. İndi rejissorluq laboratoriyasının iştirakçıları öz eskizləri üzərində işləyirlər, nümayişlər hazırlayırıq.

- “Oksigen” meydançasında hələlik yalnız bir rejissor var: o da sizsiz. Teatrın rejissor heyətini genişləndirmək planları varmı?

- “Teatr O2”də kifayət qədər çox rejissor var. İrina Yakubenko “Axmağıq biz axmaq” tamaşasını, mənimlə birlikdə isə “İkisi” tamaşasını hazırladı. Leonid Klyots – “Meyvələrin mübahisəsi”, “Love is”, “Panika”. Yevgeni Maksimov - uşaq tamaşaları. İskra Tarrant – “London”, “Anonim alkoqoliklər klubu”. Bu yaxınlarda Moskvadan Natalya Trubnikova bütün ailə üçün tamaşa hazırladı, indi gənc rejissor İsmail İmanın “Mənim bayquşlarıma işıq düşmür” pyesini məşq edir. Onun premyerasının iyunda baş tutacağını gözləyirik. Gənclərə məkan təqdim edir, ideyalarını həyata keçirməyə kömək edirik. Teatrımızda bunun üçün eksperimental kiçik səhnə var.

- Bəs teatr niyə “Oksigen” adlanır?

- Teatr ona görə “O2” adlanır ki, çünki biz hava, nəfəs haqqındayıq. Bizim üçün teatr və Bakıda onunla məşğul olmaq imkanı təmiz hava udmaq kimidir. İstəyirik ki, hava daha çox olsun, insanlar etdiyimiz işdən həzz alsınlar və bəlkə də faydalansınlar. Şüarımız belədir: “Teatrla nəfəs al”. Bir dəfə Pyotr Naumoviç Fomenko demişdi: “Tamaşanın ən etibarlı materialı – havadır”. Əlavə edəcək bir şeyim yoxdur.

- Bakılı Konstantin Soldatovun yaradıcılıq planlarında nə var?

- Qarşıdakı il zəngin olacaq. Teatrdan danışsaq, bu, yeniyetmələr üçün hip-hop formatında musiqi layihəsi, həmçinin Petruşevskayanın “Andante” pyesi əsasında tamaşadır. Həmçinin Çingiz Babayevlə birgə işimizi davam etdirmək istəyirik. Tamaşamız erotikaya həsr olunacaq. Avropadan teatr xadimləri ilə işləmək istəyirik, birgə layihə üçün maliyyə vəsaiti axtarırıq. Həmçinin xarici qastrollara çıxmaq arzusundayıq. Artıq başqa ölkələrdəki tamaşaçılara göstərə biləcəklərimiz məsələlər var. Teatrdan kənarda qısametrajlı film çəkmək planlarım var, ümid edirəm ki, məqalə çıxana qədər artıq çəkilmiş olacaq. Qırğızıstanın Xalq artisti Roza Amanova ilə böyük sənədli layihəni tamamlamaq istəyirəm - 2023-cü ildə başladığım sənədli filmi. Montajı və səs işini tamamlamaq lazımdır. Tanınmış prodüserlə tarixi sənədli film üzərində işləyirik. Və ümid edirəm ki, qarşıdakı il ərzində müəllif müziklini buraxacağam. Bu arada, iyunda İçərişəhərdə, həm bizim, həm də şəhər qonaqlarının sevdiyi İçərişəhərdə möhtəşəm “Muğam saatı” aksiyası olacaq. Mən layihənin rejissoruyam. Gəlin!